Saddam äle xakimiattä çaqta Rusiä aña amerikan ğäskärläreneñ Ğiraqqa qarşı suğış plannarı turında yäşeren mäğlümat birep torğan - küptän tügel genä Pentagon şundıy xäbär belän çıqtı. Bu uñaydan Quşma Ştatlarnıñ däwlät sekretare Condoleezza Rice Mäskäwdän añlatmalar soramaqçı. Rusiädä bu bolay da suınğan ikeyaqlı mönäsäbätlärneñ tağın da naçarayuın kürsätkän ber bilge bularaq qabul itelä.
Quşma Ştatlarınıñ saqlanu ministrlığı uzğan atnada, Ğiraqta 2003-nçe yılda qulğa töşerelgän ike dokumentta Rusiäneñ Saddamğa amerikan ğäskärläreneñ niçek xäräkät itüe xaqında mäğlümat birep toruı äytelä, dip belderde. Amerikan yağı fikerençä, şul mäğlümatnı Rusiä Quşma Ştatlarnıñ Qatardağı üzäk xärbi idaräse eçendä eşläwçe ber çığanaqtan alıp torğan. Şunnan soñ ul Rusiäneñ Ğiraqtağı ilçese aşa Saddamğa citkerelgän.
Şuşı kötelmägän belderü uñayınnan üz borçıluın Quşma Ştatlarnıñ däwlät sekretare Condoleezza Rice ta äytte, yäkşämbe könne ul televideniä çığışında bu mäs''älägä yänä tuqtalıp, Rusiä ğäyepläwlärne citdi alırğa tieş, Washington Mäskäwdän añlatmalar ütenäçäk, dip belderde:
"Bez monı Rusiä xökümäte qarşında da kütärerbez kebek. Min inde berniçä märtäbä monıñ bik tä citdi ber mäs''älä buluın äytkän idem, ämma şuña da qaramastan min älegä sikerep torıp ğäyepläwlär yasıy başlamas idem. bezneñ Rusiä belän bulğan mönäsäbätlärebezgä awır mäs''älälär xaqında tınıç qına söyläşü xas, bu xaqta da bez şulay söyläşerbez häm açıq itep söyläşerbez, dip uylıymın", di däwlät sekretare Rice.
Rice älegä Rusiägä bik qatı bärelmi, ul xätta, räsmi Mäskäw üz yäşeren xezmätläreneñ Saddamğa mäğlümat birep yatuın belmi dä qalğan bula ala, Washington andıy ixtimalnı da küz aldında tota, dip belderä. Şuña kürä dä Quşma Ştatlardağı belgeçlär, şuşı soñğı cäncalda ällä ni qurqınıç yuq, Rusiä yäşeren xezmätläreneñ Saddam belän xezmättäşlek itüe inde elek tä mäğlüm ide, dip isäpli. George Washington universitetındağı säyäsi fännär professorı James Goldgeier:
"Ägär dä urıslar ğiraqlılarğa amerikanarnı üterügä kitererlek däräcädä yardäm itkän ikän, Quşma Ştatlar monı bik citdi alırğa tieş. Läkin cawap alay uq qırıs kürenmi. Cawapnıñ tä''sire älegä şundıy ğına - Washington Rusiä xökümäteneñ üzenä bärelmi, barı tik anıñ üz yäşeren xezmätläre eşen tärtipkä saluın ğına teli", di professor Goldgeier, Quşma Ştatlarnıñ soñğı cäncalğa cawabı xaqında.
Ä menä Rusiä yağı Pentagon ğäyepläwlärenä älegä bik yarsulı möğämälä kürsätä. İlneñ Tışqı küzläw xezmäte alarnıñ barısın da "nigezsez" dip kire qaqtı. Tışqı eşlär ministrı Sergey Lavrov ta, bu ğäyepläwlärne xäzer dönyağa çığaru artında Washingtonnıñ yäşeren säyäsi maqsatları yata, dip belderä.
Mäskäwdäge Carnegie üzägendä ezşläwçe Dmitri Trenin fikerençä, üz cawabında Rusiä bar iğtibarın näq menä şuña - ğäyepläwlärne näq menä xäzer, "sigezlek"neñ Piterbur oçraşuına berniçä ay waqıt qalğanda çığaruğa, yäğni monı añlı räweştä, yäşeren maqsatlar belän eşläwgä biräçäk:
"Min Mäskäw yağınnan başqa törle cawap kötmim dä - ul barı tik bu mäğlümatnı Ğiraqtağı xällärgä 3 yıl ütkäç näq menä xäzer, Rusiägä ul "sigezlek"tä räislek itkän çorda tap töşerü maqsatında ğına eşläwgä basım yasayaçaq. Minemçä, bu Rusiäneñ Quşma Ştatlar belän mönäsäbätlären tağın da suındıraçaq", dip isäpli Dmitri Trenin.
Ğiraq suğışı başlanğanda prezident Bushnıñ däwlät iminlege kiñäşçese bulğan Condoleezza Rice üzeneñ ul çaqta bu ğäyepläwlär turında berni dä belmäwen äytä. Ämma niçek kenä bulmasın, äle Pentagonnıñ şuşı ğäyepläwlärenä qädär dä Washington soñğı könnärdä genä Rusiäneñ eçke häm tışqı säyäsäten tänqitlägän başqa berniçä belderü belän çıqqan ide.
Kärim Kamal
Şuşı kötelmägän belderü uñayınnan üz borçıluın Quşma Ştatlarnıñ däwlät sekretare Condoleezza Rice ta äytte, yäkşämbe könne ul televideniä çığışında bu mäs''älägä yänä tuqtalıp, Rusiä ğäyepläwlärne citdi alırğa tieş, Washington Mäskäwdän añlatmalar ütenäçäk, dip belderde:
"Bez monı Rusiä xökümäte qarşında da kütärerbez kebek. Min inde berniçä märtäbä monıñ bik tä citdi ber mäs''älä buluın äytkän idem, ämma şuña da qaramastan min älegä sikerep torıp ğäyepläwlär yasıy başlamas idem. bezneñ Rusiä belän bulğan mönäsäbätlärebezgä awır mäs''älälär xaqında tınıç qına söyläşü xas, bu xaqta da bez şulay söyläşerbez häm açıq itep söyläşerbez, dip uylıymın", di däwlät sekretare Rice.
Rice älegä Rusiägä bik qatı bärelmi, ul xätta, räsmi Mäskäw üz yäşeren xezmätläreneñ Saddamğa mäğlümat birep yatuın belmi dä qalğan bula ala, Washington andıy ixtimalnı da küz aldında tota, dip belderä. Şuña kürä dä Quşma Ştatlardağı belgeçlär, şuşı soñğı cäncalda ällä ni qurqınıç yuq, Rusiä yäşeren xezmätläreneñ Saddam belän xezmättäşlek itüe inde elek tä mäğlüm ide, dip isäpli. George Washington universitetındağı säyäsi fännär professorı James Goldgeier:
"Ägär dä urıslar ğiraqlılarğa amerikanarnı üterügä kitererlek däräcädä yardäm itkän ikän, Quşma Ştatlar monı bik citdi alırğa tieş. Läkin cawap alay uq qırıs kürenmi. Cawapnıñ tä''sire älegä şundıy ğına - Washington Rusiä xökümäteneñ üzenä bärelmi, barı tik anıñ üz yäşeren xezmätläre eşen tärtipkä saluın ğına teli", di professor Goldgeier, Quşma Ştatlarnıñ soñğı cäncalğa cawabı xaqında.
Ä menä Rusiä yağı Pentagon ğäyepläwlärenä älegä bik yarsulı möğämälä kürsätä. İlneñ Tışqı küzläw xezmäte alarnıñ barısın da "nigezsez" dip kire qaqtı. Tışqı eşlär ministrı Sergey Lavrov ta, bu ğäyepläwlärne xäzer dönyağa çığaru artında Washingtonnıñ yäşeren säyäsi maqsatları yata, dip belderä.
Mäskäwdäge Carnegie üzägendä ezşläwçe Dmitri Trenin fikerençä, üz cawabında Rusiä bar iğtibarın näq menä şuña - ğäyepläwlärne näq menä xäzer, "sigezlek"neñ Piterbur oçraşuına berniçä ay waqıt qalğanda çığaruğa, yäğni monı añlı räweştä, yäşeren maqsatlar belän eşläwgä biräçäk:
"Min Mäskäw yağınnan başqa törle cawap kötmim dä - ul barı tik bu mäğlümatnı Ğiraqtağı xällärgä 3 yıl ütkäç näq menä xäzer, Rusiägä ul "sigezlek"tä räislek itkän çorda tap töşerü maqsatında ğına eşläwgä basım yasayaçaq. Minemçä, bu Rusiäneñ Quşma Ştatlar belän mönäsäbätlären tağın da suındıraçaq", dip isäpli Dmitri Trenin.
Ğiraq suğışı başlanğanda prezident Bushnıñ däwlät iminlege kiñäşçese bulğan Condoleezza Rice üzeneñ ul çaqta bu ğäyepläwlär turında berni dä belmäwen äytä. Ämma niçek kenä bulmasın, äle Pentagonnıñ şuşı ğäyepläwlärenä qädär dä Washington soñğı könnärdä genä Rusiäneñ eçke häm tışqı säyäsäten tänqitlägän başqa berniçä belderü belän çıqqan ide.
Kärim Kamal