Gubernator bulıp Sergey Morozov saylanğaç, bu mäs''älä tağın kön tärtibenä kilep basqan ide. Ber yıl elek äle anda qayt ta - eşli başla, diärlek ide. Ä bügen isä tübäse ağa, diwarları yarılğan, bernindi cihaz qalmağan – “Mona Liza” binanı suğıştan soñğı xäldä qaldırıp kitkän. Häm anı eşkä yaraqlı itep tözätü öçen 4 -5 million aqça kiräk, di.
Monnan başqa da säyer närsälär bar. Bina buşlay qullanu öçen 2026 yıl başına qädär birelä. Annan soñ tartıp alu yäki arenda bäyäsen tülätü mäs’äläse qalqıp çığuı ixtimal. Ä remont öçen totılğan aqça başqalar faydasına bulıp çığa. İkençe säyer närsä: bernindi dä kereme bulmağan, barı tik byudjet xisabına ğına yäşägän avtonomiä balansına birelä ikän bu bina. “İrtägä açqıçlar kiterep tottırsalar, saqçı quyarğa kiräk, ä qayan aqça alırbız, digän aptırawlı sorawlar da buldı. Utırışta bu rasporyajeniegä üzgäreşlär kertüne sorarğa buldılar. İñ möhime – bina Ölkä mädäniät idäräse qaramağında bulırğa tieş, häm anı remontlatu, totu çığımnarı da – anıñ burıçı. Avtonomiä räiseneñ elekke urınbasarı Rifqät Äxmädullov äytüençä, ölkä üzägendä 100 artıq mäktäp, 130 balalar baqçaları, 33 kitapxanä, 7 mädäniät sarayı bar – barısı da urısnıqı ğına. Alarnı totuda şähärdä yäşäwçe 70 meñ tatarnıñ da öleşe bar, bez dä yarıysı ğına salım tülibez.
Mäktäplär digännän, ayırım mäktäp turında da süz buldı. Gubernator aprel'' başına qädär ayırım tatar mäktäben oyıştıru komissiäse tözergä ämer birgän. Ölkäneñ Qanunnar çığaru cıyılışı konsul''tantı Gölfinur xanım Çulaqova anıñ öçen bina ezläwläre turında xäbär itte. Täqdim dä bar ikän. İmeş, aqılğa zägıyf'' balalar mäktäbendä uquçılar sanı az, binanıñ ber öleşen tatar mäktäbe öçen dä qullanıp bula. Läkin moña kisken qarşı çıqtılar: Kem soñ aqıllı balasın şundıy dan totqan binağa uqırğa cibärsen? Häm bu täqdimne tağın ber tübänsetü dip qabul ittelär. Yuğisä, inorodetslar balaların aqılğa zägıyf''lär belän tiñläw oçraqları bolay da yuq tügel. Turıdan-turı äytmäsälär dä. Ber genä misal: İdel-aryağı rayonı mäğärif idäräsendä tatar-çuaş-muqşı telläre buyınça metodist bulıp eşläwçe Zifa Sabitovağa aqılğa zägıyf''lär mäktäbeneñ dä kuratorı wazifaların yöklägännär ide. Häm äle dä ul bu ike eşne alıp bara.
Şunnan çığıp, “Tuğan tel” wäkilläre bina mäs’äläse buyınça üz täqdimnären äzerlärgä buldılar. Alar şulay uq beryulı ike zur eşkä totınunıñ xäwefle buluı ixtimalına da iğtibar yünälttelär.
Başqa mäs’älälärgä kilsäk, utırışta moña qädär uzğan çaralarğa bäyä birelde häm mart axırına qädär bulaçaq çaralarğa äzerlänü turında süz bardı. İñ möhimnäre ölkäneñ kön''yaq rayonnarında oyıştırıla. Ara yıraq bulğanğa, barğaç-barğaç dip, andağı 4 rayon avtonomiäläre belän berlektä oyıştırıluçı çaralarda qatnaşu qaralğan.
Radişçev rayonında – Tatar tele häm ädäbiäte köne.
Nikolaev häm Pavlov rayonnarında – Näurüz bäyrämnäre.
İske Qulatqı rayonı İske Mastak awılında yazuçı häm ğalim Säğit Rämiev äzerläp bastırğan kitap belän tanıştıru çarası. Kitap şul awılda tuğan şağir, Tuqaynıñ duslarınnan berse Säğit Sünçäläy icatına bağışlanğan. Çarada kürenekle ğalimebez Nurmöxämmät Xisamov belän Rezidä Ğanievanıñ qatnaşuı da kötelä. Bu çaralardan tış, Tatar mädäni üzäge Çardaqlı rayonı Papaw awılında da Näwrüz bäyrämen äzerli.
Prezidium utırışında Qazanda uzaçaq Bötenrusiä tatar uqıtuçıları qorıltayına bilgelängän delegatlar isemlege belän tanıştırdılar. Avtonomiä räise Roza Äxmätcanova äytüençä, isemlek bik uylap tözelgän häm Kongress citäkçelege tarafınnan xuplanğan. Çınlap ta, Roza xanım xaqlı kebek. Härxäldä, avtonomiäneñ elekke citäkçelegeneñ isemleklär tözü mantıyğı ise kilmi - isemlektä “yalanudan” başqa bernindi säläte bulmağan slujivıylar yuq ta kebek. Tatar millätennän bulğan rayon däräcäsendä mäğärif idaräse başlıqları, mäktäp direktorları, iñ yaxşı ana tele uqıtuçıları… Qayberläreneñ äyter süze bulmasa da, Tatarstan täcribäse belän tanışıp qaytu da faydalı bulır…
Tik şunısı da bar şul. Äye, başqa töbäklärdä üzennän-üze barırğa tieş, ämma totqarlanıp kilüçe eşlärgä Tatarstanıbız etärgeç birergä tırışa. Läkin şähär cirendä ayırım sıynıflar tarqatıla, awıllar mäktäpläre yabıla barğan çorda Tatarstan ällä ni eşli almıy şul. Ä Qorıltayda çığış yasarğa äzerlänüçe mäğärif türäse Feodos''ya Ulendeevanıñ “169 mäktäptä tatar tele uqıtıla” kebek “sifir''läre” Sember yaqlarında tatar tele xälläre al da göl, digän fiker tudıru öçen genä uylap çığarılğan närsä. Bälki bu qorıltay barlıq töbäklär wäkilläre isemennän Rusiä qanunnarın xalıqara qanunnarğa täñgälläşterü häm alarnıñ ütäleşen tä''min itü buyınça berär ğädäti bulmağan çara kürer. Häm şunıñ belän Mäskäwgä dä anıñ säyäsäten bezneñ dä añlağannı añlatıp bulır, dilär Sember milli xäräkäte äğzaları.
Häm soñğı süz. “Ömet” gäzite soñğı sanınıñ ike säxifäsen Musa Cälilgä bağışlanğan. Anda KPRF üzäk komitetınıñ “Musa Cälil tuuına 100” digän istälekle medale taswirlaması häm ölkäbezdä uzdırılğan törle çaralar turında yazmalar birelgän
Dimitrovgrad şähärendä uzğan oluğ bäyräm turında cirle şağir Rawil Şäfiğullinnıñ yazması ayıruça tä''sirle. Rafael'' Dävätaev tuğan cire İske Qulatqıda uzğan çaralarğa küzätü birgän.
Tağın ike yazma ayıruça iğtibarğa layıq. Çönki alar qatnaş xalıqlı awıllarda uzğan çaralar turında. Şöker, älegä andıy awıllarnıñ qayberlärendä tatar ruxı saqlanıp kilä. Sengiley rayonı Krasnıy Gulyay awılında ana tele uqıtuçısı Gölcihan Latıypova häm Ul''yanov rayonı Plodovıy awılı mäktäbendä ana tele uqıtuçısı Äqlimä Miftaxetdinova üzläre oyıştırğan çaralar turında bäyän itälär.
Tik şunısı bar: andıy millätpärwär qızlarıbıznı här qatnaş awılda tabıp bulmıy. Yasalma qatnaş xalıqlı awıllar tudırunıñ maqsatı da näq ana tele, milli mädäniät tamırların qorıtu bulğanın iskä alsañ – bigräk tä. Çönki mondıy eşkä alınu, yäğni däwlät säyäsäteneñ ütäleşenä qomaçawlawçı çaralar oyıştıru – üze ük qaharmanlıq iç.
Ayrat İbrahim, Sember