Respublikan namzätläre – İowada ciñgän Mike Hackabee häm ikençe kilgän John McCain arasında da köräş bik kierenke. Bügen New Hampshire'da ciñäçäk namzätlärneñ prezidentlıq yarışında soñğı basqıçqa, 4 noyaber saylawına citü şansı nıq artaçaq. Alar mäğlümat çaraları häm cämäğätçelek iğtibarında bulaçaq.
İowada uzğan iñ berençe saylaw näticäse kötelgänçä bulmadı. Aylarça mäğlümat çaraları, fiker beleşü üzäkläre, elekke prezident Clintonnıñ cämäğäten, New York senatorı Hillary Clintonnı – demokratlardan töp namzät dip atap kilde. Düşämbe könne anı saylawçılarnıñ berse – İowada ciñelügä niçek qarıysız, dip sorağaç, Clinton küz yäşlären yäşerä almadı:
"Qayberäwlär saylawnı uyın dip kürä. Kemder ciñä, kemder ota, dip uylıy. Ämma bezneñ ilebezneñ kiläçäge turında süz bara bit. Bu balalarıbıznıñ kiläçäge, bu bez, barıbız. Kemgäder bu awırlıqlarnı ciñep eşlärgä kiräk."
Säyäsätkä äle yaña ğına kilgän ikençe ber demokrat Barak Obama isä tirä yağında ömet häm optimizm tarata. Bu könnärdä anıñ reytingı Clintonnıqı belän çağıştırğanda 10%qa artqan.
Obamağa 47 yäş, AQŞ senatında ul 3 kenä yıl. Moña da qaramastan, meñlägän keşe anıñ çığışların tıñlar öçen çiratqa tezelä. Xalıqnı ul ilne berläşterü niäte belän cälep itä. Ömet, berläşü, tigezlek – Obama çığışlarındağı töp mäsälälär. Ştatlarnı ul zäñgär tösle liberallar häm qızıl tösle konservativlarğa ayırmasqa çaqıra, xalıqqa bu oşıy.
Üzeneñ tormış yulı turında ul – "Amerikada ğına bula alırlıq xäl" dip söylärgä yarata. Ätise afrikalı, änise amerikan bulğan Baraknı änise üze genä üstergän. Yäş çaqta uq ul İllinois ştatı şurasına saylanğan, añarçı Harwardta Xoquq mäktäben tämamlağan. 2004tä AQŞ senatına saylanğan. Uzğan atnada İowa ştatında 44 yäştän yäşräk bulğan saylawçılarnıñ küpçelege anıñ öçen tawış birgän:
"Minem öçen George Bushqa qarşı bulğannar ğına tawış birmi. Närsägäder qarşı bulu ciñel ul. Sez närsäneder yaqlap tawış birep qarağız. İowadağı xalıq näq şunı eşläde dä. Alar – bezneñ millät bularaq berläşep zur problemalarnı çişä aluıbıznı kürergä teli. Bezneñ zur xıyallarnı tormışqa aşırırlıq, zur eşlär başqarırlıq berdäm millät buluıbıznı teli."
Hillary Clintonnıñ da New Hampshire'da eşe küp buldı. Anıñ programması Obamanıqınnan nıq ayırılmasa da, belgeçlär fikerençä aña Waşingtondağı bäyläneşläre qomaçawlıy, xalıqqa isä tormışta üzgäreş kiräk.
"Üzgäreş" digän süzne ike partiäneñ dä namzätlärennän yış işetergä turı kilä. Bu saylaw inde başınnan birle zur üzgäreş. 1928nçe yıldan birle berençe märtäbä prezidentlıqqa – xäzerge ilbaşı da, vise-prezident ta däğwa itmi.
Respublikannarğa aldağı tön nindi näticälär kiterer? İowada ciñgän elekke Arkanzas ştatı başlığı Mike Hackabee, fiker beleşülär kürsätüençä, öçençe genä urında..New Hampshire xalqı, xärbi veteran, Ğiraq suğışın yaqlawçı senator John McCainnı saylarğa oxşağan, ul barısınnan da 5% alda bara.
Amerikan demokratiäse turında süz çıqqanda, anıñ iñ berençe dälile itep – şuşı berençel saylawlarnı atap bulır ide. Prezidentlıqqa namzätlär aylar buyına şul ştatlarda yöri. Alar xalıq aldında çığışlar yasap qına qalmıy, yorttan yortqa, oyışmadan oyışmağa üzläre yörep, keşelär belän çäy-kähwä eçä, xäl-äxwällären beleşä, moñ-zarların tıñlıy. Saylawnıñ näq şuşı, berençel öleşendä – här saylawçınıñ tawışı zur mäğnägä iä.
"Onıtmağız mine!""Aq ayular betä bit, yuqqa çığa. Säyäsätçelär klimatnıñ cılınuına iğtibar itsen, çaralar kürsen. Bu inde xäzer çınbarlıq bit. Häm minemçä üzgäreşlär waqıtı citte inde, üzgäreş bulaçaq. Amerikan xalqı inde närsäder eşlängänen kürergä teli, häm bu şulay bulaçaq ta." dip söyläde aq ayu bulıp kiengän Tom Keating isemle keşe.
1992nçe yılda prezidentlıqqa däğwa itkän Bill Clinton İowada da, New Hampishire'da da ciñmäde. Anıñ qarawı – prezidentlıq yarışında berençe buldı. Düşämbe könne anıñ cämäğäte Hillary Clinton da – New Hampshire'da bulaçaq näticälärgä qaramastan köräşen däwam itäçägen belderde.