Äle berniçä genä yıl elek Yewropa Berlegeneñ çın teläge asılda üz Konstitutsiäsen qabul itü ide. Berlek äkrenläp zuraya bardı, ä bu üz çiratında şul xätle küp häm törle illärdän torğan Berlek eşen köyläw, xäzergeçä itep äytkändä, optimalläşterü mäs''äläsen kütärde. 2004-nçe yılnıñ üktäbrendä aña kergän illärneñ citäkçeläre Konstitutsiä kileşüen imzaladı. Anda, şul yılnı beryulı 10 ilgä kiñäygän Berlekneñ näq menä eçke eşen caylaw, qarar qabul itü tärtiben kamilläşterü häm ciñeläytü, xätta üz prezidentın buldıru kebek şaqtıy tirän üzgäreşlär qaralğan ide.
Ämma Konstitutsiäne ayırım äğza illär tarafınnan xuplaw eşe inde 2005-nçe yılda uq tuqtap qaldı - Fransiä häm Hollandiä xalqı Yewropa Konstitutsiäsen referendumnarda kire qaqtı. Xäzerge waqıtta Yewropa Berlegendä 27 il äğza bulıp tora, ämma yuğarıda telgä alınğan eçke idaräne, qararlar qabul itüne kamilläşterü problemaları haman da xäl itelmi kilde.
Yewropa Berlegeneñ Lisabondağı ğäyre räsmi oçraşuı näq menä bu ölkädäge problemalarnı nihayät çişü häm reformalarnı başlap cibärü maqsatın quyğan ide. Berlek citäkçelege, şunsız Yewropa hiç kenä dä üzeneñ kiläçägen anıq itep bilgeli almıy, bu xälitkeç mäs''älä bulıp tora, dip isäpli. Yewrokomissiä räise Jose Manuel Barroso:
"Şuşı mäs''äläne, yäğni idarä reformaların ütkärüne xäl itep, bez inde xäzer irtägäneñ kön tärtibendä torğan mäs''älälärgä dä küz sala alabız. Niçek itep globalläşü çorında da Yewropa üz mänfäğätlären yaqlıy alaçaq? Niçek itep bez şul çorda uñışqa ireşäçäkbez? Niçek itep üz qimmätlärebezne 21-nçe ğasırda da yaqlıy alabız?", dip añlata Yewropa Berlegendä institutsional üzgäreşlärneñ kiräklegen Jose Manuel Barroso.
Äğza illär sanı artuınnan tış Yewropa tiräsendäge dönya da bik tiz üzgärä bara. Şuña da Yewropa dönya säyäsäte arbasınnan töşep qalmas öçen üzeneñ geopolitik urının bilgelärgä tieş. Soñğı yıllarda Berlek tormışına yaqındağı Rusiäneñ kütärelüe zur yoğıntı yasıy. Bu kimendä ber ölkädä - yağulıq ölkäsendä Yewropa Berlegen urtaq ber säyäsät buldıra başlawğa inde etärde dä.
Reformalar kileşüeneñ möhim ber bağanası bulıp Yewropa Berlege ütkärgän bar tışqı säyäsätne dä berdäm itü, ayırım äğza illärneñ tışqı säyäsäten köyläp alıp baru kiräklegen tanu tora. Yewropa Berlegeneñ kiläçäktä üz "tışqı eşlär ministrı" häm xätta "prezidentı" bulır dip kötelä, alar Yewropa komissiäse räisenä xisap totaçaq.
Şuşı reformalar kileşüe räsmi töstä dikäbrneñ 13-endä imzalanırğa tieş. Şunnan soñ ul bar 27 äğza ildä dä xuplanıp, ğämälgä 2009-nçe yılda kerer dip farazlana.
Kärim Kamal
Ämma Konstitutsiäne ayırım äğza illär tarafınnan xuplaw eşe inde 2005-nçe yılda uq tuqtap qaldı - Fransiä häm Hollandiä xalqı Yewropa Konstitutsiäsen referendumnarda kire qaqtı. Xäzerge waqıtta Yewropa Berlegendä 27 il äğza bulıp tora, ämma yuğarıda telgä alınğan eçke idaräne, qararlar qabul itüne kamilläşterü problemaları haman da xäl itelmi kilde.
Yewropa Berlegeneñ Lisabondağı ğäyre räsmi oçraşuı näq menä bu ölkädäge problemalarnı nihayät çişü häm reformalarnı başlap cibärü maqsatın quyğan ide. Berlek citäkçelege, şunsız Yewropa hiç kenä dä üzeneñ kiläçägen anıq itep bilgeli almıy, bu xälitkeç mäs''älä bulıp tora, dip isäpli. Yewrokomissiä räise Jose Manuel Barroso:
"Şuşı mäs''äläne, yäğni idarä reformaların ütkärüne xäl itep, bez inde xäzer irtägäneñ kön tärtibendä torğan mäs''älälärgä dä küz sala alabız. Niçek itep globalläşü çorında da Yewropa üz mänfäğätlären yaqlıy alaçaq? Niçek itep bez şul çorda uñışqa ireşäçäkbez? Niçek itep üz qimmätlärebezne 21-nçe ğasırda da yaqlıy alabız?", dip añlata Yewropa Berlegendä institutsional üzgäreşlärneñ kiräklegen Jose Manuel Barroso.
Äğza illär sanı artuınnan tış Yewropa tiräsendäge dönya da bik tiz üzgärä bara. Şuña da Yewropa dönya säyäsäte arbasınnan töşep qalmas öçen üzeneñ geopolitik urının bilgelärgä tieş. Soñğı yıllarda Berlek tormışına yaqındağı Rusiäneñ kütärelüe zur yoğıntı yasıy. Bu kimendä ber ölkädä - yağulıq ölkäsendä Yewropa Berlegen urtaq ber säyäsät buldıra başlawğa inde etärde dä.
Reformalar kileşüeneñ möhim ber bağanası bulıp Yewropa Berlege ütkärgän bar tışqı säyäsätne dä berdäm itü, ayırım äğza illärneñ tışqı säyäsäten köyläp alıp baru kiräklegen tanu tora. Yewropa Berlegeneñ kiläçäktä üz "tışqı eşlär ministrı" häm xätta "prezidentı" bulır dip kötelä, alar Yewropa komissiäse räisenä xisap totaçaq.
Şuşı reformalar kileşüe räsmi töstä dikäbrneñ 13-endä imzalanırğa tieş. Şunnan soñ ul bar 27 äğza ildä dä xuplanıp, ğämälgä 2009-nçe yılda kerer dip farazlana.
Kärim Kamal