Yewropada üz xalqınıñ bäysezlege öçen köräş alıp barğan azsanlı xäräkätlärneñ berse - basklarnıñ ETA törkeme şuşı comğadan başlap qorallı köräşen tuqtataçağın belderde. İspaniäneñ tönyağı häm Fransiäneñ könyağındağı basklar ilendä bäysez däwlät qoru maqsatında ETA 40 yıl däwamında terror qullanıp kilde, xäzer inde törkem daimi solıx iğlan itä.
ETAnıñ tarixi belderüe şul törkemgä xas stil''dä iğlan itelde - ul bask äläme sürätendä, bitlekle öç keşe tarafınnan uqılğan kileş videotasmada taratıldı. ETA wäkile ispan telendä, şuşı daimi solıxnıñ comğa ğämälgä keräçägen, monıñ elek qorallı köräşe belän tanılğan ETAnı xäzer inde säyäsi köçkä äyländerü maqsatında eşlänüen belderde:
"Euskadi Ta Askatasuna (ETA) şuşı yılnıñ 24-nçe martınnan daimi solıx iğlan itärgä buldı. Bu qararnıñ maqsatı - Bask ilendäge demokratik protsesnı yaña ber şäkelgä kiterü häm şunıñ nigezendä, bar säyäsi mömkinleklärne dä täräqqi itep xalqıbıznıñ xoquqların tanıtuğa ireşü", dip äytä ETA üzeneñ qorallı köräşen tuqtatu turındağı belderüendä.
Anıñ şuşı belderüe İspaniäneñ xäzerge premyer-ministrı Jose Luis Zapatero häm anıñ sotsialist xökümäte öçen zur ciñü bulıp tora. Xakimiatkä ike yıl elek kilgän Zapatero Bask radikalları belän söyläşülärgä äzer buluı xaqında inde küptännän belderep tordı, ämma monıñ şartı itep ul alarnıñ qoralların tapşıruın häm köç qullanudan waz kiçüen quydı.
Bask ilen bäysez itü maqsatında ETA qorallı köräşen 1968-nçe yılda, İspaniädä äle Franko xakim itkän çorda başlağan ide. Şunnan birle ul 800-dän artıq keşeneñ ülemenä kitergän törle höcümnär, bombalawlar oyıştırdı. ETA höcümenä ğädättä ispan däwläteneñ räsmi ähelläre - politsiä xezmätkärläre, xäkimnär, säyäsi eşleklelär duçar buldı, ämma ülüçelär ğadi xalıq arasında da bar ide. Näticädä ETA Yewropa Berlege häm Quşma Ştatlar tarafınnan terror törkeme bularaq sanala başladı.
Bask törkemeneñ xäzer daimi solıx iğlan itüe anı şul isemlektän çığara ala. Ämma Yewropada ETAdan qala da tağın berniçä qorallı törkem yäşäp kilä häm alarnıñ da qayberläre üz köräşen bäysezlek öçen alıp bara. Britaniäneñ St.Andrews universitetındağı Terror häm Säyäsi köç qullanu üzäge belgeçe Peter Lehr:
"Korsikada äle haman da qayber tarqaw törkemnär köräşä, ämma alarnı kübräk oyışqan cinayät törkemnäre dip atap bulır ide. Gretsiädä dä ber añlaşılmağan törkem bar. Tönyaq İrlandiädä, belüegezçä, İrland respublikan Armiäse İRA da xäzer solıx iğlan itte, ämma anda qoral kütärä alırlıq waq törkemnär haman da bar. Germaniädä, Fransiädä berni yuq. İtaliädä dä "Brigate Rosso"-"Qızıl brigadalar"dan soñ berni turında da işetelgäne yuq. Şulay itep, älegä tınıç kebek", di qorallı köräş belgeçe Peter Lehr.
İkençe ber belgeç, Cranfield Universitetında eşläwçe Chris Bellamy, bäysezlek öçen köräşüçe ETA häm İRAnı küzdä totıp, andıy törkemnärneñ üz eşçänlegen üzgärtergä mäcbür buluın bolay añlata:
"İke oçraqta da älege ayırılu törkemnäre şunı añladı - britan häm ispan däwläte belän nizaqta alar qoral qullanıp ciñä almıy, berdänber yul bulıp säyäsi çişeleş qala. İRA monı 90-nçı yıllarda, ä ETA beraz soñraq añladı", di Bellamy.
Belgeçlär fikerençä, bu oçraqta terrornı Çeçnädäge tösle qoral, köç qullanıp tügel, ä demokratik, xoquqi çaralar yardämendä ciñü xaqında söylärgä bula.
Kärim Kamal
"Euskadi Ta Askatasuna (ETA) şuşı yılnıñ 24-nçe martınnan daimi solıx iğlan itärgä buldı. Bu qararnıñ maqsatı - Bask ilendäge demokratik protsesnı yaña ber şäkelgä kiterü häm şunıñ nigezendä, bar säyäsi mömkinleklärne dä täräqqi itep xalqıbıznıñ xoquqların tanıtuğa ireşü", dip äytä ETA üzeneñ qorallı köräşen tuqtatu turındağı belderüendä.
Anıñ şuşı belderüe İspaniäneñ xäzerge premyer-ministrı Jose Luis Zapatero häm anıñ sotsialist xökümäte öçen zur ciñü bulıp tora. Xakimiatkä ike yıl elek kilgän Zapatero Bask radikalları belän söyläşülärgä äzer buluı xaqında inde küptännän belderep tordı, ämma monıñ şartı itep ul alarnıñ qoralların tapşıruın häm köç qullanudan waz kiçüen quydı.
Bask ilen bäysez itü maqsatında ETA qorallı köräşen 1968-nçe yılda, İspaniädä äle Franko xakim itkän çorda başlağan ide. Şunnan birle ul 800-dän artıq keşeneñ ülemenä kitergän törle höcümnär, bombalawlar oyıştırdı. ETA höcümenä ğädättä ispan däwläteneñ räsmi ähelläre - politsiä xezmätkärläre, xäkimnär, säyäsi eşleklelär duçar buldı, ämma ülüçelär ğadi xalıq arasında da bar ide. Näticädä ETA Yewropa Berlege häm Quşma Ştatlar tarafınnan terror törkeme bularaq sanala başladı.
Bask törkemeneñ xäzer daimi solıx iğlan itüe anı şul isemlektän çığara ala. Ämma Yewropada ETAdan qala da tağın berniçä qorallı törkem yäşäp kilä häm alarnıñ da qayberläre üz köräşen bäysezlek öçen alıp bara. Britaniäneñ St.Andrews universitetındağı Terror häm Säyäsi köç qullanu üzäge belgeçe Peter Lehr:
"Korsikada äle haman da qayber tarqaw törkemnär köräşä, ämma alarnı kübräk oyışqan cinayät törkemnäre dip atap bulır ide. Gretsiädä dä ber añlaşılmağan törkem bar. Tönyaq İrlandiädä, belüegezçä, İrland respublikan Armiäse İRA da xäzer solıx iğlan itte, ämma anda qoral kütärä alırlıq waq törkemnär haman da bar. Germaniädä, Fransiädä berni yuq. İtaliädä dä "Brigate Rosso"-"Qızıl brigadalar"dan soñ berni turında da işetelgäne yuq. Şulay itep, älegä tınıç kebek", di qorallı köräş belgeçe Peter Lehr.
İkençe ber belgeç, Cranfield Universitetında eşläwçe Chris Bellamy, bäysezlek öçen köräşüçe ETA häm İRAnı küzdä totıp, andıy törkemnärneñ üz eşçänlegen üzgärtergä mäcbür buluın bolay añlata:
"İke oçraqta da älege ayırılu törkemnäre şunı añladı - britan häm ispan däwläte belän nizaqta alar qoral qullanıp ciñä almıy, berdänber yul bulıp säyäsi çişeleş qala. İRA monı 90-nçı yıllarda, ä ETA beraz soñraq añladı", di Bellamy.
Belgeçlär fikerençä, bu oçraqta terrornı Çeçnädäge tösle qoral, köç qullanıp tügel, ä demokratik, xoquqi çaralar yardämendä ciñü xaqında söylärgä bula.
Kärim Kamal