Räsmi iseme – ölkä avtonomiäse tarafınnan şuşı rayonda oyıştırılğan Tatar mädäniäte köne. Anda Qazan qunaqları Rinat Zakirov belän Gölnaz Şäyxieva da qatnaştılar. Çaranıñ şundıy uq isem astında törle rayonnarda oyıştırılğannarınnan ällä ni ayırmaları yuq ide: çığışlar cır-biyüllär belän çiratlaşıp bardılar. Üzençälek - tatar, urıs, çuaş, muqşılarnı ber ük çamada tuplağan, Tatarstan belän çiktäş rayonnıñ üzendä. Häm tağın ber üzençälek – anı Tatarstannan ayırıp toruçı tar ğına polosa Samar ölkäsenä kerä. Anıñ oçı Tatarstannıñ Appaq awılı belän Mäläkäs rayonına kergän Parau awılın ayırıp toruçı 4 çaqrım arağa barıp törtelä. Rayonnıñ milli sostavı üzençälege älege çarada da çağılış taptı: tatar bäyrämendä başqa 3 xalıq wäkilläre dä qatnaştı.
Tatar Mädäniäte köneneñ üzenä kilsäk, anda rayonnıñ barlıq 5 tatar awılınnan da sänğati çığışlar alıp kilgännär. İske İsäntimer awılı äbiläreneñ mönäcätläre ayıruça tä'sirle buldılar. Tögälbuğa awılınnan kilgän yäş kenä yeget Ruslan İslamovnıñ “Moñnar qaytsın awılğa” digän cırı älegä awıl cirendä milli moñıbıznıñ saqlanıp kilüen, anı saqlap qaluçı yäş buınnıñ da isänlegen kürsätte.
Ämma iğtibar üzägendä Urta İsäntimer awılı üzeşçännäre buldı. Urta İsäntimer – İske Qulatqı rayonınnan tış, berdän-ber tulı qanlı üzeşçän sänğat tügärägenä iä awıl. Bu – Rusiäneñ atqazanğan mädäniät xezmätkäre Gakıyl' Şäkürewneñ fidaqar xezmäte cimeşe. Gakıyl' äfände osta bayançı häm oyıştıruçı bulsa, anıñ xäläl cefete Räysä xanım Urta İsäntimerneñ mädäni ruxı, canı bulıp sanala. Anıñ kebek cır-moñğa ostalar bar, ä menä sänğati süz ostalığı yağınnan aña tiñnär kürenmi, disäñ dä buladır. Häm şuşı uq çarada Räysä xanımğa da “Rusiäneñ atqazanğan mädäniät xezmätkäre” isemen birü turındağı xäbärneñ ozın-ozaq alqışlarğa kümelüe dä ğacäp tügel: anı belälär, yaratalar, anıñ fidaqar xezmäten yuğarı bäyälilär.
Gaqil Şäkürev ölkännär belän eş alıp barsa, Räysä xanım - kiläçägebez, balalar belän. Ul citäklägän danlıqlı “Aygöl” isemle ansambl 1992 yılda oyıştırılğan ide. Töp maqsatı – ğoref-ğadätlärebezne, milli yolalarıbıznı öyränü, alarnı saqlap qalu häm kiläçäktä dä yäşätü. Mondıy izge eşläre öçen ul 1994 yılda Prahada uzğan Xalıqara balalar festivalennän “Bällür aqqoş” bülägenä layık bulıp qaytqan ide. 45 baladan torğan bu kollektivnıñ töp eş ısulı – bäyrämnärebezne teatral'läşterep, xalıqqa citkerä toru, anı uyınnarda da qatnaştırıp, yolalarıbıznı yañartu. Räysä xanım Şäkürewanı tasvirlauçı tağın ber küreneş. Ölkä üzägendä oyıştırıla torğan möhim tatar çaralarına da alıp baruçı sıyfatında yış qına Räysä xanım Şäkürewanı yäki Mäläkästän Läysän Xametşinanı çaqıru ğadätkä kerep bara. Monısı – 80 meñ çaması tatar yäşägän ölkä üzäge tatarları öçen ğar'lek kebegräk tä qabul itelergä mömkin. Läkin tatardan tormağan säbäplär dä yuq tügel.
Xäyer, bu säbäplär turında ayırım söyläşü taläp itelä. Ä älegä Rusiäneñ milli säyäsätenä qağılışlı ber ğibrätle mizgel. Cirle televizion kanalınıñ urısça yañalıqları xäbärçese Ramis Safin teleoperator alıp kilgän. Operator Aleksey zarlana: “Bu material 50 minutlıq tapşıruğa citär ide, ä annan nibarı ike minut qına qullanılaçaq. “Çişmä” isän çaqta 45 minutlıq itep yasar idek”,- di ul. Monısı inde mädäniät tügel – säyäsät. Urıs bulmağan xalıqlarnıñ mädäniäten, telen, ğoref-ğadätlären qorıtu säyäsäte. Üzençälekle Rusiäneñ üzençälekle säyäsäte.
Ayrat İbrahim, Sember
Tatar Mädäniäte köneneñ üzenä kilsäk, anda rayonnıñ barlıq 5 tatar awılınnan da sänğati çığışlar alıp kilgännär. İske İsäntimer awılı äbiläreneñ mönäcätläre ayıruça tä'sirle buldılar. Tögälbuğa awılınnan kilgän yäş kenä yeget Ruslan İslamovnıñ “Moñnar qaytsın awılğa” digän cırı älegä awıl cirendä milli moñıbıznıñ saqlanıp kilüen, anı saqlap qaluçı yäş buınnıñ da isänlegen kürsätte.
Ämma iğtibar üzägendä Urta İsäntimer awılı üzeşçännäre buldı. Urta İsäntimer – İske Qulatqı rayonınnan tış, berdän-ber tulı qanlı üzeşçän sänğat tügärägenä iä awıl. Bu – Rusiäneñ atqazanğan mädäniät xezmätkäre Gakıyl' Şäkürewneñ fidaqar xezmäte cimeşe. Gakıyl' äfände osta bayançı häm oyıştıruçı bulsa, anıñ xäläl cefete Räysä xanım Urta İsäntimerneñ mädäni ruxı, canı bulıp sanala. Anıñ kebek cır-moñğa ostalar bar, ä menä sänğati süz ostalığı yağınnan aña tiñnär kürenmi, disäñ dä buladır. Häm şuşı uq çarada Räysä xanımğa da “Rusiäneñ atqazanğan mädäniät xezmätkäre” isemen birü turındağı xäbärneñ ozın-ozaq alqışlarğa kümelüe dä ğacäp tügel: anı belälär, yaratalar, anıñ fidaqar xezmäten yuğarı bäyälilär.
Gaqil Şäkürev ölkännär belän eş alıp barsa, Räysä xanım - kiläçägebez, balalar belän. Ul citäklägän danlıqlı “Aygöl” isemle ansambl 1992 yılda oyıştırılğan ide. Töp maqsatı – ğoref-ğadätlärebezne, milli yolalarıbıznı öyränü, alarnı saqlap qalu häm kiläçäktä dä yäşätü. Mondıy izge eşläre öçen ul 1994 yılda Prahada uzğan Xalıqara balalar festivalennän “Bällür aqqoş” bülägenä layık bulıp qaytqan ide. 45 baladan torğan bu kollektivnıñ töp eş ısulı – bäyrämnärebezne teatral'läşterep, xalıqqa citkerä toru, anı uyınnarda da qatnaştırıp, yolalarıbıznı yañartu. Räysä xanım Şäkürewanı tasvirlauçı tağın ber küreneş. Ölkä üzägendä oyıştırıla torğan möhim tatar çaralarına da alıp baruçı sıyfatında yış qına Räysä xanım Şäkürewanı yäki Mäläkästän Läysän Xametşinanı çaqıru ğadätkä kerep bara. Monısı – 80 meñ çaması tatar yäşägän ölkä üzäge tatarları öçen ğar'lek kebegräk tä qabul itelergä mömkin. Läkin tatardan tormağan säbäplär dä yuq tügel.
Xäyer, bu säbäplär turında ayırım söyläşü taläp itelä. Ä älegä Rusiäneñ milli säyäsätenä qağılışlı ber ğibrätle mizgel. Cirle televizion kanalınıñ urısça yañalıqları xäbärçese Ramis Safin teleoperator alıp kilgän. Operator Aleksey zarlana: “Bu material 50 minutlıq tapşıruğa citär ide, ä annan nibarı ike minut qına qullanılaçaq. “Çişmä” isän çaqta 45 minutlıq itep yasar idek”,- di ul. Monısı inde mädäniät tügel – säyäsät. Urıs bulmağan xalıqlarnıñ mädäniäten, telen, ğoref-ğadätlären qorıtu säyäsäte. Üzençälekle Rusiäneñ üzençälekle säyäsäte.
Ayrat İbrahim, Sember