Sember qalası mäçetläreneñ härberse qaramağında yäkşämbe mäktäpläre eşläp kilä. Xalıq telendä alar mädräsä dip atalalar. Läkin anda daimi yörüçelär sanı maqtanırlıq tügel. Yörep-yörep taşlap kitüçelär dä bar. Säbäben bolay añlatalar: Barı tik Qor''änne döres uqırğa, ğäräp telen öyrätergä genä tırışalar. Ä İslam dine ul namaz uqu ğına tügel, İslam dine - yäşäw räweşe ul, dilär.
Mondıy fikerlärneñ nigezen açıqlaw maqsatınnan ölkä üzägeneñ iñ abruylı mädräsäsenä barırğa turı kilde. Wırıpay bistäseneñ yartısınnan kübe – tatarlar. Uqmaşıbraq yäşilär. Biredä ayırım mädräsä binası da bar. Närsägä öyrätälär soñ anda?
Xälfä Aleksandr Yaruskin - çuaş balası. Därestä yäş balalar çiratlap Qor''ännän özeklär uqilar, uqıtuçı alarnı tözätkäläp utıra. Tänäfestä keçkenä äñgämä qordıq. Uqıtuçı üzeneñ töp maqsatın Qor''änne döres uquğa öyrätüdä kürä. Ä “yäşäw räweşe” mäs’äläsenä kilsäk, Möxämmät päyğämbärneñ tormış yulı bezneñ öçen ürnäk bulıp tora, ul yäşägänçä yäşärgä tieşbez. “Monısı xaq bulsa da, bügenge şartlarnıñ Möxämmät päyğämbär zamanası belän çağıştıru qıyın, yäşäyeşneñ töp mäğnäsen aqça qualawda kürgän qäwem möxitendä yäşäwçe xalıqqa İslam taläplären köndälektä qullanunı şäkertlärgä iñderü öçen nindi çaralar küräseñ?” – digän sorawğa uqıtuçı menä nindi cawap birde: “Min alarğa päyğämbärebezneñ nindi äxlaqi qağidälär totqanın añlatam. Monısı bezneñ barıbız öçen dä ürnäk. Ä şäkert anı bügen ük üz qullanışına alamı, ällä soñraq moña ölgäşäme – üzennän tora. Barıber çın İslam yulına basqan keşe, irtäme-soñmı moña kiläçäk”.
İkençe bülmädä tatar yegete Radik Ğäliev uqıta. Älmättä belem alğan. Läkin ul da däresen urısça alıp bara, çönki anıñ burıçı – ğäräp telen öyrätü. Ä tatarça bu fänne uqıtu öçen däresleklär yuq. Anıñ östäwenä şäkertlär - yäşlär, tatar telen belmilär.
Ölkän yäştäge xanımnar törkeme uqığan bülmädä bötenläy başqa möxit. Xanımnar äytüençä, uqırğa yöri başlağaç, bötenläy tormışları üzgärgän. Komi respublikasında yäşägän, şunlıqtan ana telen dä belmägän xanım, dinebezne genä tügel - ana telen dä üzläştergän. İkençe bersenä dinebezgä yaqınayuı ğailädä üzara möğämäläneñ küpkä yaxşıruın kitergän. Şuña şatlana. Öçençese menä ni dide: “Yäşlegebez torf çığaru, okop qazuğa bağışlandı, tormış awır buldı. Xäzer şöker, dinebezne totarğa da mömkinleklär açıldı”. Süz totqan barlıq xanımnar da uqıtuçı Ğäyşä xanım Şäkürovağa oluğ räxmätlären belderälär.
Ğäyşä xanım ğömere buyı xisapçı bulıp eşlägän. 1995-yılda şuşında uqırğa yörgän. Çın küñelennän dinebezne öyränep, başqalarnı da aña yaqınaytu maqsatınnan uqıtuçı wazifasın üz östenä alğan.
Yäş buınnıñ şulqädär ana telennän bizgänlege säbäben Wırıpay mäçete imam-xatıybı Abdraxman xäzrät Malikov ata-analarnıñ öylärendä urısça söyläşkänendä kürä. “Minem balalarım urısça da, üzbäkçä dä, tatarça da yaxşı söyläşälär”, dide milläte üzbäk bulğan din ähele. Älbättä inde, mäktäplärdä ana telen uqıtmaw bezdän tormıy, läkin öydä könküreştä barı tik ana telendä genä aralaşsañ, mondıy xäwefle väzğıyät bulmas ide, di ul. İñ qıyını – xäzerge yäşlärebez xätta ana telendä söyläşüdän oyalalar da.
Bu Wırıpay mäçete imam-xatıybı Abdraxman xäzrät Malikov fikere.
Ayrat İbrahim, Sember.