“Memorial” xoquq yaqlaw oyışmasınıñ eş bulmälärendä kiştäläre, Sovet zamanında repressiälärgä duçar bulğan ne kiçergän keşelär turında materiallar belän tulı. Häm tuplanğğan mäğlümatnıñ küläme arta bara. Memorial oyşması citäkçese Arseny Roginsky Rusiädä Stalinnıñ böyek citäktçe bularaq sürätlänä başlawğa borçılu belderä : “Yañadan Stalin böyek ilneñ aqıllı citäkçe itep tasvirlana, terrornı ber kem aqlamıy, ämma ul çitkä etärelä. Terror turında äytkändä, äye bu bik zur häläkät, ämma Stalin eşlägän top närsä şul buldı – ul xakimiätkä bulğanda SSSR suqa totqan ildän, atom bombasın yasıy alğan ilgä äwerelde, dilär.”
Berniçä ay elek tarix fänennän mäktäp däreslekläre tikşerelgändä, Stalin şäxesen niçek sürätläw mäsäläsend’ bäxäs çıqqan ide. Däresleklärdä, repressiälärne aqlaw tırışlıqları yasalğan. ”Memorial” oyışması başlığı Arseny Roginsky: “Min bulaçaq kitap avtorı belän söyläşep aldım, ul äytä, bez ber genä tarixnı kürsätergä tieş. Mäktäp uquçıları başqa çığanaqlardan mäğlämat alırğa tieş. Bez birgän tarix bäxetle säxifälärdän torırğa tieş. Ämma sez beläsezme, Rusiädä ber närsä dä mäñgelek tügel. Ütkännärne añlatu äkrenläp üzgärä ala.”
Rusiä däwlät televideniesendä, küptän tügel kürsätelgän häm 40 kisäktän torğan “Stalin-live” kinosı Stalinnıñ dönyağa qarşaların sürätlägän ide. Ul waqıtta da Stalinnıñ uñay yaqtan kürsätelgäne öçen tänqit yañğıradı. “Yabloko” firkäse başlığı Grigoriy Yavlinskiy repressiälär çorın tarix däresleklärendä niçek bäyäläw turındağı sorawğa bolay cawap birde: “Zur, kiñ külämle añlatu eşläre kiräk. Şul uq waqıtta, däwlät tarafınnan ul waqıttağı xällärne iñ awır cinätälär itep tanu kiräk. Şunnan soñ kitaplarnı niçek yazarğa, tarixnı yuğarı häm urta mäktäptä niçek oyrätergä, digän sorawğa cawap birergä bula. Kitaplarda ul cinätälärgä ike törle añlap bula torğan itep tügel, bäyä açıq itep äytelergä tieş. Däwlätneñ häm cämğiätneñ dä bu xällärgä mönäsäbäte açıq itep kürsäterlergä tieş. Başqaça ul yaralarnı tözätep bulmyı.” Däreslek avtorları aqlanırğa tırıştı, alar xezmätläre Kreml tarafınnan xuplandı, dip belderä. Elegeräk Rusiä prezidentı Vladimir Putin, Rusiälelär ütkännäre öçen ğäyepne xis itmäskä tieş, dip belderde. İsemnärne atamyıça ğına, ul Quşma Ştatlarnıñ İkençe dönyaq suğışı waqıtında Yaponiäneñ Xerosima belän Nagasaki şähärlärenä atom bomba taşlawına işärä itte. Putin, bez tınıç xalıqqa qarşı atom qoralın da qullanmıdıq, bezneñ tarixıbızda, natsizim kebek qarañğı säxifälär dä bulmadı, dip äytte. Elekke Sovet berlege illärendä dä Stalin şäxesenä qaraş üzägärä bara. Qırğız yazuçı Koçkon Saktanov, Stalin turında äsär yazğan keşe. Ul anı böyek şäxes itep sanıy. Belarusta, Stalinnı Böyek Watan suşığışında SSSRnıñ ciñüenä kitergän böyek citäkçe itep sürätlänä. Minskiyda Stalin isemen yörtkän qayber binalarğa, SSSR citäkçeseneñ iseme yañadan qaytarıldı. Läkin Belarusta, repressieler çorı turında mäğlümatlarnı tanıtu öçen dä küp eşlänä. 50nçe yıllarda 6 yıl lagerda ütkärgän Suzanna Pechura, Stalinğa qaraş yomaşruına qayğsıın belderde. Ul monı faciğa höm ilneñ kiregä tägärewe itep bäyäli. Bikä Timerova
Berniçä ay elek tarix fänennän mäktäp däreslekläre tikşerelgändä, Stalin şäxesen niçek sürätläw mäsäläsend’ bäxäs çıqqan ide. Däresleklärdä, repressiälärne aqlaw tırışlıqları yasalğan. ”Memorial” oyışması başlığı Arseny Roginsky: “Min bulaçaq kitap avtorı belän söyläşep aldım, ul äytä, bez ber genä tarixnı kürsätergä tieş. Mäktäp uquçıları başqa çığanaqlardan mäğlämat alırğa tieş. Bez birgän tarix bäxetle säxifälärdän torırğa tieş. Ämma sez beläsezme, Rusiädä ber närsä dä mäñgelek tügel. Ütkännärne añlatu äkrenläp üzgärä ala.”
Rusiä däwlät televideniesendä, küptän tügel kürsätelgän häm 40 kisäktän torğan “Stalin-live” kinosı Stalinnıñ dönyağa qarşaların sürätlägän ide. Ul waqıtta da Stalinnıñ uñay yaqtan kürsätelgäne öçen tänqit yañğıradı. “Yabloko” firkäse başlığı Grigoriy Yavlinskiy repressiälär çorın tarix däresleklärendä niçek bäyäläw turındağı sorawğa bolay cawap birde: “Zur, kiñ külämle añlatu eşläre kiräk. Şul uq waqıtta, däwlät tarafınnan ul waqıttağı xällärne iñ awır cinätälär itep tanu kiräk. Şunnan soñ kitaplarnı niçek yazarğa, tarixnı yuğarı häm urta mäktäptä niçek oyrätergä, digän sorawğa cawap birergä bula. Kitaplarda ul cinätälärgä ike törle añlap bula torğan itep tügel, bäyä açıq itep äytelergä tieş. Däwlätneñ häm cämğiätneñ dä bu xällärgä mönäsäbäte açıq itep kürsäterlergä tieş. Başqaça ul yaralarnı tözätep bulmyı.” Däreslek avtorları aqlanırğa tırıştı, alar xezmätläre Kreml tarafınnan xuplandı, dip belderä. Elegeräk Rusiä prezidentı Vladimir Putin, Rusiälelär ütkännäre öçen ğäyepne xis itmäskä tieş, dip belderde. İsemnärne atamyıça ğına, ul Quşma Ştatlarnıñ İkençe dönyaq suğışı waqıtında Yaponiäneñ Xerosima belän Nagasaki şähärlärenä atom bomba taşlawına işärä itte. Putin, bez tınıç xalıqqa qarşı atom qoralın da qullanmıdıq, bezneñ tarixıbızda, natsizim kebek qarañğı säxifälär dä bulmadı, dip äytte. Elekke Sovet berlege illärendä dä Stalin şäxesenä qaraş üzägärä bara. Qırğız yazuçı Koçkon Saktanov, Stalin turında äsär yazğan keşe. Ul anı böyek şäxes itep sanıy. Belarusta, Stalinnı Böyek Watan suşığışında SSSRnıñ ciñüenä kitergän böyek citäkçe itep sürätlänä. Minskiyda Stalin isemen yörtkän qayber binalarğa, SSSR citäkçeseneñ iseme yañadan qaytarıldı. Läkin Belarusta, repressieler çorı turında mäğlümatlarnı tanıtu öçen dä küp eşlänä. 50nçe yıllarda 6 yıl lagerda ütkärgän Suzanna Pechura, Stalinğa qaraş yomaşruına qayğsıın belderde. Ul monı faciğa höm ilneñ kiregä tägärewe itep bäyäli. Bikä Timerova