Martnıñ 24-25endä taciq başqalası Düşämbedä İran, Äfğanstan häm Taciqstan tışqı eşlär ministrlarınıñ ber oçraşuı ütte. Başqa möhim mäs'älälär belän berrättän ministrlar anda bar kiñ farsı dönyası öçen urtaq ber telekanal açu ixtimalın da tikşerde.
Farsı tele ber İranda ğına taralğan dip uylawçılar bar ikän, alar yalğışa - Äfğanstandağı dari tele dä, tönyaqtaraq qullanılğan taciq tele dä farsıneñ tarixi bertuğannarı sanala. Moñardan tış bu teldä Ğiraqta da, Pakstanda da, Farsı qultığı illärendä dä söyläşüçelär şaqtıy.
Ğasırlar däwamında farsı tele Şäreqneñ şuşı öleşendä üzenä kürä ber "lingua franca" - urtaq aralaşu tele bulıp kilde. Häm ul üz tä'siren äle haman da saqlap kilä.
Düşämbedä uzğan oçraşuda İran, Äfğanstan häm Taciqstan ministrları şuşı tarixi berdämlekne saqlawda yaña yullar ezläw, zamança çaralar kürü ixtimalın, ayırım alğanda, farsı telendä yaña iärçen telekanal açu mömkinlegen tikşerde.
Taciq tışqı eşlär ministrı Nämruhxan Zarifi, şuşı urtaq proyekt turındağı kileşü İran, äfğan häm taciq prezidentlarınıñ august ayına bilgelängän oçraşuında imzalanaçaq, di, häm:
"Urtaq televidenie üz programnarın şuşı öç ilneñ farsı, dari, paştu, taciq häm başqa tellärendä alıp baraçaq", dip belderä.
Yaña kanalnıñ baş idaräse Düşämbedä urnaşaçaq dip planlaştırılsa da, ul berençe çiratta şuşı töbäktä, bigräk tä Taciqstanda İran tä'siren arttıru qoralı bulaçaq dip farazlana.
1991nçe yılda Sovetlar berlege tarqalıp Taciqstan bötenläy kötelmägändä bäysezlek qazanğannan birle İran anda üz mädäni yoğıntısın nığıtu eşenä şaqtıy ğına aqça salıp kilde. Düşämbedä mädäni üzäk açıp Tähran xökümäte anıñ yardämendä törle fänni, mäğrifäti, ädäbi programnar ütkärä, taciq yazuçıları, jurnalistları, häm başqa zialılar öçen İranğa mädäni säfärlär oyıştıra.
Soñğı yıllarda şundıy säyäxätçelär törkemenä törle ğalimnär, mäktäp uqıtuçıları da östälde. Alarnıñ säfärläre tulısınça İran xökümäte tarafınnan tülänä häm kire ilgä äylänep qaytqaç ta alardan itağätle genä säfärläre turında yulyazmalar yazunı ütenälär.
Moñardan tış, iqtisadi awırlıqlar kiçergän häm citäkçelege höcümçän sekulär bulğan Taciqstanda kitap basu ciñel bulmaw säbäple, taciq ädipläre yış qına üz äsärlären İranda näşer itep kilde. İran yağı şulay uq törle uqu yortlarında irekle İnternet, farsı telendä basmalar bulğan "İran bülmäläre" qordı, ildäge kitapxanälärgä farsı ğına tügel, urıs, ingliz tellärendä dä kitaplar büläk itte.
İrannıñ üz mädäni yoğıntısın cäyelderü tırışlıqları yaña telekanal belän tağın da canlana ala. Ämma berük waqıtta, bu ideä aldan uq üle bula ala digän fikerlär dä şaqtıy.
Alar, tel urtaq bulsa da, İran häm Taciqstandağı yäşäw räweşe şundıy törle ki, urtaqlıq tabası bik awır bulaçaq, digän qaraşqa nigezlänä. Taciqlar İrannıñ qadimi möselman stilen qabul itmiäçäk, Tähranğa isä taciqlarnıñ Könbatış mädäniäte belän mawığuı oşamıyaçaq, dip uylıy yaña telekanal mömkinleklärenä şiklänep qarawçılar.
Ğasırlar däwamında farsı tele Şäreqneñ şuşı öleşendä üzenä kürä ber "lingua franca" - urtaq aralaşu tele bulıp kilde. Häm ul üz tä'siren äle haman da saqlap kilä.
Düşämbedä uzğan oçraşuda İran, Äfğanstan häm Taciqstan ministrları şuşı tarixi berdämlekne saqlawda yaña yullar ezläw, zamança çaralar kürü ixtimalın, ayırım alğanda, farsı telendä yaña iärçen telekanal açu mömkinlegen tikşerde.
Taciq tışqı eşlär ministrı Nämruhxan Zarifi, şuşı urtaq proyekt turındağı kileşü İran, äfğan häm taciq prezidentlarınıñ august ayına bilgelängän oçraşuında imzalanaçaq, di, häm:
"Urtaq televidenie üz programnarın şuşı öç ilneñ farsı, dari, paştu, taciq häm başqa tellärendä alıp baraçaq", dip belderä.
Yaña kanalnıñ baş idaräse Düşämbedä urnaşaçaq dip planlaştırılsa da, ul berençe çiratta şuşı töbäktä, bigräk tä Taciqstanda İran tä'siren arttıru qoralı bulaçaq dip farazlana.
1991nçe yılda Sovetlar berlege tarqalıp Taciqstan bötenläy kötelmägändä bäysezlek qazanğannan birle İran anda üz mädäni yoğıntısın nığıtu eşenä şaqtıy ğına aqça salıp kilde. Düşämbedä mädäni üzäk açıp Tähran xökümäte anıñ yardämendä törle fänni, mäğrifäti, ädäbi programnar ütkärä, taciq yazuçıları, jurnalistları, häm başqa zialılar öçen İranğa mädäni säfärlär oyıştıra.
Soñğı yıllarda şundıy säyäxätçelär törkemenä törle ğalimnär, mäktäp uqıtuçıları da östälde. Alarnıñ säfärläre tulısınça İran xökümäte tarafınnan tülänä häm kire ilgä äylänep qaytqaç ta alardan itağätle genä säfärläre turında yulyazmalar yazunı ütenälär.
Moñardan tış, iqtisadi awırlıqlar kiçergän häm citäkçelege höcümçän sekulär bulğan Taciqstanda kitap basu ciñel bulmaw säbäple, taciq ädipläre yış qına üz äsärlären İranda näşer itep kilde. İran yağı şulay uq törle uqu yortlarında irekle İnternet, farsı telendä basmalar bulğan "İran bülmäläre" qordı, ildäge kitapxanälärgä farsı ğına tügel, urıs, ingliz tellärendä dä kitaplar büläk itte.
İrannıñ üz mädäni yoğıntısın cäyelderü tırışlıqları yaña telekanal belän tağın da canlana ala. Ämma berük waqıtta, bu ideä aldan uq üle bula ala digän fikerlär dä şaqtıy.
Alar, tel urtaq bulsa da, İran häm Taciqstandağı yäşäw räweşe şundıy törle ki, urtaqlıq tabası bik awır bulaçaq, digän qaraşqa nigezlänä. Taciqlar İrannıñ qadimi möselman stilen qabul itmiäçäk, Tähranğa isä taciqlarnıñ Könbatış mädäniäte belän mawığuı oşamıyaçaq, dip uylıy yaña telekanal mömkinleklärenä şiklänep qarawçılar.