Sember tatarların konsertlar belän ällä ni şaqqatırıp bulmıy inde. Häm konsertlar turında süz ozaytuğa ixtiac da yuq kebek. Läkin Vil Usmanov büläk itkän tamaşanıñ üzençälekläre iğtibarğa layıqtır.
Berençedän, Vil artist häm köylär yazuçı ğına tügel, danlıqlı milli köräşçe dä. “Sember” isemle tatar maltabarları berläşmäse räise, şuşı konsertnı oyıştıruçı Färit Äyupov, säxnägä çığıp, anıñ 22 törle sabantuylarda, ä 2005-yılda Qazan Sabantuyında absolyut batır isemen yawlağanın iskä töşerde.
Konsertnıñ maqsatı itep küñel açu ğına tügel – milli tärbiä dä quyılğan dip añlarğa bula. Alıp baruçınıñ arzan şayarışları urınına – eçkersez citdi süz. “Yäşibez, ükenmibez” dip atalğan tamaşanı başlap cibärgändä ük, ul tuğan yaqnı, tuğan cirne ixtiram itärgä, tuğannarıbız millättäşlärebez belän eçkersez mönäsäbättä yäşärgä öndäp, näq şul turıdağı cırın da täqdim itte.
Cırçınıñ tamaşaçığa yaqınlığı – “faner” qullanmawda da: “Sez biletlarıgıznı kseroks aşa çığarılğan yalğan aqçağa almağansızdır, şunlıqtan min dä fonoğram tügel – üz tawışımnı täqdim itäm”, - dide ul.
Ä tamaşanıñ iñ möhim üzençälege – 60 – 80-nçe yıllarda xalıq küñelenä kerep qalğan cırlar häm milli moñnardan toruı. Döres, başta “zamança” dip ataluçıları da buldı. Sälämä genä kiemdäge beräw, cırçı Gölnaz Gafurovaga çäçäk büläk itte dä, Vilne säxnägä çaqırtıp, aña “Sin üzeñ niçawa keşe, nu konsertıñ naçar – xalıq cırlarına urın birmiseñ”, - dide. Häm şunnan soñ ğına milli moñnarğa yul açıldı. Täcribäle tamaşaçı öçen, bu yegetneñ kollektiv äğzası buluın añlaw qıyın tügel ide, yuğisä. Şunlıqtan, tänäfes waqıtında, Vil yanına kerep, “Ällä inde milli moñıbıznıñ säxnädän yañğırawına “tabu” çäpälgänme? Anıñ tabiği xoquqların qaytaru öçen genä oyıştırıldımı bu säxnäwi tamaşa?” – dip sorarğa turı kilde.
Bu – Vilneñ bıyılğı repertuarın tözüçe Almaz Xämzin ideyäse ikän. Äytergä kiräk, bu epizod bügenge xalätebezne döres çağıldıruçı mizgel sıyfatında da qabul itelde. Vil Usmanov äytüençä, anıñ tatar moñnarınnan ğına torğan tulı ber konsert birerdäy repertuarı äzer ikän. Ä xalıq cırların, klassik äsärlärne başqara almağan, şunlıqtan tırt-pırt belän genä mawığuçılarnıñ urını säxnädä tügel, dide Vil Usmanov. Häm ozaqlamıy säxnä andıy “cırlarğa teläwçelärdän” arınır, digän ışanıç ta belderde.
Ä anıñ üzeneñ konsertı milli moñnarğa bay buluı belän genä tügel, säxnä belän zalnıñ ber can – ber tändäy uqmaşuı belän dä xalıqqa bik oşadı. Küptän tanış cırlarnı zal belän bergäläp cırlaw omtılışları, kiñ tanılış tabarğa ölgermägän cırlarnı öyrätep ük cırlatuı, cır barışında törle xäräkätlär belän qatnaşırğa öyrätüe kebek ğämällär zal belän säxnäne berläşterde, diärgä dä bula.
Tik küñelsez närsä dä bar: zal tulı tügel ide. Xäyer, monı Vilneñ Sembergä berençe märtäbä genä kilüe belän añlatıp, beraz tınıçlanırğa da buladır. Härxäldä, “Tağın kilsä, böten tanışlarımnı da alıp kiläçäkmen”, - digän süzlär dä işetelde, şöker.
Häm Vilgä dä ber teläk belderü urınlı bulır kebek: Cırlarnıñ xuca-avtorların da äytep ütärgä kiräk ide. Mäsälän, Rim Xäsänevneñ “Öfe yükäläre” cırın “Başqortstan yaqlarınnan kilgän cır” dip täqdim itte. Häm konsertnı, şul uq Rim Xäsänevneñ isemen äytmiçä genä, anıñ gimnday yañğırawçı cırı belän tämamladı. Bu danlıqlı cırnı, bälki, xalıq cırı dip tä qabul itärgä buladır inde – küplärneñ repertuarında bit ul. Häm Vil Usmanov “Yuqqa tügel, yuqqa-a-a tügelder”, digän süzlärne tulayım tamaşaçığa tapşırdı.
Soñğı süzlär isä zaldan yañğıradılar: “Maladsı, Afärin, Menä içmasa konsert, Räxmät” dip qıçqırular ozın-ozaqqa suzılğan köçle alqışlar aşa da işetelde.
Ayrat İbrahim, Sember