Ölkä televideniese anıñ belän zur äñgämä oyıştırdı. “Ömet” häm Çardaqlı rayonınıñ “ Приволжская правда” gäzitläre anıñ tormış yulın kiñ yaqtırttılar, ölkäneñ töp räsmi basması “Народная газета” da anıñ turında zur yazma birde. Yubiley uñayınnan ul uqığan Tatar Qolmayurı mäktäbenä Damir Şäripov iseme birelde. Ölkäneñ häm Çardaqlı rayonınıñ maqtawlı grajdanı, Lenin ordenı häm küp medal'lärgä layıq bulğan şäxes Ölkäneñ İctimaği palatası äğzası bulıp saylandı. Döresräge, tatarlardan täqdim itelgän 5 keşedän anı saylap alğannar.
Kem soñ ul – Damir Şäripov? Tatarlardan da KPSS raykomı sekretare däräcäsenä qädär kar'yıra yasawçılar baytaq bulğanda, nigä näq anıñ turında ğına “Azatlıq” radiosı aşa da süz totarğa kiräk buldı?
Säbäbe - Damir äfändeneñ ğömeren kar'yıra yasawğa tügel, xalıq öçen tırışuğa bağışlağan şäxes buluında, anıñ, üze turında ällä ni uylamıyça, yöklängän wazifaların tieşle däräcädä näq TATARÇA başqarıp yäşäwendä. Häm Allah birgän säläten zamana tudırğan qıyınlıqlarnı ciñep çığu çaraların tabuda üzen-üze ayamıyça eşläwendä. Äytik, oçqıçlar tözü gigantı “Aviastar” ölkä üzägenä terälep torğan Çardaqlı rayonı cirendä üsep çığa. 10 meñ gektar ciren, 3 meñnän artıq iñ uñğan belgeçlären yuğaltqan rayonnı beterü mäs’äläse dä kön tärtibenä kilep basa. Läkin Damir Şripovnıñ tırışlığı, anıñ fidaqär xezmäte bu qıyınlıqlarnı da ciñep çığuğa kiterä.
Şul uq däräcädä kar'yıra yasağan küp tatar balalarınnan ayırmalı bularaq, ul üzeneñ kommunistik ideologiäsenä tuğrı qalğan şäxes bularaq ta tirän ixtiramğa layıq. “Putç” iseme belän tarixqa kerep qalğan waqiğalardan soñ, KPSS beterelgäç, ul şunduq pensiägä kitte häm üz eçenä yomılıp yäşi başladı. Yuğisä, ul waqıttağı ölkä başlığı Yuri Goryaçev anı ölkä üzägenä çaqırıp yarıysı ğına wazifa häm fatir da täqdim itkän ide. Damir abıy isä: “Min tösemne üzgärtä almıym, KPSSnı cimergän wäxşilärgä xezmät itmäyäçäkmen”, dip bu täqdimne kire qaqtı.
Cäya eçendä genä şunı da äytep ütärgä kiräkter: Damir Şäripov turında şundıy uq süzlär anıñ 65 yıllıq yubileyında “Ömet” gäzitendä dä çıqqan ide. Avtornıñ: “Kommunistik ideologiäne kürä almasam da, Damir abıynıñ üz qiblasına tuğrı qaluına soqlanmıyça bulmıy”, - digän süzläre anıñ öçen iñ zur büläk bulğanın üz awızınnan işetkän bar.
Çınlap ta, Goryaçev aldında yalanıp yörgännärneñ Şamanov yağına küçüläre, Şamanov kitkäç, anıñ doşmanı Morozovqa tuğrılıqlı ant belän kilüçe seroburomalinovıy töstäge tatar “aktivistları” – ğädäti küreneş bulğan şartlarda, Şäripov kebek tatarlar da buluına şöker, diärgä kiräk.
Ä anıñ üzenä qaytsaq, ul ölkä tatarların “Çişmä”le häm “Ömet”le itüdä xälitkeç rol' uynawı belän qäderle. 1988-yıl ide. “Tuğan tel” oyışması törle dairälärgä xat-möräcäğätlär yullıy. Ä alar barısı da KPSS ölkä komitetınıñ İdeologiä bülegenä qarağan “Çit illär wäkilläre belän eşläw sektorı” citäkçese Georgiy Obuşinskiğa kilälär. Ä bu türäçek Ğor'kinıñ “Tormış töbendä” digän p'yesası personajı Luqa-uteşitel' rolen başqara: añlata, tınıçlandıra. Mondıy “cawaplardan” tuyğan milli xäräkät aktivistları aña: “Sezneñ wazifalarığıznı iskä alsañ, Obkom cirle tatarlarnı da çit illär keşelärenä tiñli kebek kilep çığa. Nigä soñ Obkomda üz tatar-çuaş-muqşılar ixtiacların qayğırtuçı ber genä keşe dä yuq?” – digän soraw cawapsız qalğan ide. Cawap soñraq buldı: Ölkä Sovetı qarşında “Millätara mönäsäbätlär buyınça daimi komissiä” buldırıldı. Tatar-çuaş-muqşılar aktivistlarınnan tuplanğan 22 keşele bu komissiäne citäkläw Damir Şäripevkä yöklände. Häm näq şuşı komissiä boznı urınınnan quzğatıp cibärde dä: 3 teldä televizion tapşırular, gäzitlär çığaru mömkinlege birelde, mäktäplärdä ana telenä berqädär yul açıldı, Qazan, Çabaqsar, Saranskidan televizion tapşırularnı qabul itü, şul uq şähärlärneñ radiotapşıruların awıllarğa citkerü, anda çıbıqlı radio uzdıru çaraları kürelde – monıñ öçen köçäytkeçlär, timerçıbıqlar tuplandı. Tik “putç” digäne arqasında bu eşlär tuqtatıldı, komissiä tarqatıldı, Damir Şäripev bötenläy ictimaği eştän çitläşte. Avtonomiä tözegändä “Tuğan tel” aktivistları anı Avtonomiä räise urınına da qodalap qaradılar – rizalaşmadı.
Döres, xäzer ul Avtonomiä eşçänlegendä qatnaşa, härxäldä Başqarma komitet äğzası bularaq, anıñ utırışlarına yöri, tatarlar belän aralaşa, üzeneñ abruylı fikerläre belän urtaqlaşa. Häm ğomum ixtiramğa iä.
Soñğı süz itep şunı ğına östärgä buladır: ägär barçabız da Damir Şäripovtay üz qiblalı ÇIN keşe bulırğa tırışsaq, bez dä, bälki, bolay uq xälsezlänmägän bulır idek.
Ayrat İbrahim, Sember