Prezident itep Vladimir Putin saylanğannan soñ Rusiädä urnaşqan xälne bäyäläw öçen Kreml "suveren demokratiä" digän töşençä kertkän ide. Şunıñ yardämendä ul üzendäge täräqqiatneñ Könbatış demokratiäläre täcribäsenä tügel, ä Rusiäneñ üzençälekle tarixi şartlarına nigezlänüen isbatlarğa tırışa. Xäzer inde näq şul uq närsäne Rusiäneñ kürşese Qazağstan da alğa sörä başladı kebek. Astana häm Mäskäwdä "suveren demokratiä" tamır cäyep kilä.
Yülneñ 4-endä Qazağstanda, berençe qaraşqa, keçkenä genä ber waqiğä buldı, xörmätle tıñlawçılar - prezident Nazarbayevnı yaqlağan Otan partiäse ğädättän tış cıyın ütkärep, Asar partiäse belän berläşüne yaqlap çıqtı. Ä Asarnı isä şul uq prezident Nazarbayevnıñ qızı Däriğä citäkli ide.
Partiälärne berläşterü ideäse dä näq menä Däriğä Nazarbayevadan kilde, ul monı Asarnıñ yün ayında uzğan kiñäşmäsendä iğlan itkän ide. Prezident qızı fikerençä, anıñ ätisen yaqlawçı köçlär berläşergä tieş, çönki ildä töp burıç bulıp xäzer suverenlıqnı nığıtu mäs''äläse tora. Däriğä Nazarbayıva, Qazağstanda da tösle inqilaplar oyıştıru omtılışları buldı, ämma bezneñ il andıy uyınnar öçen tügel, dip belderä häm Mäskäwdäge kebek ük, niçek itep xäzer bezneñ suverenlıqnı nığıtıp bula? digän soraw quya.
Ä nigä äle biredä näq menä suverenlıq süze qalqıp çığa soñ? Nazarbayıva monı bolay añlata - "şaqtıy ğına waqıt bez demokratiägä taba Könbatışta sızılğan xaritalar buyınça bardıq, ämma xäzer inde bez torğan sayın kübräk il wä millätlärneñ başqa beräw kürsätkän yuldan barırğa telämäwen kürep torabız. Yewropanıñ berdäm konstitutsiäsen kire qağu da ayırım illärneñ eçke üseşen yaqlaw maqsatında eşlände", dip belderä prezident Nazarbayıvnıñ qızı Däriğä.
Anıñ tağın ber fikere - "bar säyäsi wä iqtisadi ğämällär barı tik ber küzlektän genä çığıp bäyälänergä tieş - alar ni däräcädä bezneñ suverenlıqnı nığıtaçaq?" Älege fiker Rusiädäge tıñlawçılarğa inde tanış. Näq şul uq "suveren demokratiä" täğlimatın Mäskäwdä prezident idaräse citäkçeseneñ urınbasarı Vladislav Surkov alğa sörep kilä. Anıñ fikerençä, Rusiäneñ totrıqlı täräqqiate öçen näq menä şuşı ike alşartnıñ - suverenlıq wä demokratiäneñ buluı şart. "Suveren demokratiägä äylängäç kenä Rusiä iqtisadi yaqtan uñışlı, säyäsi yaqtan totrıqlı häm mädäni yaqtan üskän, bar dönya säyäsätenä tä''sir itärlek il bulaçaq", dip añlata Rusiäneñ üz yulı belän baruı kiräklegen Vladislav Surkov.
Suverenlıqqa yanağan qurqınıçlar isemlegenä Surkov xalıqara terrornı, xärbi qarşılıqlarnı, iqtisadnıñ yarışa almaslıq xälgä kilüen, häm Däriğä Nazarbayeva telgä alğan häm Rusiä säyäsi elitasın teträndergän tösle inqilaplarnı kertä. Ğomumdäwlät qimmätlärne äkrenläp yuıp, "däwlätneñ üzen buldıqsız dip iğlan itep, eçke nizaqlar quptarıp xakimiatne şulay yomşaq qına qulğa töşerü suverenlıq öçen çın mäğnäsendä zur qurqınıç bulıp tora", di Rusiäneñ yaña däwlät täğlimatın eşläwçe Surkov.
Moña kirtä quyu eşen, Vladislav Surkov fikerençä, "Yedinaya Rossiä" partiäse alıp barırğa tieş, ul 2007-nçe yılğı Duma saylawların ciñep çığu belän genä çiklänmiçä, üzeneñ östenlegen kimendä 10-15 yıl saqlap qalırğa, şul waqıt eçendä ğomumdäwlät maqsatlarğa ireşü eşenä bar ilne kütärergä tieş. Bu uñaydan xakimiattä berniçä distä yıl qalğan yapon liberal-demokratları häm şvet sotsialistları täcribäse kiterelä. İñ qızığı şul - prezident Nazarbayevnıñ Otan partiäse äğzalarına yullağan qotlaw xatında da näq şul partiälärgä işarä yasala. Xäzer inde Qazağstanda da, Rusiädäge kebek ük şundıy partiä qoru eşenä kereşälär häm bu eşneñ ruxi nigeze itep "suveren demokratiä" täğlimatın alalar.
Kärim Kamal
Partiälärne berläşterü ideäse dä näq menä Däriğä Nazarbayevadan kilde, ul monı Asarnıñ yün ayında uzğan kiñäşmäsendä iğlan itkän ide. Prezident qızı fikerençä, anıñ ätisen yaqlawçı köçlär berläşergä tieş, çönki ildä töp burıç bulıp xäzer suverenlıqnı nığıtu mäs''äläse tora. Däriğä Nazarbayıva, Qazağstanda da tösle inqilaplar oyıştıru omtılışları buldı, ämma bezneñ il andıy uyınnar öçen tügel, dip belderä häm Mäskäwdäge kebek ük, niçek itep xäzer bezneñ suverenlıqnı nığıtıp bula? digän soraw quya.
Ä nigä äle biredä näq menä suverenlıq süze qalqıp çığa soñ? Nazarbayıva monı bolay añlata - "şaqtıy ğına waqıt bez demokratiägä taba Könbatışta sızılğan xaritalar buyınça bardıq, ämma xäzer inde bez torğan sayın kübräk il wä millätlärneñ başqa beräw kürsätkän yuldan barırğa telämäwen kürep torabız. Yewropanıñ berdäm konstitutsiäsen kire qağu da ayırım illärneñ eçke üseşen yaqlaw maqsatında eşlände", dip belderä prezident Nazarbayıvnıñ qızı Däriğä.
Anıñ tağın ber fikere - "bar säyäsi wä iqtisadi ğämällär barı tik ber küzlektän genä çığıp bäyälänergä tieş - alar ni däräcädä bezneñ suverenlıqnı nığıtaçaq?" Älege fiker Rusiädäge tıñlawçılarğa inde tanış. Näq şul uq "suveren demokratiä" täğlimatın Mäskäwdä prezident idaräse citäkçeseneñ urınbasarı Vladislav Surkov alğa sörep kilä. Anıñ fikerençä, Rusiäneñ totrıqlı täräqqiate öçen näq menä şuşı ike alşartnıñ - suverenlıq wä demokratiäneñ buluı şart. "Suveren demokratiägä äylängäç kenä Rusiä iqtisadi yaqtan uñışlı, säyäsi yaqtan totrıqlı häm mädäni yaqtan üskän, bar dönya säyäsätenä tä''sir itärlek il bulaçaq", dip añlata Rusiäneñ üz yulı belän baruı kiräklegen Vladislav Surkov.
Suverenlıqqa yanağan qurqınıçlar isemlegenä Surkov xalıqara terrornı, xärbi qarşılıqlarnı, iqtisadnıñ yarışa almaslıq xälgä kilüen, häm Däriğä Nazarbayeva telgä alğan häm Rusiä säyäsi elitasın teträndergän tösle inqilaplarnı kertä. Ğomumdäwlät qimmätlärne äkrenläp yuıp, "däwlätneñ üzen buldıqsız dip iğlan itep, eçke nizaqlar quptarıp xakimiatne şulay yomşaq qına qulğa töşerü suverenlıq öçen çın mäğnäsendä zur qurqınıç bulıp tora", di Rusiäneñ yaña däwlät täğlimatın eşläwçe Surkov.
Moña kirtä quyu eşen, Vladislav Surkov fikerençä, "Yedinaya Rossiä" partiäse alıp barırğa tieş, ul 2007-nçe yılğı Duma saylawların ciñep çığu belän genä çiklänmiçä, üzeneñ östenlegen kimendä 10-15 yıl saqlap qalırğa, şul waqıt eçendä ğomumdäwlät maqsatlarğa ireşü eşenä bar ilne kütärergä tieş. Bu uñaydan xakimiattä berniçä distä yıl qalğan yapon liberal-demokratları häm şvet sotsialistları täcribäse kiterelä. İñ qızığı şul - prezident Nazarbayevnıñ Otan partiäse äğzalarına yullağan qotlaw xatında da näq şul partiälärgä işarä yasala. Xäzer inde Qazağstanda da, Rusiädäge kebek ük şundıy partiä qoru eşenä kereşälär häm bu eşneñ ruxi nigeze itep "suveren demokratiä" täğlimatın alalar.
Kärim Kamal