Çaranıñ räsmi iseme bolay: “Yäşlär arasında säyäsi häm dini ekstremizmğa yul quymaw yağınnan xakimiät häm milli-mädäni berläşmälärneñ üzara bulışuı turında”. İdelbuyı federal bülgesendä prezident wäkile Konovalovnıñ soñarıp kilüe arqasında, berençe süz Nijgar universitetınıñ Politologiä häm sotsiologiä kafedrası başlığı Leonid Kazminğa birelde. “Yäşlär xäwefle cämğiättä” (“Molodej'' v obşçestve riska”) dip atalğan notıqnıñ töp eçtälege - yäşlärneñ ekstremizm yağına awışuı säbäplären açıqlaw. Xalıqnıñ 30 protsentı xäyerçelektä yäşi, äxlaqi qağidälär yuqqa çıqtı, xalıqnı berläşterüçe milli ideyä yuq, İl baylığınıñ töp öleşe oligarxlar qulında. Milliarderlar sanı buyınça bez Yaponiä, Fransiä kebek illärne uzıp kittek.
Palnamuç Konovalov ekstremizmnıñ cäyelüe turında räsmi sannar kiterde. Uzğan yılda ğına ekstremizm ğälämätläre 35 protsentqa artqan. Dini ekstremizm buyınça 17 cinayät eşe açılğan. İlebezdä 150 ekstremistik oyışma bar. Moña İnternetta üz öleşen kertä – anda 180 meñ ekstremistik yüunäleştäge säxifälär bar ikän. Häm alarnıñ sanı uzğan yılda ğına 40 protsentqa artqan. Räsäydä borın zamannardan uq kilgän üzara yaxşı möğämäläne yaña şartlarda da saqlap qalırğa tieşbez. Dini häm milli mäs älälärne yaqtırtqanda saq bulırğa kiräk. Möselmannar öçen izge şäxeslärgä karikaturalar yasaw utqa may sipkändäy kilep çıqtı.
Konovalov, çığış yasağaç uq Mäskäwgä kitkängä, utırışnı anıñ urınbasarı Pıykov alıp bardı. Häm berençe süzne “xucağa” – Sember gubernatorı Morozovqa birde. Anıñ çığışınıñ töp eçtälege – ölkädä urıs bulmağan xalıqlarnıñ milli-mädäni ixtıyacların qayğırtu. Sergey İvanoviçnıñ wäğdäläre dä matur yañğıradılar. Dimitrovgradtağı kebek ük, ölkä üzägendä dä ayırım tatar mäktäbe açılaçaq. Tatar Mädäni üzägenä, elek birelep tä, soñnan tartıp alınğan “Oktäber” kinoteatrı binası qaytarılaçaq. “Bu – minem namus eşem” dip tä östäde Sergey Morozov.
Ul şulay uq Mäskäwneñ qayber ğämällärenä kisken tiskäre mönäsäbät belderde.“Poduşevnoe finansirovanie” turındağı qanun milli sıynıflarnı yabuğa kiterde. Bu qanun bezgä hiç tä yaramıy. Morozov şulay uq Mäskäwneñ milli tellärdäge televizion tapşırularnı qısqartuın qatı tänqitkä tottı.
Bötendönya Tatar kongressı räise Rinat Zakirov ta efirda urıs bulmağan tellärgä urın kiräklegenä tuqtaldı. Bu – üzara añlaşıp yäşärgä nıqlı nigez birer ide, dide ul.
Ğädelsezleklärneñ ekstremizmğa etärgeç birüenä başqalar da tuqtalıp ütkängäder inde, Pıykov äfände mäs’äläne yuğarığaraq citkeräçägen belderde.
Ä ekstremizmnıñ üzenä kilsäk, süz, nigezdä, dini ekstremizm turında bardı, diärgä bula. Häm tel töbendä ekstremizmnı näq İslam dine belän bäylärgä omtılışlar sizelerlek buldı. Bu cähättän pravoslav ruxaniları awızınnan şomlı süzlär yañğıradı. Saranskidağı Duxovnıy uçilişçe rektorı ayıruça zur borçılu belderde. Xäyer, pravoslav ruxaniların İslam ğına tügel, başqa tä''sirlär dä borçıy ikän. Mäsälän, Mari ile ataqayın Estoniä täesire xafağa salğan.
Sember ataqayı Vladıqa Prokl isä dini tärbiä belgeçlär citmäwenä zarlandı. Xristian dinenä dä, İslamğa da. Häm anıñ süze işetelde: Sember ölkäse başlığı Pravoslavie gimnaziäse açarğa wäğdä itte.
Möselman ruxaniları isä kiñäşmädä yuq däräsendä az ide. Ufadan Möxämmät xäzrät Tacetdin, Sarıtawdan Mökatdäs xäzrät Bibarsov, Çuaşstannan Al''bert xäzrät Krğanov häm Sember ölkäseneñ ike möftie Fatıyx häm Säwbän xäzrätlär. Alar arasınnan barı tik Al''bert Krğanov qına süz tottı. “Töbäklärdä ber genä möfti bulırğa tieş”, digännän başqa anıñ notığında anıq fikerlär yañğıramadı kebek.
Xäyer, çığışlarnıñ kübese şundıyraq buldı: ğomum süzlär, yaxşı teläklär...
Yomğaq utırışında da anıq ğämällär turında qarar işetelmäde. Mondıy oçraşularnı tağın da oyıştırırğa, ekstremizmğa qarşı propaganda alıp barırğa kiräk, didelär.
Çara keçkenä tantana belän tämamlandı: ölkäneñ törle rayonnarınnan saylap alınğan törle millätle yäşlärgä berençe pasportlar tapşırdılar. Monı millätlärneñ dustanä tigez xoquqlı yäşäyeşe küreneşe dip qabul itärgä kiräkter inde. Häm tolerantlıqnı nığıtu ısulı dip tä.
Ayrat İbrahim, Sember
Palnamuç Konovalov ekstremizmnıñ cäyelüe turında räsmi sannar kiterde. Uzğan yılda ğına ekstremizm ğälämätläre 35 protsentqa artqan. Dini ekstremizm buyınça 17 cinayät eşe açılğan. İlebezdä 150 ekstremistik oyışma bar. Moña İnternetta üz öleşen kertä – anda 180 meñ ekstremistik yüunäleştäge säxifälär bar ikän. Häm alarnıñ sanı uzğan yılda ğına 40 protsentqa artqan. Räsäydä borın zamannardan uq kilgän üzara yaxşı möğämäläne yaña şartlarda da saqlap qalırğa tieşbez. Dini häm milli mäs älälärne yaqtırtqanda saq bulırğa kiräk. Möselmannar öçen izge şäxeslärgä karikaturalar yasaw utqa may sipkändäy kilep çıqtı.
Konovalov, çığış yasağaç uq Mäskäwgä kitkängä, utırışnı anıñ urınbasarı Pıykov alıp bardı. Häm berençe süzne “xucağa” – Sember gubernatorı Morozovqa birde. Anıñ çığışınıñ töp eçtälege – ölkädä urıs bulmağan xalıqlarnıñ milli-mädäni ixtıyacların qayğırtu. Sergey İvanoviçnıñ wäğdäläre dä matur yañğıradılar. Dimitrovgradtağı kebek ük, ölkä üzägendä dä ayırım tatar mäktäbe açılaçaq. Tatar Mädäni üzägenä, elek birelep tä, soñnan tartıp alınğan “Oktäber” kinoteatrı binası qaytarılaçaq. “Bu – minem namus eşem” dip tä östäde Sergey Morozov.
Ul şulay uq Mäskäwneñ qayber ğämällärenä kisken tiskäre mönäsäbät belderde.“Poduşevnoe finansirovanie” turındağı qanun milli sıynıflarnı yabuğa kiterde. Bu qanun bezgä hiç tä yaramıy. Morozov şulay uq Mäskäwneñ milli tellärdäge televizion tapşırularnı qısqartuın qatı tänqitkä tottı.
Bötendönya Tatar kongressı räise Rinat Zakirov ta efirda urıs bulmağan tellärgä urın kiräklegenä tuqtaldı. Bu – üzara añlaşıp yäşärgä nıqlı nigez birer ide, dide ul.
Ğädelsezleklärneñ ekstremizmğa etärgeç birüenä başqalar da tuqtalıp ütkängäder inde, Pıykov äfände mäs’äläne yuğarığaraq citkeräçägen belderde.
Ä ekstremizmnıñ üzenä kilsäk, süz, nigezdä, dini ekstremizm turında bardı, diärgä bula. Häm tel töbendä ekstremizmnı näq İslam dine belän bäylärgä omtılışlar sizelerlek buldı. Bu cähättän pravoslav ruxaniları awızınnan şomlı süzlär yañğıradı. Saranskidağı Duxovnıy uçilişçe rektorı ayıruça zur borçılu belderde. Xäyer, pravoslav ruxaniların İslam ğına tügel, başqa tä''sirlär dä borçıy ikän. Mäsälän, Mari ile ataqayın Estoniä täesire xafağa salğan.
Sember ataqayı Vladıqa Prokl isä dini tärbiä belgeçlär citmäwenä zarlandı. Xristian dinenä dä, İslamğa da. Häm anıñ süze işetelde: Sember ölkäse başlığı Pravoslavie gimnaziäse açarğa wäğdä itte.
Möselman ruxaniları isä kiñäşmädä yuq däräsendä az ide. Ufadan Möxämmät xäzrät Tacetdin, Sarıtawdan Mökatdäs xäzrät Bibarsov, Çuaşstannan Al''bert xäzrät Krğanov häm Sember ölkäseneñ ike möftie Fatıyx häm Säwbän xäzrätlär. Alar arasınnan barı tik Al''bert Krğanov qına süz tottı. “Töbäklärdä ber genä möfti bulırğa tieş”, digännän başqa anıñ notığında anıq fikerlär yañğıramadı kebek.
Xäyer, çığışlarnıñ kübese şundıyraq buldı: ğomum süzlär, yaxşı teläklär...
Yomğaq utırışında da anıq ğämällär turında qarar işetelmäde. Mondıy oçraşularnı tağın da oyıştırırğa, ekstremizmğa qarşı propaganda alıp barırğa kiräk, didelär.
Çara keçkenä tantana belän tämamlandı: ölkäneñ törle rayonnarınnan saylap alınğan törle millätle yäşlärgä berençe pasportlar tapşırdılar. Monı millätlärneñ dustanä tigez xoquqlı yäşäyeşe küreneşe dip qabul itärgä kiräkter inde. Häm tolerantlıqnı nığıtu ısulı dip tä.
Ayrat İbrahim, Sember