Икътисади кризис – ихтыяҗ белән тәкъдим арасында тигезлек бозылу. Евразия һәм Америкада ике гасыр дәверендә 20-ләп икътисади кризис булган.
Сәбәп: тимер юл ширкәтләре күпләп банкротлыкка төшә
Нәтиҗә: акцияләр базары ишелә, АКШта банк системы кризисы, Европа һәм Латин Америкасында кризис
1873 – Икенче дөнья икътисади кризисы
Нәтиҗә: Вена, Цюрих, Амстердам кыйммәтле кәгазь баразлары ишелә, алман банклары кредитларны озайтмау сәбәпле АКШта кризис
Кризис 5 ел дәвам итә
1914 – Халыкара финанс кризисы
(Беренче дөнья сугышы башлану)
Сәбәп: АКШ, Британия, Франция, Германия хөкүмәтләре сугыш чыгымнарын каплау өчен чит ил ширкәтләренең кыйммәтле кәгазьләрен сата
Нәтиҗә: барлык тавар һәм акча базарларында ишелү күзәтелә
1929-1933 – Бөек депрессия
Сәбәп: җитештерү үсеше сүрәтендә акча кытлыгы (дефляция – бәяләр төшү, финанс тотрыксызлык)
Нәтиҗә: кыйммәтле кәгазьләр $40 млрд төшә, җитештерү 46% кими, 1933 елга алга киткән 32 илдә эшсезләр 30 млн тәшкил итә
1973 – Беренче энергетика кризисы
Сәбәп: ОПЕК АКШка нефть җибәрүне туктата (Мысыр һәм Сүрия белән сугышта Израилгә ярдәм иткән өчен) һәм АКШның Көнбатыш Европа беректәшләренә бәяләрне 70% арттыра
Нәтиҗә: барлык таварлар һәм хезмәт күрсәтүләр кыйммәтләнә
1987 – Кара дүшәмбе
Сәбәп: берничә эре ширкәтнең бәясе кисәк төшкәннән соң, инвесторлар базарлардан китә
Нәтиҗә: Американың Dow Jones Industrial күрсәткече 22.6% төшә. Американ базарына ияреп Австралия, Канада, Һоң-Коң базарлары ишелә
1997 – Азия кризисы
Сәбәп: төбәктәге берничә илнең валютасы очсызлана, Көньяк-Көнчыгыш Азия (ККА) илләренең түләү сәләте кими
Нәтиҗә: чит ил инвесторлары ККА илләреннән китә, дөньяда тулаем җитештерү $2 трлн кими
1997 – Русия кризисы
Сәбәп: Русиянең дәүләт бурычы котычкыч зур, ягулык бәяләре түбән, хөкүмәт кыска мөддәтле кыйммәтле кәгазьләрен вакытында түли алмый
Нәтиҗә: рубльнең долларга чагыштырмасы 3 тапкырга төшә: 1998 августында бер доллар 6 рубль булса, 1999 гыйнварында 21 рубльгә әйләнә