Bu atnada Quşma Ştatlar Kongressı üz iğtibarın Microsoft, Cisco Systems, Google, Yahoo kebek uñışlı ğına eşläp kilgän şirkätlärgä, döresräge alarnıñ Qıtaydağı eşçänlegenä yünältte. Mäğlüm Yahoo serverı küptän tügel genä, Qıtayda xökümätne tänqitlägän ike keşene qulğa aluğa bulışqan dip telgä alınğan ide.
Yahoonıñ Qıtay xakimiatenä ike cirle jurnalistnıñ ezenä töşügä yardäm itüe xaqında süzlär äle uzğan yılda uq çıqqan ide. Şularnıñ berse - Şi Tao, üzeneñ Yahoodağı poçta tartması aşa çittäge tanışlarına xökümätneñ ber yäşeren xisabın yullağan bulğan, anda xakimiatneñ Tiananmen mäydanındağı qanlı waqiğälärneñ 15 yıllığına çualışlar kötüe turında äytelgän. Jurnalist üz isemen atamağan, elektron adresı itep ğadi ber sannı alğan. Läkin xat belän qızıqsına başlağan Qıtay xakimiate Yahoodan şul san artında kemneñ toruın sorağaç, amerikan şirkäteneñ ildäge bülekçäse şul taläpkä buysınğan. Yahoo monı, çirle xezmätkärlärebez andağı qanunnarğa buysınırğa tieş, dip añlata. Ä Şi Tao isä uzğan yılnıñ aprilendä, "däwlät serlären satu"da ğäyeplänep 10 yılğa törmägä utırtıla.
Çärşämbedä şuşı çetrekle mäs''älägä Quşma Ştatlarnıñ kongressı da küz salırğa buldı. Demokratlardan saylanğan Chris Smith Qıtay xakimiate basımına birelgän şirkätlärne zamanında natsilar belän xezmättäşlek itkännärgä tiñläde. Bu uñaydan Smith äle genä uqıp betergän ber kitapnı telgä aldı, ul "İBM häm Hälakät" dip atala, häm anda computerlar citeşterüçe şul şirkätneñ natsi Germaniäse belän xezmättäşlege turında yazıla:
"Quşma Ştatlarnıñ yaña texnologiä şirkätläre başqa fikerlelärneñ tawışın özä torğan näq şundıy uq çirle xezmättäşlek alıp bara. 2005-nçı yılda Yahoonıñ Qıtaydağı yäşeren politsiä belän xezmättäşlege İnternettağı dissident Şi Taonı törmägä yabuğa kiterde", dip ğäyepli kongressman Chris Smith.
Anı bu tänqitendä ikençe ber firkädäşe Tom Lantos ta xuplıy:
"Minem bu şirkätlärgä äytäse süzem şul - sezneñ Qıtaydağı xäşärät eşläregez mäsxärä bulıp tora. Min şunı ğına añlamıym - niçek sezneñ şitkät citäkçelege tınıç yoqlıy ala ikän?" digän soraw quya demokrat Tom Lantos.
Kongressman Lantos tänqit süzläre belän genä çiklänep qalmadı, Qıtay xökümäte qullanğan İnternetnı sözüçe törle filtrlarnı ütä torğan yaña texnologiälär eşläw mäs''äläsen kütärep çıqtı häm moña aqça biräçäk yaña qanun ölgesen täqdim itte. Ä Chris Smith isä tağın da kiñräk başlanğıç turında belderde - ul Dönyaküläm Online İreklek Qanunın äzerläyäçägen äytte.
Şul uq könne Quşma Ştatlarnıñ däwlät sekretare Condoleezza Rice Dönyaküläm İnternet Törkemen qoraçağın iğlan itte, aña törle xökümätlärneñ İnternettağı säyäsi eçtälekle çığanaqlarğa kerüne tıyu tırışlıqların häm monıñ amerikan şirkätlärenä nindi tä''sir yasawın küzätep baru burıçı yöklänä.
Kärim Kamal
Çärşämbedä şuşı çetrekle mäs''älägä Quşma Ştatlarnıñ kongressı da küz salırğa buldı. Demokratlardan saylanğan Chris Smith Qıtay xakimiate basımına birelgän şirkätlärne zamanında natsilar belän xezmättäşlek itkännärgä tiñläde. Bu uñaydan Smith äle genä uqıp betergän ber kitapnı telgä aldı, ul "İBM häm Hälakät" dip atala, häm anda computerlar citeşterüçe şul şirkätneñ natsi Germaniäse belän xezmättäşlege turında yazıla:
"Quşma Ştatlarnıñ yaña texnologiä şirkätläre başqa fikerlelärneñ tawışın özä torğan näq şundıy uq çirle xezmättäşlek alıp bara. 2005-nçı yılda Yahoonıñ Qıtaydağı yäşeren politsiä belän xezmättäşlege İnternettağı dissident Şi Taonı törmägä yabuğa kiterde", dip ğäyepli kongressman Chris Smith.
Anı bu tänqitendä ikençe ber firkädäşe Tom Lantos ta xuplıy:
"Minem bu şirkätlärgä äytäse süzem şul - sezneñ Qıtaydağı xäşärät eşläregez mäsxärä bulıp tora. Min şunı ğına añlamıym - niçek sezneñ şitkät citäkçelege tınıç yoqlıy ala ikän?" digän soraw quya demokrat Tom Lantos.
Kongressman Lantos tänqit süzläre belän genä çiklänep qalmadı, Qıtay xökümäte qullanğan İnternetnı sözüçe törle filtrlarnı ütä torğan yaña texnologiälär eşläw mäs''äläsen kütärep çıqtı häm moña aqça biräçäk yaña qanun ölgesen täqdim itte. Ä Chris Smith isä tağın da kiñräk başlanğıç turında belderde - ul Dönyaküläm Online İreklek Qanunın äzerläyäçägen äytte.
Şul uq könne Quşma Ştatlarnıñ däwlät sekretare Condoleezza Rice Dönyaküläm İnternet Törkemen qoraçağın iğlan itte, aña törle xökümätlärneñ İnternettağı säyäsi eçtälekle çığanaqlarğa kerüne tıyu tırışlıqların häm monıñ amerikan şirkätlärenä nindi tä''sir yasawın küzätep baru burıçı yöklänä.
Kärim Kamal