Älege oyışma 1992-nçe yılda Sovetlar Berlegeneñ tarqaluı häm töbäktä yaña bäysez däwlätlär tuu belän barlıqqa kilgän ide. Tabiği baylıqlarğa mul bulğan, ämma berük waqıtta törle totrıqsızlıq qurqınıçları da yanağan şuşı töbäktä tınıçlıqnı saqlap qaluğa Qara diñgez İqtisadi xezmättäşlek oyışması zur öleş kertte.
Xäzerge waqıtta anda räislek itkän Törkiä 15 yäşen tutırğan älegä oyışma eşenä yaña etärgeç birergä teli häm töbäktäge xezmättäşlekne bermä-ber arttırırğa omtıla. Bigräk tä, transport, energetika, säwdä, äylänä-tirä moxitne saqlaw häm oyışqan cinayätçelekkä qarşı köräş ölkälärendä.
Bu oyışma üz eçenä Qara diñgez yarlarında yatqan Bolğarstan, Gruziä, Romaniä, Rusiä, Törkiä häm Ukrainanı ğına tügel, ä şuşı illärgä kürşe bulğan, yaqın torğan Albaniä, Azärbaycan, Ärmänstan, Gretsiä, Moldova häm Serbiäne dä ala. Neft häm gaz yatmalarınıñ baylığı yağınnan Farsı qultığınnan soñ bu töbäk dönyada ikençe urında.
Ämma andağı illärne xäzer kön qadağına suqqan şuşı yağulıq häm torbaütkärgeçlär genä borçıp qalmıy. Şuşı iqtisadi xezmättäşlek törkeme aldında torğan iñ möhim mäs''älälärneñ berse bulıp anda transport çeltären ayaqqa bastıru tora. Maqsat - alarnı ayırğan diñgezne, ber-bersenä bäyläwçe faktor itü.
İstanbul oçraşuında, misal öçen, Qara diñgez portların parom bäyläneşläre belän totaştıru, diñgez tiräläp 7 meñ yarım çaqrımlıq olı yul tözü mäs''äläse qarala. Bu xaqta Rusiä tışqı eşlär ministrı Sergey Lavrov xäbär itte.
Moñardan tış Qara diñgez xezmättäşlegen, andağı illär arasındağı säwdäne çikläp torğan törle qanuni kirtälärne beterü, Yewropa Berlege belän tığızraq elemtälär urnaştıru aşa da nığıtu tikşerelä. İstanbul oçraşuında Yewropa komissiäseneñ räis urınbasarı Guenter Verheugen da qatnaşa, misal öçen.
Oçraşuda illärne alarnıñ iñ yuğarı citäkçeläre, yäğni prezidentları yä premyer-ministrları wäkillek itä. Ber Ärmänstannan ğına anda tışqı eşlär ministrı qatnaşa. Xuca il - Törkiäneñ şuşı il belän haman da diplomatik mönäsäbätläre yuq, ä alarnıñ 270 çaqrımlıq urtaq çige äle dä yabılğan xäldä.
İstanbul cıyını qısalarında, anda yıl da uza torğan "Könçığış Könbatış belän oçraşa: Yağulıq iminlegeneñ yaña çikläre" digän konferensiä dä açıla. Öç kön baraçaq şuşı çarada Azärbaycan häm Gruziä citäkçeläre - prezidentlar İlham Aliev häm Mixail Saakaşvili çığış yasayaçaqlar.
Kärim Kamal
Xäzerge waqıtta anda räislek itkän Törkiä 15 yäşen tutırğan älegä oyışma eşenä yaña etärgeç birergä teli häm töbäktäge xezmättäşlekne bermä-ber arttırırğa omtıla. Bigräk tä, transport, energetika, säwdä, äylänä-tirä moxitne saqlaw häm oyışqan cinayätçelekkä qarşı köräş ölkälärendä.
Bu oyışma üz eçenä Qara diñgez yarlarında yatqan Bolğarstan, Gruziä, Romaniä, Rusiä, Törkiä häm Ukrainanı ğına tügel, ä şuşı illärgä kürşe bulğan, yaqın torğan Albaniä, Azärbaycan, Ärmänstan, Gretsiä, Moldova häm Serbiäne dä ala. Neft häm gaz yatmalarınıñ baylığı yağınnan Farsı qultığınnan soñ bu töbäk dönyada ikençe urında.
Ämma andağı illärne xäzer kön qadağına suqqan şuşı yağulıq häm torbaütkärgeçlär genä borçıp qalmıy. Şuşı iqtisadi xezmättäşlek törkeme aldında torğan iñ möhim mäs''älälärneñ berse bulıp anda transport çeltären ayaqqa bastıru tora. Maqsat - alarnı ayırğan diñgezne, ber-bersenä bäyläwçe faktor itü.
İstanbul oçraşuında, misal öçen, Qara diñgez portların parom bäyläneşläre belän totaştıru, diñgez tiräläp 7 meñ yarım çaqrımlıq olı yul tözü mäs''äläse qarala. Bu xaqta Rusiä tışqı eşlär ministrı Sergey Lavrov xäbär itte.
Moñardan tış Qara diñgez xezmättäşlegen, andağı illär arasındağı säwdäne çikläp torğan törle qanuni kirtälärne beterü, Yewropa Berlege belän tığızraq elemtälär urnaştıru aşa da nığıtu tikşerelä. İstanbul oçraşuında Yewropa komissiäseneñ räis urınbasarı Guenter Verheugen da qatnaşa, misal öçen.
Oçraşuda illärne alarnıñ iñ yuğarı citäkçeläre, yäğni prezidentları yä premyer-ministrları wäkillek itä. Ber Ärmänstannan ğına anda tışqı eşlär ministrı qatnaşa. Xuca il - Törkiäneñ şuşı il belän haman da diplomatik mönäsäbätläre yuq, ä alarnıñ 270 çaqrımlıq urtaq çige äle dä yabılğan xäldä.
İstanbul cıyını qısalarında, anda yıl da uza torğan "Könçığış Könbatış belän oçraşa: Yağulıq iminlegeneñ yaña çikläre" digän konferensiä dä açıla. Öç kön baraçaq şuşı çarada Azärbaycan häm Gruziä citäkçeläre - prezidentlar İlham Aliev häm Mixail Saakaşvili çığış yasayaçaqlar.
Kärim Kamal