Mäskäwdä, bäysez matbuğat üzägendä, Karnegi üzägeneñ Mäskäw bülege fänni şura äğzäse Aleksey Malaşenko “Rusiä säyäsätendä islam faktorı” digän temağa matbuğat oçraşuı uzdırdı.
İslam dine provaslavie dinenä qarağanda säyäsätçel din, dide Malaşenko. Mäsälän, islamda dönya säyäsätenä zur yoğıntısı bulğan, islam dönyasına teläktäşlek xuplaw beldergän “İslam konferensiäse oyışması” bar. Ul ber islam dinenä genä qarağan säyäsi oyışma. Ä provaslavie dönyasında andıy oyışma yuq
Dönya üzgärä barğan sayın, Rusiäneñ tışqı säyäsäte dä üzgärä bara. Krizistan ürmäläp dip äyterlek çıqqan, Rusiä dönya säyäsätendä üzeneñ urının ezli başladı. İran belän üzençälekle mönäsäbät, Ğiraqqa bulğan üzençälekle qaraş, bu yünäleştä üzeneñ bäysez urının bilgelärgä tırışqan Rusiä islam yağına yünäleş ala bara. Älbättä 11 sentäberdän soñ ul yünäleş beraz tuqtaldı. Könbatış belän berlektä terrorğa qarşı köräş başlandı. Tik xäzer ul turıda söyläşülär tındı. Anıñ urınına Rusiä Könbatış, Amerika häm möselman dönyası arasında aradaşçılıq rolen ütäw säyäsäten başladı. Rusiä üzen bez Amerika da , Yevropa da tügel, bez başqa dip belderde. Häm säyäsättä “Rusiä - möselman dönyası” digän termin barlıqqa kilde. Şuşı säyäsät simvolı itep, Rusiäneñ İslam konferensiäse oyışmasına kerü uyının atarğa bula, dide Malaşenko.
Yartılaş Yevropa, yartılaş Aziä bulğan Rusiäneñ İslam dönyası yağına borıluı anıñ öçen uñaylı, dide Aleksey Malaşenko. Çönki Möselman dönyası Yevropa kebek keşe xoquqları şikelle temalarnı kütärmi. Xatta Çeçnya belän iñ awır waqıtlarda da möselman dönyası Rusiäneñ Çeçnyadağı tärtibe öçen gäyepläsä dä , Rusiäneñ bötenlegen xupladı. Xäzer inde radikallar belän üzara söyläşülär alıp baru da Rusiäneñ tışqı säyäsätendäge möselman faktorınıñ ber küreneşe. Äle yaña ğına Rusiädä “Xämäs” törkeme inde ikençe tapqır bulıp kitte. Räsmi yaqtan ikençe, bolay sanağanda “Xämäs” inde 4 tapqır buldı Rusiädä, dide Malaşenko. Läkin bu söyläşülär ber genä törle dä näticägä kitermäde. Çönki tışqı eşlär ministrlığında utıruçı bu eşlärne oyıştıruçılar üzläre dä möselman dönyasında närsä eşlärgä kiräklekne belmilär dide ul. Malaşenko şulay uq Törkiäneñ Yevropağa kerergä tırışuın, Törkiä prem`er ministrınıñ “İslam iqtisadı” turında yazılğan kitabına da uñay bäya birde. Malaşenko şulay uq, qayber tatar ğalimnären uqıp qarağız, alar räsmi urınnarda utıralar, läkin alar qoral turında yazmıylar. Barı tik Rusiäneñ kiläçäge turında uylıylar dide, Aleksey Malaşenko. Bez annan, Rusiä tışqı säyäsätendä islamğa yöz tota. Ä nigä soñ eçke säyäsätendä islamğa tiskäre qaraş digän sorawnı birdek.
Aleksey Malaşenko sorawğa cawap tügel, faktlarğa kübräk basım yasadı. Häm anıñ äytkän süzlärennän Rusiäneñ eçendäge islamğa bulğan säyäsäten küzallarğa bula. Berençedän, dide Malaşenko, däwlät barsın da üz kontrolendä totarğa tırışa. İslamğa qarata tüzälmäwçänlek tä bar Rusiädä. Elek dingä andıy mönäsäbät yuq ide, sovet keşelären tärbiälädek. Ä xäzer kürşesendä yäşägän tatar, ul äle möselman da ikän. Ä bit Ben Laden da möselman! Älbättä ber dinne ikençesennän östen itärgä tırışu, prezident yanında patriarxnıñ ğına buluı, möselmannarğa qarata ädäpsezlek. Çittän kilgän möhacirlärgä dä şulay uqu qaraş. Citmäsä ul äle möselman ikän! Vladivostokta mäçetne çirkäwgä qarağanda 50 metrğa biegräk itep tözärgä tırışalar ikän! Çönki bez dini tüzemlek, küp dinlelektä tärbiälänmägänbez, barısı da şunnan kilä, dide Aleksey Malaşenko.
Näzifä Kärimova, Mäskäw
