2024 ел шәхесе (личность года) — кем ул (кто это)? Татар-башкорт дөньясында ел дәвамында (в течение года) җәмгыятькә тәэсир ясаган шәхес өчен (за личность, оказавшую влияние на общество) тавыш бирүдә катнашырга (участие в голосовании) тәкъдим итәбез (мы предлагаем).
Редакциябез ел дәвамында эшчәнлекләрен (деятельность) күзәткән (наша редакция отслеживала), башкорт вә татар исемен яңгыраткан (прославили имя), тормышны уңай якка (жизнь к лучшему) үзгәртергә тырышкан (стремились изменить), көрәшкән (боролись) 9 кешене (9 человек) тәкъдим итә.
Тавыш бирү нәтиҗәсе (результат) сәхифәбездә (на нашей странице) 30 декабрь көнне игълан ителәчәк (будет объявлен).
Словарик
- татар-башкорт дөньясы – татаро-башкирский мир
- шәхес – личность
- сайлау – выбирать
- тавыш бирү – голосование
- катнашу – участвовать
- тәкъдим итү – предлагать
- эшчәнлек – деятельность
- күзәтү – отслеживать
- исем яңгырату – прославить имя
- үзгәртү – изменять
- көрәшү – бороться
1. Фаил Алсынов
активист, "Башкорт" милли оешмасының элекке рәисе (бывший председатель)
Сугыш башлаганнан соң (после начала войны) басымга дучар булган (подвергшийся давлению), ләкин илдән китмәгән активист (но не уехавший из страны) Фаил Алсыновны быел Баймактагы мәхкәмә (в этом году судом в Баймаке) "нәфрәт һәм дошманлык уяту"да (за "разжигание ненависти и вражды") гаепле дип табып, дүрт ел (4 года) колониягә хөкем итте (приговорен).
Аның өстеннән (на него) әләкне (донос) Башкортстан башлыгы (глава) Радий Хәбиров үзе язды (сам написал).
Хөкем карарын чыгару көнендә (в день вынесения приговора) Алсыновны якларга (защищать) дип меңнәрчә кеше килде (пришли тысячи людей), полиция таратырга тырышса да (несмотря на попытки полиции разогнать их), алар китмәде (они не ушли), таралмады.
Бу протест чарасыннан соң (после этой протестной акции) Башкортстанда "Баймак эше" барлыкка килде (возникло "Баймакское дело"), дистәләрчә кешегә каршы (против десятков человек) җинаять эшләре алып барыла (ведутся уголовные дела).
Словарик
- сугыш – война
- басым – давление
- дучар булу – подвергаться
- илдән китмәү – не уехать из страны
- мәхкәмә – суд
- нәфрәт – ненависть
- дошманлык – вражда
- хөкем итү – приговорить
- әләк – донос
- хөкем карары – приговор
- протест чарасы – протестная акция
- дистәләрчә – десятки
- җинаять эшләре – уголовные дела
2. Айгөл Әхмәтҗан
тел активисты
Рәсми Татарстанның (официального Татарстана) татар теле язмышына (к судьбе) игътибар кими барган (внимание стало уменьшаться) вакытта телне кайгырту (забота о языке) активистлар һәм һәвәскәрләр җилкәсенә төште (легла на плечи активистов и любителей).
Германиядә яшәүче (живущая) Айгөл Әхмәтҗан архитектор булып эшләсә дә (несмотря на то что работает), буш вакытында (в свободное время) "Learn Tatar" дип аталган (называющийся) проектын алып бара.
Анда (там) ул татар телен инглиз телле кешеләргә өйрәтә (обучает англоговорящих людей), кызыклы (интересные) материаллар әзерли (готовит).
В нём она обучает татарскому языку англоговорящих людей, готовит интересные материалы.
Айгөл татар телен һәм мәдәниятен (и культуру) төрле милләтләргә (разным национальностям) танытырга тырыша (старается познакомить).
Словарик
- рәсми – официальное
- язмыш – судьба
- игътибар – внимание
- кими бару – уменьшаться
- вакыт – время
- телне кайгырту – заботиться о языке
- һәвәскәрләр – любители
- җилкәсенә төшү – лечь на плечи
3. Алтынай Вәлитов
башкорт җырчысы (певец)
Башкорт эстрадасында билгеле җырчы (известный певец) Алтынай Вәлитов Фаил Алсыновны яклап (защищая) күп (много) чыгышлар ясады (выступлений сделал), социаль челтәрләрдә (в социальных сетях) зур аудиториясен Алсыновны яклап чыгарга өндәде (призывал).
Моның өчен сәяси басым аркасында (из-за политического давления) ул чит илгә (за границу) китәргә мәҗбүр булды (был вынужден).
Бүгенге көндә (на сегодняшний день) ул АКШта (в США) сәяси качак (беженец) статусын алырга (получить) тырыша (старается).
Словарик
- билгеле – известный
- чыгыш ясау – выступать
- социаль челтәрләр – социальные сети
- өндәү – призывать
- сәяси басым – политическое давление
- мәҗбүр булу – быть вынужденным / обязанным
- чит илгә китү – уехать за границу
- сәяси качак – политический беженец
4. Әнвәр Гатиятуллин
"Ак Барс" хоккей такымының баш тренеры
Чыгышы белән (происходящий из / выходец из / родом из) Чиләбедән булган Әнвәр Гатиятуллин "Ак Барс" такымының баш тренеры (главный тренер команды) итеп билгеләнгәч (когда был назначен), татар телен өйрәнә (учить) башлавын белдерде (сообщил, что начал).
Ул уеннардан соң (после игр) оештырыла торган матбугат очрашуларын (пресс-конференции) татарча исәнләшүдән (с приветствия) башлый (начинает).
Еш (часто) кына ул уен турында (про игру) татар телендә берәр җөмлә әйтә (говорит несколько фраз).
Быел кайбер (некоторые) журналистлар тренерның татарча җөмләләре аркасында ризасызлык белдерде (выразили недовольство/несогласие), хәтта (даже) КХЛга (Континенталь хоккей лигасы) шикаять язарга (подать жалобу) җыенуын әйтте.
Аларга җавап (ответ) биреп, Гатиятуллин "Бу — минем туган телем (мой родной язык)" дип татар телен яклап чыкты.
Бу зур мөнбәрдән (с большой трибуны) татар шәхесе авызыннан (из уст) татар теле турында яңгыравык белдерү (громкое заявление) булды.
Словарик
- билгеләнү – назначение
- баш тренер – главный тренер
- оештыру – организовывать
- матбугат очрашуы – пресс-конференция
- исәнләшү – приветствие
- еш кына – часто
- берәр җөмлә – несколько фраз
- ризасызлык белдерү – выражать недовольство/несогласие
- шикаять язу – подать жалобу
- яклап чыгу – выступить в защиту
- зур мөнбәр – большая трибуна
- авызыннан – из уст, досл. из рта
- яңгыравык белдерү – громкое заявление.
5. Фәрит Зәкиев
җәмәгать эшлеклесе, Татар иҗтимагый үзәге рәисе
Татар иҗтимагый үзәге рәисе Фәрит Зәкиев оешманың Русиядә экстремистик булып танылуы (была признана), Русия Украинага каршы сугыш башлавы сәбәпле (по причине/из-за) Төркиягә китәргә (уехать) мәҗбүр булды.
Мөһаҗирлектә (в эмиграции) тормышы җиңел булмаса да (хоть жизнь его и нелегка) (Зәкиев берничә операция кичерде (перенес)), ул сәяси эшчәнлеген туктатмый (деятельность не останавливает), пикетларга чыга, чыгышлар, белдерүләр ясый, мөрәҗәгатьләр (обращения) яза, Украинадагы сугышны тәнкыйтьли (критикует) һәм татар халкы, теле өчен көрәшен дәвам итә ( продолжает борьбу).
Быел ул мөһаҗирлектә 70 яшен тутырды (отметил 70 лет).
Словарик
- оешма – организация
- танылу – признание
- мөһаҗирлек – эмиграция
- мөрәҗәгатьләр – обращения
- тәнкыйтьләү – критиковать
- көрәшү – бороться
6. Алсу Кормаш
журналист
Алсу Кормаш журналистик эшчәнлеге өчен Русиядә кулга алынган (была арестована) һәм Азатлык Радиосының "Idel.Реалии" проекты 2022 елда чыгарган "Нет войне" ("Бетсен сугыш") китабы өчен 6,5 ел колониягә хөкем ителгән иде (была осуждена).
Быелның 1 августында ул Көнбатыш илләре (западные страны), Русия һәм Беларус арасында (между) тоткыннар белән алмашу (обмен пленными) вакытында иреккә чыкты (была освобождена/досл. вышла на свободу).
Алсу күпсанлы (множества) халыкара премияләр иясе булдым (стала лауреатом международных премий), төрле чараларда (на различных мероприятиях) актив чыгыш ясый.
Дөнья күләмендә (на мировом уровне) яңгыраган (звучат) чыгышларында (в своих выступлениях) ул матбугат иреге (свобода прессы), Русиядәге сәяси тоткын журналистлар язмышы (судьбу), татар-башкорт мәсьәләсен күтәрә (поднимает вопросы/проблемы).
Аның кызлары (ее дочери) исә Американың Ак йортында (в Белом доме США) татарча беренче сөйләшкән (первыми, кто разговаривали на татарском языке) татарлар булды.
Словарик
- журналистик эшчәнлек – журналистская деятельность
- кулга алыну – арест
- хөкем итү – осудить
- көнбатыш илләре – западные страны
- тоткыннар белән алмашу – обмен пленными
- иреккә чыгу – освободиться
- күпсанлы – многочисленные
- халыкара премияләр – международные премии
- дөнья күләмендә – на мировом уровне
- матбугат иреге – свобода прессы
7. Айгиз Кунафин
башкорт IT-белгече, "Һомай" акыллы колонкасын уйлап табучы
Быел ясалма интеллект нигезендә (на базе искусственного интеллекта) эшләүче (работающая) башкорт акыллы динамик (башкирская умная колонка) Башкортстан уку йортларына (в учебных заведениях), киң җәмәгатьчелегенә таратылды (распространена среди широкой общественности).
"Һомай" дип аталган акыллы колонканы уйлап табучы һәм җитәкләүче (изобретатель и руководитель) Айгиз Кунафин моның белән чикләнми (не ограничивается этим), проектны мари теленә (на марийский язык) һәм кайбер башка милли телләргә (на некоторые другие национальные языки) тарату (распространение) эшен алып бара (ведет работу).
Айгиз Кунафин 2017 елдан бирле (с 2017 года) башкорт теленә басым (давление) башланганнан бирле туган телен яклау, аны үстерү юлларын эзли (ищет пути его защиты и развития), башкорт теле турында чыгышлар ясый, туган телне өйрәнүгә, мәктәпләрдә балалар туган тел итеп башкорт телен сайлауга (выбирать башкирский язык в качестве родного) өнди (призывает).
Словарик
- ясалма интеллект – искусственный интеллект
- нигезендә эшләүче – работающий на основе
- акыллы динамик – умная колонка
- тарату – распространение
- чикләнү – ограничиваться
- эш алып бару – вести работу
- үстерү – развитие, взращивание
8. Айгөл Лайон
башкорт активисты, Азат милләтләр Лигасының вәкиле
Азатлык Радиосы укучыларына (читателям) яхшы таныш булган (хорошо знакомая) Айгөл Лайон халыкара чараларда (на международных мероприятиях) катнашып, башкорт халкы һәм Русия асаба халыклары (коренных народов) хокуклары өчен (за права) көрәшә, деколонизация темасына даими (регулярно) чыгышлар ясый.
Быел да (и в этом году) ул эшчәнлекне актив дәвам итте.
В этом году она продолжила свою деятельность активно.
Моннан тыш (кроме того) Лайон Лос-Анджелеста татар-башкорт чараларын оештыруда (в организации) актив катнаша, социаль челтәрләрдә Русиянең Украинага басып керүен (вторжение), баскынлык сугышына каршы (против) яза, сөйли.
Моны (это) үзенең ана теле булган (на своём родном языке) башкорт телендә башкара (выполняет/делает).
Словарик
- халыкара чаралар – международные мероприятия
- катнашу – участие
- башкару – выполнять
9. Рузил Миңнекаев
актер
Узган ел азагында (в конце прошлого года) чыккан "Слово пацана" ("Егет сүзе") сериалы Русиядә зур популярлык яулады (завоевал большую популярность).
Сериалда төп рольләрнең берсен башкарган (исполнивший одну из главных ролей) татар егете Рузил Миңнекаев зур йолдызга әйләнде (превратился в большую звезду).
Аны Русиянең төрле проектларына (в различные проекты) төшәргә чакыралар (приглашают сниматься), ул күп тапшыруның көтелгән кунагы (долгожданный/ожидаемый гость).
Норлаттан булган һәм татарча иркен сөйләшкән (свободно говорящий на татарском) Рузил бу тапшыруларда (в этих шоу/передачах) еш кына үзенең татар булганын (о своём татарском происхождении) һәм татарча сөйләшүен дә әйтә.
Словарик
- төп рольләр – главные роли
- башкару – исполнять
- зур йолдыз – большая звезда
- төрле проектлар – различные проекты
- көтелгән кунак – ожидаемый гость
- тапшырулар – шоу
***
Полностью материал на татарском можете прочитать здесь.
В рубрике "Читаем на татарском" есть произведения татарской и мировой литературы. Все тексты адаптированы для изучающих язык, к ним прилагаются аудио, перевод ключевых фраз и тест.
Не забывайте заглядывать на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Вы уже подписались на нас в TikTok? Мы также есть
в Telegram и Instagram.