Yaşar Büyükanıt çığışında Könyaq-könçığışta çigebezdä Ğiraq probleması bar. Bu häm Yaqın Könçığışnıñ häm dä AQŞ-nıñ probleması. Bügen Ğiraq bülenü qurqınıçı astında. Ğiraqnıñ tönyağında terror oyışması PKK bar. Bu Törkiäneñ häm şuşı rayonnıñ probleması. Törkiäneñ Kiper probleması bar. Qafqazlarda potensial qurqınıç bar. İrtägä ni bulaçağın belmibez. İran çigendä dä risklar bar” dip äytte häm yomğaqlap “ Törkiäne bülü xıyalın kürüçelär dä bar.Läkin kem dä bülä almayaçaq. Bez kiräkle çaranı küräçäkbez” dide.
Soñğı atnalarda çığışı belän Ärmän jurnalist Hrant Dinknıñ üterelüwe, çinaza yolasında yöz meñnän artıq keşeneñ “Bez barıbız Ärmän” digän şiğarlar kütärüe, radikal uñlar arasında köçle reaksiä tudırdı. Qayberäwlär moña konservativlar, qayberäwlär millätçelär, qayberäwlär törekçelär, qayberäwlär isä rasistlarnıñ reaksiä digän bäyä birälär. Misal öçen Hürriyet gazetasınnan Hadi Uluengin 15 Fevraldä basılıp çıqqan “Törek millätçelege rasist mı?” digän mäqäläsendä bolay dip yaza:
“XX yöz başında äle Hitler säxnägä menmäs borın rasizm ğäyeplängän närsä tügel ide. Yosıf Aqçura’nın 1904 yılda rasizmğa nigezlängän pan-turkizmnı täqdim itüenä dä şaqqatmasqa kiräk. Menä Törek cömhuriäte şuşı nigezdä tözelde.”
Baytaq qına yazuçılar Törkiädä millätçelek-rasizm tendensiäseneñ artuında däwlät sistemasınıñ şuşı nigezdä tözelüe säbäpçe digän qaraş alğa sörälär.
Asılda soñğa waqıtlarda Törkiädä millätçelek tendensiäseneñ artuında Fransiä kebek Avropa illärendä Törkiäne 1915 yılda Ärmännärgä genosida yasawda gäyeplägän qanunnar çığarıluı, xäzer isä AQŞ senatınıñ da şundıy uq qanun proyektın raslanırğa toruı, idän astı Körd partizan oyışması PKK-nıñ terror xäräkätlärneñ betmäwe, AB-nıñ azçılıqlar mäsläsendä Törkiägä basımınıñ artuı häm Törkiäne ağzalıqqa qabul itü mäsäläsendä törle kirtälär saluı, Kiper mäs’äläsendä dä basımın arttıruwı, häm bıyılnıñ Noyeberendä parlament saylawları barısı bergä törek xalqında reaksiäneñ häm näticädä törekçelek ideyasınıñ artuına säbäp buldı. Radikal gazetasında yazğan elekke parlament äğzası Altan Öymän “Törkiädä islamçılıq, törek-islam sintezı, millätçelek häm watan söyüçelär ağımnarı bar” di. Inde borınğıdan sotsial demokrat dip bäyälängän oppozitsiädäge iñ zur partiä Cömhuriät Xalıq Partiäneñ liderı Deniz Baykal da “Törek milläteneñ qamırın millätçelek täşkil itä” dip äytkäç, barlıq partiälär üzlären millätçe dip kürgännärneñ tawışların alu öçen barlıq çaralarnı kürergä mataşalar digän täesir qala.
Qayber gazetalar Ärmän jurnalist , annan elek isä ber Katolik popnı ütergännärneñ Trabzonnan çığuına işarä itep biredä radikallar, rasistlar oyışa digän dägvä kütärgäç, Premier Minister Erdoğan biregä vizit yasap xalıqnı tınıçlandırğan ide. Radikal gazetası bu yulı bik küp Körd yäşägän Mersin’dä Töreklär belän Kördlär arasında qanlı bäreleşlär çığu qurqınıçına işarä itä. Tege yaqtan bik küp tamaşaçını cälep itkän “Bürelär üzäne-terror” isemle televiziä seriası köçle reaksiä tudırdı. Şuşı serialda Kördlärneñ terror belän şöğellänüenä işarä itelä. 14 meñ keşe Radio-Televizä Yuğarı Şurasına möräcäğät itep bu serianıñ kürsätüdän tıyıluın taläp itte. Tege yaqtan törekçelärneñ gazetası Yeniçağ da “Töreksez Törkiä bulalmıy” digän xäbärendä “Zialılar Berläşmäse” citäkçese Prof. Mostafa Erkalnıñ 227 oyışma häm fond isemnän üzgärtelergä telängän 301-nçe qanun maddäse Anatoliäneñ milli añın yuq itü häm Törksezläşterüne maqsat itep quya, bez moña qarşı digän fikerlären yazıp çıqtı.
Qısqası, Törkiädä saylaw tarixı yaqınlaşqan sayın törekçelek, millätçelek, watan söyeçelek, islamçılıq turında debatlar quyıra başladı. Häm radikalizmnıñ üsü ixtimallığı da artta.
Äxtäm İbrahim, İstanbul
Soñğı atnalarda çığışı belän Ärmän jurnalist Hrant Dinknıñ üterelüwe, çinaza yolasında yöz meñnän artıq keşeneñ “Bez barıbız Ärmän” digän şiğarlar kütärüe, radikal uñlar arasında köçle reaksiä tudırdı. Qayberäwlär moña konservativlar, qayberäwlär millätçelär, qayberäwlär törekçelär, qayberäwlär isä rasistlarnıñ reaksiä digän bäyä birälär. Misal öçen Hürriyet gazetasınnan Hadi Uluengin 15 Fevraldä basılıp çıqqan “Törek millätçelege rasist mı?” digän mäqäläsendä bolay dip yaza:
“XX yöz başında äle Hitler säxnägä menmäs borın rasizm ğäyeplängän närsä tügel ide. Yosıf Aqçura’nın 1904 yılda rasizmğa nigezlängän pan-turkizmnı täqdim itüenä dä şaqqatmasqa kiräk. Menä Törek cömhuriäte şuşı nigezdä tözelde.”
Baytaq qına yazuçılar Törkiädä millätçelek-rasizm tendensiäseneñ artuında däwlät sistemasınıñ şuşı nigezdä tözelüe säbäpçe digän qaraş alğa sörälär.
Asılda soñğa waqıtlarda Törkiädä millätçelek tendensiäseneñ artuında Fransiä kebek Avropa illärendä Törkiäne 1915 yılda Ärmännärgä genosida yasawda gäyeplägän qanunnar çığarıluı, xäzer isä AQŞ senatınıñ da şundıy uq qanun proyektın raslanırğa toruı, idän astı Körd partizan oyışması PKK-nıñ terror xäräkätlärneñ betmäwe, AB-nıñ azçılıqlar mäsläsendä Törkiägä basımınıñ artuı häm Törkiäne ağzalıqqa qabul itü mäsäläsendä törle kirtälär saluı, Kiper mäs’äläsendä dä basımın arttıruwı, häm bıyılnıñ Noyeberendä parlament saylawları barısı bergä törek xalqında reaksiäneñ häm näticädä törekçelek ideyasınıñ artuına säbäp buldı. Radikal gazetasında yazğan elekke parlament äğzası Altan Öymän “Törkiädä islamçılıq, törek-islam sintezı, millätçelek häm watan söyüçelär ağımnarı bar” di. Inde borınğıdan sotsial demokrat dip bäyälängän oppozitsiädäge iñ zur partiä Cömhuriät Xalıq Partiäneñ liderı Deniz Baykal da “Törek milläteneñ qamırın millätçelek täşkil itä” dip äytkäç, barlıq partiälär üzlären millätçe dip kürgännärneñ tawışların alu öçen barlıq çaralarnı kürergä mataşalar digän täesir qala.
Qayber gazetalar Ärmän jurnalist , annan elek isä ber Katolik popnı ütergännärneñ Trabzonnan çığuına işarä itep biredä radikallar, rasistlar oyışa digän dägvä kütärgäç, Premier Minister Erdoğan biregä vizit yasap xalıqnı tınıçlandırğan ide. Radikal gazetası bu yulı bik küp Körd yäşägän Mersin’dä Töreklär belän Kördlär arasında qanlı bäreleşlär çığu qurqınıçına işarä itä. Tege yaqtan bik küp tamaşaçını cälep itkän “Bürelär üzäne-terror” isemle televiziä seriası köçle reaksiä tudırdı. Şuşı serialda Kördlärneñ terror belän şöğellänüenä işarä itelä. 14 meñ keşe Radio-Televizä Yuğarı Şurasına möräcäğät itep bu serianıñ kürsätüdän tıyıluın taläp itte. Tege yaqtan törekçelärneñ gazetası Yeniçağ da “Töreksez Törkiä bulalmıy” digän xäbärendä “Zialılar Berläşmäse” citäkçese Prof. Mostafa Erkalnıñ 227 oyışma häm fond isemnän üzgärtelergä telängän 301-nçe qanun maddäse Anatoliäneñ milli añın yuq itü häm Törksezläşterüne maqsat itep quya, bez moña qarşı digän fikerlären yazıp çıqtı.
Qısqası, Törkiädä saylaw tarixı yaqınlaşqan sayın törekçelek, millätçelek, watan söyeçelek, islamçılıq turında debatlar quyıra başladı. Häm radikalizmnıñ üsü ixtimallığı da artta.
Äxtäm İbrahim, İstanbul