Kön tärtibenä härdaim qızıqlı mäsälälär menmi şul. Tormış asılda törle qurqınıçlar, qıyınlıqlar belän tulğan. Bu qıyınlıqlarnı aşu öçen qayber oçraqlarda tırışıp eşläw dä citmi.
Möselman töreklärneñ ber şiğäre bar: “Xiç ber waqıt ülmiäçäk kebek eşlä, irtägä üläçäk kebek ğibadät qıl”. Bolar mäğnäle häm matur süzlär läkin adäm balasınıñ tüzemlege qayçaq citmi dä quya. Menä soñğı ber atnada öç polisiä xezmätkäreneñ üz-üzen üterüwe kredit kartalarınnan alınğan yuğarı sinzlarnı kön tärtibenä kiterde. Mäğlüm, Törkiädä här ber bank klientlarına, xätta klientı bulmağannnarğa da, kredit kartası taratırğa yarata. Çönki şuşı birelgän kredit öçen burıçqa östämä bularaq ayına 2- 7 % arasında sinz ala.
Töreklärneñ ğomumän satıp alu köçe az bulğanlıqtan, waqlap satuçı här törle kibet satıp aluçılarğa ber yılğa yäki ozağraq möddätkä kredit kartları belän tüläw mömkinlegen täqdim itälär. Alar äyberne bügen alığız kiläse ay başınnan tüli başlarsız dilär. Küpçelek, yarar, 10-12 ay ozaq möddät, min monı tülärmen dip uylıy. Döres ber genä tawar öçen şundıy kredit burıçına kersägez bälki bu ul xätle qurqınıç tügel. Ämma, keşeneñ ixtiacı betmi. Xäzer Törkiädä 12, 24 xätta 36 ay tüläw şartı belän aftomaşinalar alu öçen bankalar ayrım şäxeslärgä kreditlar birälär. Ä toraq satıp alu öçen 10, xätta 20 yıl möddät belän kreditlar birelä başlandı. Ber yaqtan qarağanda bu ekonomik üseş, produksiä öçen yaxşı. Tege ay tiz ütep kitä, ägärdä waqıtında tüli almasañ bankağa tüli torğan burıçıña qabat sinz östälä. Şulay babaylar äytmeşli “dönya ul küläsä, ber äylänä, ber basa”.
Ä menä soñgı atnada öç politsiä xezmätkäreneñ üz üzen üterüwe menä şul kredit burıçların tüli almawları arqasında bulğan. Millät Mäclese binasında iminlek wazıyfası başqarğan politsiä xezmätkäre Bayram Kafalınıñ 6 meñ lira, yäğni 4 meñ 600 dolar kredit burıçı bulğan. Bu asılda küp aqça da tügel, bälki anıñ 4 aylıq eş xaqıdır. İstanbulda isä 37 yäştäge Kemal Cengiz isemle politsiä xezmätkäre 36 ay kreditqa aftomşina satıp alğan bula. Şunıñ 454 liralıq aylıq burıçın tüli almağaç üz üzen üterä. Asılda, aylıq kredit miqdarı bik yuğarı kebek kürenmi, ämma keşeneñ berdän ber çığımı bu ğına tügel bit.
Soñğı waqiğä isä ber zur xäläkät tösen aldı. Adanada berençe däräcäle mödir 53 yäştäge Zülkifli Akbaba 53 yäşlek xatının, 28 belän 25 yäşlärendäge ike ulın häm üzen atıp üterde. 25 yäşlek ulınıñ ber möddät elek Tönyaq Kiperdän kire qaytqanı mäğlüm. Ul universitet aqçasın tüli almağan bulu säbäple kire qaytırğa mäcbur bulğan. Yäğni Akbaba ğailäseneñ maddi problemaları bulğan buluğa oxşıy.
Bu waqiğälärdän soñ kredit kartaları, bankalarnıñ bolarğa yuğarı sinz aluwı, xökümätneñ kredit burıçları bulğannarğa ber nindi dä maddi qulaylıqlar birergä cıyınmawı kebek mäsälälär kön tärtibenä mende. Oppozitsiädäge Cömhuriyät Xalıq Partiäse liderı Deniz Baykal, 200 meñ politsiä xezmätkäreneñ 50 meñeneñ burçların tüli almawı säbäple öy cihazları konfiskatsiälände dip belderde.
Äxtäm İbrahim, İstanbul
Töreklärneñ ğomumän satıp alu köçe az bulğanlıqtan, waqlap satuçı här törle kibet satıp aluçılarğa ber yılğa yäki ozağraq möddätkä kredit kartları belän tüläw mömkinlegen täqdim itälär. Alar äyberne bügen alığız kiläse ay başınnan tüli başlarsız dilär. Küpçelek, yarar, 10-12 ay ozaq möddät, min monı tülärmen dip uylıy. Döres ber genä tawar öçen şundıy kredit burıçına kersägez bälki bu ul xätle qurqınıç tügel. Ämma, keşeneñ ixtiacı betmi. Xäzer Törkiädä 12, 24 xätta 36 ay tüläw şartı belän aftomaşinalar alu öçen bankalar ayrım şäxeslärgä kreditlar birälär. Ä toraq satıp alu öçen 10, xätta 20 yıl möddät belän kreditlar birelä başlandı. Ber yaqtan qarağanda bu ekonomik üseş, produksiä öçen yaxşı. Tege ay tiz ütep kitä, ägärdä waqıtında tüli almasañ bankağa tüli torğan burıçıña qabat sinz östälä. Şulay babaylar äytmeşli “dönya ul küläsä, ber äylänä, ber basa”.
Ä menä soñgı atnada öç politsiä xezmätkäreneñ üz üzen üterüwe menä şul kredit burıçların tüli almawları arqasında bulğan. Millät Mäclese binasında iminlek wazıyfası başqarğan politsiä xezmätkäre Bayram Kafalınıñ 6 meñ lira, yäğni 4 meñ 600 dolar kredit burıçı bulğan. Bu asılda küp aqça da tügel, bälki anıñ 4 aylıq eş xaqıdır. İstanbulda isä 37 yäştäge Kemal Cengiz isemle politsiä xezmätkäre 36 ay kreditqa aftomşina satıp alğan bula. Şunıñ 454 liralıq aylıq burıçın tüli almağaç üz üzen üterä. Asılda, aylıq kredit miqdarı bik yuğarı kebek kürenmi, ämma keşeneñ berdän ber çığımı bu ğına tügel bit.
Soñğı waqiğä isä ber zur xäläkät tösen aldı. Adanada berençe däräcäle mödir 53 yäştäge Zülkifli Akbaba 53 yäşlek xatının, 28 belän 25 yäşlärendäge ike ulın häm üzen atıp üterde. 25 yäşlek ulınıñ ber möddät elek Tönyaq Kiperdän kire qaytqanı mäğlüm. Ul universitet aqçasın tüli almağan bulu säbäple kire qaytırğa mäcbur bulğan. Yäğni Akbaba ğailäseneñ maddi problemaları bulğan buluğa oxşıy.
Bu waqiğälärdän soñ kredit kartaları, bankalarnıñ bolarğa yuğarı sinz aluwı, xökümätneñ kredit burıçları bulğannarğa ber nindi dä maddi qulaylıqlar birergä cıyınmawı kebek mäsälälär kön tärtibenä mende. Oppozitsiädäge Cömhuriyät Xalıq Partiäse liderı Deniz Baykal, 200 meñ politsiä xezmätkäreneñ 50 meñeneñ burçların tüli almawı säbäple öy cihazları konfiskatsiälände dip belderde.
Äxtäm İbrahim, İstanbul