Accessibility links

Кайнар хәбәр

Törkiädä Çınğız Xannı olılaw däwam itä


2006 yılda, bezneñ babaylar äytmeşli, olığ bababız Çınğız Xannıñ täxetkä menünä 800 yıl tulu uñayınnan törle mädäni çaralar ütte. Revolutsiädän elek Çınğız Xan Tatarlarnıñ da olığ ber şäxese bularaq bilgelänsä, sovet çorında ul onıttırıldı bulsa kiräk, Qazanda da Ufada da Çınğız Xannı iskä alu bulmadı. Ä Törkiädä anı olılaw däwam itä.

Ütkän aynıñ başında ataqlı baylardan Sakıp Sabancı isemenä açılğan muzeyneñ dierktorı Dr.Nazan Älçer unlap ildän Çınğız çorı äsärlären cıyıp dönyadağı bälki dä iñ zur Çınğız häm anıñ warisçıları kürgäzmäsen oyıştırğan ide. Şuşı kürgäzmä uñayı belän İstanbul Universitetı Türkiyat Institutı direktorı Prof. Osman Sertkaya insiativası belän “Çınğız Xan-Ullar häm monıñ Törkilär Dönyasına Täsirläre” digän xalıqara simpozium ütkärelgän ide.

Qızğanıç şul ki Tatarstannıñ mädäni citäkçeläre, bälki sovet çorınıñ Çınğız häm anıñ mirasçıların bitärläw buyınça señep qalğan yoğışlı çirennän dawalana almaw arqılı, elektän ük belderelgän bulsa da Tatar ğalimnären soñğı minutta simpoziumğa cibärmägännär ide. Bu inde Sovet çorında bezneñ mesken Tatar-Başqort ğalimnärenä çit illärgä çıqmasınnar dip salınğan dilbegäne iskä töşerde.

Yarar alar kilmäsä simpozium tuqtalmadı. Çınğız belän Tatarlarnıñ nindi nıq bawların añlatu başqa ğalimnärgä töşte. Ayruça dönya tarix fäne monı yaxşı da belä. Süzneñ oçı qanatlanıp kitmäsen dip bu atnada şuşı simpozium häm Cınğız bababız turındağı ike xäbärgä tuqtamaqçıbız.

Berençese Tatar, Başqortlar häm ğomumän törkilär turında da bik matur räsem, karta häm mäqalälär urnaştırıp kilgän aylıq geografiä jurnalı Atlasnıñ Ğinvar sanında “Çınğız Xan häm anıñ möxäbbäte” isemle ber ozın mäqalä urnaştırıluwı ide. Aftorı Kemal Tayfur, fotoräsemnärne Server Somuncuoğlu töşergän. Aftor 30 bittän torğan şuşı mäqalädä bik matur fotoräsemnär, gravüralar belän Törek uquçısında Çınğız häm anıñ çorına da qızıqsınu tudıra.

İkençe xäbär - Populyar Tarix isemle jurnalda çıqqan “Töreklär häm Mongollar” isemle mäqalä. Jurnalnıñ tışlığında da Töreklär häm Mongollar kürgäzmälär, simpoziumnar häm kitaplar belän kön tärtibendä dip yaza. Jurnal Sabancı Mädäniät Üzägendä ütkän xalıqara simpozium, kürgäzmä turında yazğannan soñ ataqlı fotograf Ergun Çağataynıñ ”Törki teldä söyläwçe xalıqlar“ isemle albumınıñ dönya kürüwenä işarä itä. Qısqası Çınğız bababıznıñ mädäni täesire 800 yıldan soñ da Törkiädä xis itelde häm äle ber niçä ay şuşı dulqın kitergän cimeşlärne tämlärbez dip uylıybız.

Räsmi Törek televidenieseneñ 2-nçe kanalı TRT-2’neñ 9 Ğivarda kiçke 10:30’da “Tarixi portretlar” programasında Sadri Mäqsudiğa bağışlanğan ber programa buldı. Programanı Emel Uygur isemle produktor başqarğan. Yartı sägätlek programa professorlar Nadir Devlet, İnci Enginün, Yaşar Gürbüz, Osman Sertkaya, Haluk Akalın, dotsent Hakan Kırımlı, Dr.lar Gönül Putlar belän Nazım Muradov, Tatarstannan ise Almaz Miftahov äytkän süzlär cıyılmasınnan tordı. Programanın ber urnında yazuçı Rinat Muhammedievneñ anıñ turında ber roman östendä eşläwe turında äytüwe möhim ber yañalıq bularaq yanğıradı. Monan soñğı ike atnada isä şul uq kanalda Zeki Velidi belän Yosıf Aqçuralar kürsäteläçäk.

Äxtäm İbrahim, İstanbul
XS
SM
MD
LG