Ber dağstanlı häm ber taciq dip tanıtılğan ike zatnı xäywannarça üterü videosı, andıy ğämälne kem eşlägän soñ digän sorawdan tış, çitlärgä näfrät çäçkän andıy radikal'' törkemnärneñ Rusiädä üzlären şaqtıy irken xis itüe mäs''äläsen dä kütärä. Rasaçıl höcümnärne terkäp barğan SOVA üzäge mäğlümätenä qarağanda, bar il buylap xäzer unnan artıq şundıy radikal'' millätçel oyışma eş alıp bara. Şular arasınnan Natsional-sotsialistlar cämğiäten, Röxsätsez İmmigratsiägä qarşı xäräkätne, Slavännär berlegen atap bula.
SOVA üzäge citäkçeläreneñ berse Galina Kojevnikova, bu törkemnär xäzer üz eşçänlegen Rusiäneñ bar töbäklärenä cäyelderergä tırışa, urınnarda alar sanı xätta kübräk tä, dip belderä:
"Çınbarlıqta isä andıy oyışmalarnıñ sanı töbäklärdä xätta kübräk tä, di Kojevnikova. Häm alar anda xätta säyäsi eşçänlek tä alıp barırğa tırışa, yäğni alar açıqtan-açıq üzläreneñ säyäsi omtılışların da kürsätä. Andıy oyışma här töbäktä diärlek bar."
Bu SOVA üzäge mödire urınbasarı Galina Kojevnikova ide. Anıñ süzlärençä, älegä ul oyışmalarnıñ turıdan-turı nindi dä bulsa cinayätkä qatnaşuı bilgele tügel, ämma alar şundıy cinayätlärgä qotırtqan qaraşlarnı tarata.
Andıy törkemnärneñ qayberläre yähüdlärgä qarşı, yäğni antisemitizm qaraşları belderä, ikençeläre isä bar çit keşelärne küralmaw belän mawığa. Monnan tış, här cirdä diärlek äle törle taqırbaş törkemnäre dä bar. Militsiä xäbärlärenä qarağanda, Rusiä şähärlärendä yasalğan rasaçıl höcümnärneñ zur küpçelege artında näq menä şul taqırbaşlar tora.
Qayberäwlär, äye andıylar bar, ämma alar küpçelek qaraşın çağıldırmıy dip belderä. Läkin äle küptän tügel genä ütkärgän fiker beleşüendä Levada üzäge şunı açıqlağan - "Rusiä urıslarğa ğına bulırğa tieş" digän qaraş belän xalıqnıñ 55 protsentı kileşä ikän. Moñardan tış, yäş buınnıñ 20 protsentı taqırbaşlar yä başqa şundıy neo-natsi törkemnärneñ eşçänlege bernindi dä qurqınıç tudırmıy dip isäpli.
Galina Kojevnikova monıñ säbäplären bolay añlata:
"Şuşı näfrät qaraşlarınıñ yuğarı noqtası belgeçlär tarafınnan 2005-nçe yılda bilgelängän ide. Monı başta ildäge awır sotsial'' şartlar belän añlattılar. Çeçnä suğışınıñ zur rol'' uynawı da şik uyatmıy, bigräk tä ikençese. Ul urıslarnıñ çeçennarğa, pravoslavlarnıñ möselmannarğa qarşı suğışı bularaq qabul itelde, bu bik zur rol'' uynadı", di SOVA üzägennän Galina Kojevnikova.
Moñardan tış ul, urıs millätçelegen şäbäytüdän faydanı xakimiät üze dä kürä dip uylıy:
"Bezdä xäzer bu millätçel käyeflärne bik osta, baştan alıp ayağına qädär faydalanu bara. Çönki bu çep-çi populizm, kiñküläm ksenofobik taläplärgä iyärü. Bu şulay uq "öçençe mötdät" probleması da - yäğni qarağız, yaman natsilar da bar, ämma bez yaxşı millätçelär, bez asaba xalıqnı qayğırtabız diüçelär dä citärlek", di Kojevnikova, Rusiädä ksenofobik käyeflärneñ cäyelüe säbäplären añlatıp.
Kärim Kamal
SOVA üzäge citäkçeläreneñ berse Galina Kojevnikova, bu törkemnär xäzer üz eşçänlegen Rusiäneñ bar töbäklärenä cäyelderergä tırışa, urınnarda alar sanı xätta kübräk tä, dip belderä:
"Çınbarlıqta isä andıy oyışmalarnıñ sanı töbäklärdä xätta kübräk tä, di Kojevnikova. Häm alar anda xätta säyäsi eşçänlek tä alıp barırğa tırışa, yäğni alar açıqtan-açıq üzläreneñ säyäsi omtılışların da kürsätä. Andıy oyışma här töbäktä diärlek bar."
Bu SOVA üzäge mödire urınbasarı Galina Kojevnikova ide. Anıñ süzlärençä, älegä ul oyışmalarnıñ turıdan-turı nindi dä bulsa cinayätkä qatnaşuı bilgele tügel, ämma alar şundıy cinayätlärgä qotırtqan qaraşlarnı tarata.
Andıy törkemnärneñ qayberläre yähüdlärgä qarşı, yäğni antisemitizm qaraşları belderä, ikençeläre isä bar çit keşelärne küralmaw belän mawığa. Monnan tış, här cirdä diärlek äle törle taqırbaş törkemnäre dä bar. Militsiä xäbärlärenä qarağanda, Rusiä şähärlärendä yasalğan rasaçıl höcümnärneñ zur küpçelege artında näq menä şul taqırbaşlar tora.
Qayberäwlär, äye andıylar bar, ämma alar küpçelek qaraşın çağıldırmıy dip belderä. Läkin äle küptän tügel genä ütkärgän fiker beleşüendä Levada üzäge şunı açıqlağan - "Rusiä urıslarğa ğına bulırğa tieş" digän qaraş belän xalıqnıñ 55 protsentı kileşä ikän. Moñardan tış, yäş buınnıñ 20 protsentı taqırbaşlar yä başqa şundıy neo-natsi törkemnärneñ eşçänlege bernindi dä qurqınıç tudırmıy dip isäpli.
Galina Kojevnikova monıñ säbäplären bolay añlata:
"Şuşı näfrät qaraşlarınıñ yuğarı noqtası belgeçlär tarafınnan 2005-nçe yılda bilgelängän ide. Monı başta ildäge awır sotsial'' şartlar belän añlattılar. Çeçnä suğışınıñ zur rol'' uynawı da şik uyatmıy, bigräk tä ikençese. Ul urıslarnıñ çeçennarğa, pravoslavlarnıñ möselmannarğa qarşı suğışı bularaq qabul itelde, bu bik zur rol'' uynadı", di SOVA üzägennän Galina Kojevnikova.
Moñardan tış ul, urıs millätçelegen şäbäytüdän faydanı xakimiät üze dä kürä dip uylıy:
"Bezdä xäzer bu millätçel käyeflärne bik osta, baştan alıp ayağına qädär faydalanu bara. Çönki bu çep-çi populizm, kiñküläm ksenofobik taläplärgä iyärü. Bu şulay uq "öçençe mötdät" probleması da - yäğni qarağız, yaman natsilar da bar, ämma bez yaxşı millätçelär, bez asaba xalıqnı qayğırtabız diüçelär dä citärlek", di Kojevnikova, Rusiädä ksenofobik käyeflärneñ cäyelüe säbäplären añlatıp.
Kärim Kamal