“Tağın” diyuebez “vaxxabizm”ğa töreldergän cinayätçel törkem turındağı şaw-şularnıñ küptän tügel genä tämamlanuınnan. 2003-yılda GAİ xezmätkäre citäkçelegendäge 8 keşelek törkemneñ tönge yullarda maşinalarnı talap, xucaların üterü turındağı cirle matbuğat şaw-şuların Mäskäwneke dä kütärep alğan ide. Moña 22 ğayepsez keşene qulğa alıp, alardan “vaxxabit” yasaw tırışlıqları da säbäp bulğandır. Alarnı soraw alu ğazaplarınnan soñ çığardılar, läkin süze qaldı. Ä sudqa barı tik 9 keşe genä tartıldı – 8 cinyat'çe häm dağıstanlı Abdulkärimev. Soñğısı Kaspiyski qalasındağı şartlatuda ğayıplänep, 11 yılğa xökem itelgän bulğan, tik niçek, törmädä utıru urınına, şuşı bandağa da kilep elägä alğan. Familiäse kiräk bulğandır, digännär ide ul waqıtta milli xäräkät aktivistları. Çönki bandağa kergän urıs-çuaş familiäle keşelärne vaxxabizmda ğayıpläw qıyın bit. Bu yulı isä, şöker, yäşlär “razborkaların” İslam dine belän bäyläw bulmadı.
Ul'yan şähäre Duması deputatı Vadim Xarlov yäşlär cinayätläre turındağı temanı ay yarım elek kütärgän ide inde. Ata-analarnıñ üz balaların “razborkalardan” qotqarunı sorap yazğan xatları matbuğatta da basıldı. Ä şul arada cinayätlär köçäya kilde: yaña yıl aldınnan 40-nçı mäktäp qarşındağı suğışta şuşı mäktäpneñ 2 uquçısı qatı cäräxätlängän, ä Timeryul litsee şäkerte xastaxanädä ülgän ide. Alar arasında tatarça yañğıraşlı familiä işetelmäde.
Xarlov başlanğıçı belänTimeryulçılar klubında ata-analar, uqıtuçılar, militsiä häm xakimiät wäkilläre qatnaşlığında zur cıyın da uzğan ide. Mäskäwdän iñ oluğ militsioner Räşit Nurğaliev tä Sembergä kilep kitte. Çaralar kürelä kebek. Alar nindi näticä birä soñ? – digän sorawğa cawap ezläw öçen şul uq binada başqa rayonnar militsiäse häm mäktäpläre wäkilläre qatnaşlığında oluğ cıyın buldı. Gubernator häm mer süzlärenä qarasañ, eşlär bara. Küñel açu üzäkläre häm mäktäplär tiräsendä patrul' tınıçlıq saqlıy, di. 48-nçe mäktäptä Patriotik tärbiä buyınça ölkä üzäge buldırırğa qarar qılındı. Gubernator Morozov bu izge eşkä aqça küçermägän ministrların eştän quu belän dä kisätte.
Şuşı temağa berençe cıyılışta yäşlär törkemnäreneñ azuında militsiäne ğayepläsälär, bu yulı tayaqnıñ awırraq başı mäktäplärgä eläkte: kiçlären uquçılarnı törle tügäräklärgä cälep itärgä kiräk. Mondıy üzgäreşne añlaw öçender inde, “Симбирский курьер” gäzite üz uquçılarına yäşüsmerlär arasındağı cinayätçelekneñ säbäpläre turında soraw birgän ide. Cawaplar küp häm törleçä. Menä berniçäse:
İldä grajdanlıq cämğiäte bulmaw.
Ütälmi torğan häm kiräge şikle yañadan-yaña qanunnar ağımı.
Yäşlär öçen alda perspektiva yuqlığı.
Televizornıñ ütereş, talaş, censi totraqsızlıq tärbiäläwe.
İqtisad cimerelü arqasında tuğan eşsezlek.
Ölkännärneñ naçar ürnäge.
Ğomumän, ilneñ äxlaqi çereklege.
Dumada utıruçı paxannarnıñ oyatsızlığı.
Türälärneñ rişwätkä batuı häm başqalar...
Mäktäpneñ borınğı ğöref-ğadätlärdän çitläşterüe, çit-yat tärbiä birüe.
Ä tatar ni uylıy ikän soñ bu turıda? Menä uramda oçrağan millättäşlärebez cawapları.
Tirä-yaq möxit tä'sire dä bar, äti-änilärdän dä tora.
Minem balalar andıy tügel. Mäktäp ğayıple: belem dä, tärbiä dä birmi ul.
Yäşlärgä küñel açu urınnar yuq, cäyge qafkeoar zur zarar kiterälär.
Min awılda yäşim, klub yabıldı, balalar podyezdlarda waqıt uzdıralar, eç poşqanda täräzä watıp yörilär.
Mäktäplär ğayıple: bala başına yalğan tarix tutırıp, urıs balası başında, patriotizm tärbiäläw maqsatınnan, doşmanlıq xisläre tärbiälilär.
Ä törkemnärdä tatar balaları da bar ikän. Çönki çittä qalu öçen yä “krışa” kiräk, yä mäktäptän qaçarğa kiräk. İrşat Safin äytüençä, anıñ ike tuğanınıñ ulınnan, törkemgä kerergä telämägän öçen, ay sayın aqça taläp itkännär. Abıysı – boks buyınça sport masterınıñ barıp söyläşüe arqasında ğına qotılğan. Ä Mansura xanım Safiullinanıñ tuğanı 8-nçe sıynıftan soñ mäktäptän qaçıp qotılğan. KİM isemle tegü fabrikasında seberüçe bulıp eşlägän, üsä töşkäç, maşina remontlau buyınça master däräcäsenä citkän. Ä xäzer bik tä ixtiram itälär ikän üzen. Şul isäptän, “krutoylar” da.
Militsiä xezmätkäre fikerlären belep bulmadı. Ayıruça Timer'yul rayonı yäşläre tınğısız bulğanğa, şul rayon militsiäsendä eşläwçe siräk tatarlarnıñ berse mayor İl'yasovqa möräcäğät itkän idek. Monda barı tik redaksiäneñ möherle räsmi ğozerenä idarä başlığı qul quysa ğına, diktofonğa söylärgä yarıy ikän. “Moya militsiä SEBYA berejet” digän täğbir Mindus äfändeneñ üzen dä beraz canlandırıp aldı.
Ayrat İbrahim, Sember
