2005 yılnıñ 24 dekaberendä ütkän Başqortstan tatar cämägätçelege wäkilläreneñ yıllıq ğomum cıyınında çığış yasap eşquar, Başqortstan tatarları milli-mädäni moxtäriäte citäkçese Ramil Bignov üz firması öçen dip tözi başlağan häm ul tözeleşkä 20 million sumnan kübräk aqça salınğan 2500 kv.m mäydanlı binanı häm tağın berniçä äzer binanı Ufada tatar gimnaziäse açu öçen buşlay birergä äzerlegen belderde.
Cıyında bu niätne tormışqa aşıruda administrativ häm texnik yärdäm sorap Respublika xakimiätlärenä, Ufa şähäre citäkçelegenä, deputatlarğa maxsus möräcägät qabul itelde. Sezneñ iğtibarğa älege möräcäğätneñ tekstın, ul möräcägätkä Ufa türäläreneñ cawabın häm Ufa türäläreneñ cawap xatına Başqortstan tatar milli oyışmaların berläştergän Başqortstan tatar ictimaği oyışmalar berlege reaksiäsen täqdim itäbez.
Respublikanıñ Ufa şähäre Şähär okrugınıñ däwlät xakimiäte organnarına, RF Federal cıyılışındağı Başqortstan deputatlarına, Başqortstan Däwlät cıyılışı – Qorıltay deputatlarına, massaküläm mäğlümat çaralarına, eşquarlarğa möräcägät:
Ufa şähäre häm Başqortstan Respublikaı tatarlarınıñ töbäk milli-mädäni moxtäriäte sovetı räise, eşquar R.Bignov şäxsi räweştä, däwlätneke bulmağan ğomum belem birü uçrejdeniese sıyfatında, Başqortstan Respublikaı tatarlarınıñ töbäk milli-mädäni moxtäriäte qanatı astında sälätle balalar öçen 240 urınlı tatar milli gimnaziäsen oyıştıru initsiatiwası belän çıqtı. Bu maqsatta ul uqıtu qorpusı öçen Ufa şähäre, Oktäber prospektı, 77 adresı buyınça urnaşqan 2500 kv.m mäydanlı binanı, ğomum mäydanı 400 kv.m bulğan ikençe binanı häm hönärxanäne buşlay birä. Bu binalarnı tözü öçen eşquar üzeneñ 20 millionnan sumnan artıq aqçasın sarıf itkän.
Başqortstandağı tatarlarnıñ barlıq ictimağıy oyışmaları qatnaşlığında ütkän BR tatarlarınıñ ğomum Respublika Cıyını bu initsiatiwanı tulısınça xuplıy häm Respublikanıñ, Ufa şähäre Şähär okrugınıñ däwlät xakimiäte organnarına, RF Federal cıyılışındağı Başqortstan deputatlarına, Başqortstan Däwlät cıyılışı – Qorıltay deputatlarına, massaküläm mäğlümat çaralarına, eşquarlarğa bu initsiatiwanı tormışqa aşıruda yärdäm kürsätüne sorap möräcägät itä.
Şul maqsattan çığıp gimnaziäneñ qarawçılar şurası tözelde häm tözeleşne tämamlaw öçen xäyriä fondı oyıştırıldı. Qarawçılar şurası räise itep bilgele ğälim häm pedagog, psixologiä fännäre doktorı, Xalıqara akademiälär (psixoloğiä, akmeologiä häm pedagogika fännäre buyınça) akademiğı, Başqortstannıñ atqazanğan fän eşleklese, professor Äxmät Räximov saylandı.
Gimnaziä binaları kompleksına iskä alğan uqu korpusı, hönärxanälär, administrativ binalardan tış, eşquarlar aqçası isäbenä basseynlı sport zalı häm 150 keşelek ğomum toraq tözelergä tieş.
Bez Ufa şähäre sovetı räise İ.G.Niğmätullinğa häm şähär sovetı deputatlarına, Ufa şähäre Şähär okrugı başlığı P.R.Kaçkayeka BR Arbitraj mäxkämäsennän uqu binasın tözüne qanunsız dip tanunı sorağan şiqayatne kire alunı, proyıqt dokumentların raslawnı häm bu obyektnı tözegändä öleşçä qatnaşudan azat itep, injener qorılmaları belän täemin itü mäsälälären çişüdä yärdäm sorap möräcägät itäbez.
Bez Respublikanıñ däwlät xakimiäte organnarına gimnaziäneñ ğomum torağı öçen täğayınlängän binanı balans xaqına satıp aluğa yärdäm itüne häm gimnaziäne ğämäli qanunnarğa häm tärtipkä yaraşlı räweştä 2007 yılnıñ 1 sentäbrennän başlap däwlätneke bulmağan ğomum belem birü uçrejdenie sıyfatında finanslıy başlawnı sorap möräcägät itäbez.
Bez bu obyıqtnıñ Başqortstannıñ Urıs däwlätenä quşıluınıñ 450 yıllığına tapşırıluçı häm şäxsi tärtiptä finanslanuçı obyıqtlar isemlegenä kertelüe döres bulır ide dip isäplibez. Bu initsiatiwağa Respublika xakimiäte organnarı häm Ufa şähäre munitsipäl berämlege administrativ häm äxlaqıy yärdäm kürsätsä, gimnaziäne 2007 yılnıñ 1 sentäbrenä safqa bastırıp bulır ide.
Bez eşquarlarğa häm, iñ berençe çiratta, tatar milläte wäkillärenä bu initsiatiwanı tormışqa aşıruda aqtiv yärdäm kürsätüne sorap möräcägät itäbez.
Ufa şähäre, 2005 yılnıñ 24 dekabere
Başqortstandağı tatar cämägätçelegeneñ Ufada üz isäplärenä tatar gimnaziäse açuda administrativ häm äxlaqi yärdäm sorağan möräcäğätenä 2006 yılnıñ 23 ğinwarında Ufa şähäre Şähär okrugı xakimiäte başlığı urınbasarı Sıntimer Bayazitov qul quyğan xat aşa cawap birelde. Bu cawapta tatar gimnaziäse tözü ideyası kire qağıla.
Ufa xakimiäteneñ tatar cämägätçelegenä cawabı
Möxtäräm Ramil İmamäğzam ulı!
Cıyılışta qatnaşuçılar möräcäğätendä kütärelgän mäsälälärne çişüdä yärdäm itüne sorağan möräcäğätegezne qarağannan soñ, BR Ufa şähäre Şähär okrugı xakimiäte tübändägelärne belderä.
Rusiä Federätsiäse Konstitutsiäsenä, Başqortstan Respublikaı Konstitutsiäsenä, RF häm BRnıñ “Mäğärif turında”ğı qanunnarına, BRnıñ “Başqortstan Respublikası xalıqları telläre turında”ğı Qanunına yaraşlı räweştä, däwlät mäğärife sistemasında tuğan tellärne saqlaw, öyränü häm üsterüneñ Däwlät proğrammasında ana tellärne öyränü häm uqıtu öçen şartlar tudıru mäsäläläse quyılğan. Xalıqnıñ milli-mädäni ixtıyacların qänägätländerü maqsatınnan çığıp, Ufa şähärendä ana tatar tellären uqıtuçı häm öyränüçe mäğärif uçrejdenieläre çeltäre cäyelderelgän.
Lenin rayonınıñ 25 sanlı urta belem birü mäktäbe 1988 yıldan başlap tatar telen häm ädäbiäten tiränten öyränüçe mäktäp statusına iä. Älege waqıtta Başqortstan Respublikası citäkçelegeneñ häm Ufa şähäre Şähär okrugı xakimiäteneñ maxsus küzätüe astında 1996 yılnıñ sentäbrendä açılğan 65 sanlı tatar gimnaziäse öçen binalar tözeleşe alıp barıla. Şunnan soñ tatar telendä uqıtunı oyıştıru öçen anda böten şartlar da tudırılaçaq. Şulay uq, Oktäberskiy rayonında 2 sanlı progimnaziä-balalar baqçası (1997 yılda açılğan), Ordjinikidze rayonında 4 sanlı başlanğıç mäktäp-balalar baqçası (1998 yıldan başlap), innovatsiä proyektları kertü ölkäsendä şähärdä dan yawlağan 84 sanlı tatar gimnaziäse (xakimiät başlığınıñ 2002 yülendäge 3357 sanlı qararı buyınça) uñışlı eşlilär.
Ufa şähäreneñ küp kenä ğomum urta belem birü uçrejdenielärendä ana tatar telen tiränten öyränüçe sıynıflar açılğan. 2005-2006 uqu yılında şähärneñ tuqsanlap mäktäbendä ana tatar telendä uqıylar häm öyränälär.
Ufa şähäre xakimiäte qararı nigezendä Ordjonikidze, Lenin rayonnarında yäkşämbe tatar mäktäpläre uñışlı eşli. Anda uquçılar tarixnı, mädäniätne, ana telen häm ädäbiätne öyränälär.
Ufa şähäreneñ küp kenä mäktäpkäçä belem birü uçrejdenielärendä balalarnı tatar telendä uqıtu häm tärbiäläw buyınça ezmä-ezlekle eş alıp barıla. Pedagogiä kollektivları metodik, didaqtik häm diağnostik materiallarnı tözü häm tuplaw buyınça eş alıp baralar.
Äytep kitkännärdän çığıp, balalarnı ana tellärendä uqıtu häm tärbiäläw mäsäläläreneñ şähär häm rayonnarnıñ mäğärif belän idarä itü organnarınıñ, belem birü uçrejdenieläreneñ maxsus küzätüe astında toruların isäpkä alıp, Ufa şähäre Şähär okrugı xakimiäte gimnaziä tözüne kiräk tügel dip isäpli.
BR Ufa şähäre Şähär okrugı xakimiäte başlığı urınbasarı S.B.Bayazitov 23.01.2006 yıl
Ufa şähäre türälärennän şundıy cawap alğannan soñ BR tatar ictimağıy oyışmaları berlege maxsus Belderü qabul itte.
Rasizmnı kire qağabız!
Tatar cämägätçelegeneñ eşquar R.İ.Bignov buşlay birä torgan Oktäber prospektı, 77 urnaşqan tözelüçe bina häm başqa uqu korpusları nigezendä tatar gimnaziäse açuda finans tügel, ä barı tik administrativ yärdäm sorağan möräcäğätenä Ufa şähäre Şähär okrugı xakimiäteneñ cawabı tirän aptıraş häm näfrät uyata.
Gimnaziä açuğa rizalıq birmäwneñ säbäbe bulıp älege gimnaziäneñ tatar balalarına täğayınlänüe toruı berkemgä dä ser tügel. Älbättä, ägär eşquar R.İ.Bignov bu binanı çirattağı başqort gimnaziäsen açu öçen birergä niätläsä, xakimiätlär uñay qararlar ide.
Şähär xakimiäte başlığı urınbasarı S.B.Bayazıytov qul quyğan xatta tege yäisä bu külämdä tatar telen uqıtuçı ğomum belem birü uçrejdenieläre barlap kitelä (xäyer, monıñ öçen ber qulnıñ barmaqları da citä). Şähär türäläre fikerençä, 300 meñ tatar yäşägän Ufağa ike tatar gimnaziäse dä bik citkän. 71 meñ tatar yäşägän Lenin häm Ordjinikidze rayonnarında ike yäkşämbe mäktäbe eşläwe nindider qazanış itep kürsätelä. Şul uq waqıtta başqort balaları öçen Ufada 14 gimnaziä häm litsey eşläp kilä häm alarnıñ sanı yıldan-yıl arttırıla. Şulay itep, başqort türäläre küzlegennän qarağanda, Ufada yäşäwçe 155 meñ başqortqa 14 gimnaziä häm litsey da az, ä 300 meñ tatarğa ikäw dä citä.
Xatta berniçä tapqır tatar mäktäpläreneñ Respublika häm şähär xakimiätläreneñ “maxsus küzätüe” astında toruları äytep kitelä. Tanırğa mäcbürbez - äye, bu çınlap ta şulay, tatar mäğärife xakimiätlärneñ maxsus, qatı, bua torgan küzätüe astında tora.
Bezgä Respublika xakimiätläreneñ tatarğa mönäsäbäte bulğan bar närsägä dä patalogik näfrät belän qarawların añlawı awır. Respublika citäkçelege, bälki, tatar milli oyışmaları liderların üzeneñ doşmanı dip isäplider. Ämma, nigä inde tatar millätennän bulğan balalarnı da doşmannar rätenä kertergä, alarğa doşman balalarına qarağan kebek qararğa? Balalarnıñ sezgä ni zıyanı tide soñ? Respublika grajdannarın milli çığışlarına qarap sortlarğa bülü, könnän-kön nığraq bügenge rejimnıñ milli säyäsäteneñ älfa häm omeğasına äylänä bara. Ä BR Konstitutsiäsendä tärbiä häm uqıtu telen irekle räweştä saylaw xoquqı berketelgän (32 mäddä). Konstitutsiäneñ 54 mäddäsendä “Başqortstan Respublikaı üz territoriäsendä yäşäwçelärgä ana telne saqlawğa tigez xoquqlar ğarantiäli, anı irekle räweştä öyränü häm üsterügä mömkinçeleklär tudıra”, dielä.
Ufa xakimiäte xatı astında şähär türäse imzası torsa da, çınbarlıqta, ul imza artında Respublika xakimiätläreneñ şomlı şäwläse kürenüen bez, älbättä, añlıybız. Alarnıñ tatar millätennän bulğan balalarğa şulay qarawları, alarnıñ çın yözlären açıp sala, xakimiättä utıruçı ekstremistlarnıñ yözlären, xakimiätne qullarına eläktergän ekstremistlarnıñ yözlären.
Bez Rusiä häm Tatarstan cämägätçelegeneñ Başqortstan tatarlarınıñ bu tatar gimnaziäsen açuğa omtılışına yärdäm itärenä häm Räximov rejimın Rusiä häm Başqortstan Konstitutsiäläre mäddälären tulı külämdä ütärgä mäcbür itäçägenä ışanabız.
BR tatarları ictimağıy oyışmaları berlege
Başqortstan tatarları milli-mädäni moxtäriäte citäkçese Ramil Bignov fikerençä, kilep tuğan xäl ütä dä xäwefle. Mäktäp açuğa qarşı çığuçılar tarixta bulğan, ämma ul nindider ber millätne yuqqa çığaruğa yöz totqanda ğına eşlängän, di ul. Bignov äytüençä, kilep tuğan xäldä Tatarstan cämägätçelege dä zur sınawlar aldında tora. Bez Tatarstannıñ yärdämenä moxtacbız.
Kärim Yauşev, Ufa