Sişämbe Qazanda cılı bulsa da, seberdä bu könnärdä üzäkkä ütärlek utız gradus salqınnar ikän. Şunlıqtandır inde Quqmaradağı kiez itek citeşterelä torğan şirkät başlığı urınbasarı Miñzilä Wäliewa da, fabrika iteklären, pıymaların satıp aluçılarnıñ küpçelege Seber yaqlarındağı törle şirkätlär dip äytte. Timer yulçılar, neft'çelär, yağulıqçılar alarğa turıdan-turı maxsus zakaz birep itek bastıra. Rusiädä yılına million yarım itek citeşterelsä, şunıñ million da 300 meñen Quqmara itekçeläre basa.
Quqmaranı küz aldına kiterep bulmıy iteksez. İtek eşe ber waqıtta da tuqtap tormadı. Ul şundıy konveerğa salındı. Kemder sarıq üsterä. Kemder connı tetä, kemder anı alıp qayta. Tüşäwçeläre bar. Basuçıları bar. Häm şulay uq inde satuçıları da şaqtıy. Çitkä dä alıp kitep satalar. dip söyläde Quqmaranıñ rayonnıñ Tuğan yaq muzeye mödire Läbüdä Däwlätşina.
Tömän ölkäseneñ Borovoy awılında yäşäwçe Altınbikä apanıñ ayaqları salqın qış könnärendä Quqmara yaqlarında eşlängän kiez itek kigängä tuñmıy. Çönki ul anı uzğan yıl qış başında ğına 400 täñkägä satıp alğan. Fabrikada citeşterelgän iteklär 250 täñkä tiräse torsa, ostalar basqanı 350-400 sum ikän. Ostalar digännän, rayon xakimiäte belderüençä, 600- dän artıq üzläre äytmeşli ÇPşnik, yäğni şäxsi şirkät üz öylärendä basuçı terkälgän. Rayon üzägenä terälep ük torğan Olı Quqmara awılı bu yaqlardağı iñ bay awıllarnıñ berse. Çönki anda itek basu ostaları yäşi. Alar yonnı yünätü yulların da cayğa salğannar. Layış, Baltaç, Saba kebek kürşe tirä rayonnardan alıp qaytalar. Citeşterelgän itekne ciñel maşinalarına töyep üzläre ük yulğa da çığa. Här ğailäneñ üz töbäge bar ikän. Misal öçen Komi yaqlarına yul totuçılar artınnan başqalar kitmi, alar üz töbäklärenä Xantı-Mansi yaqlarına yul ala.
Quqmara itekläreneñ Rusiägä danı 1870 yıllarda, bu yaqlarğa Komarovlar kilep pima basuğa nigez salğaç ta tarala başlıy. Elekke zamannarda isä,
Tatar xalqınıñ härber öydä qunaqqa yöri torğan matur çikkän itege bula.di muzey mödire Läbüdä Däwlätşina. Ä xäzer isä,
Bügenge köndä cayğa salındı anı çigü. Xäzer bit inde yaña texnologiälär. Anı fabrikada maşina belän çigälär xäzerge köndä. Laboratornıy usloviädä çigep birä alalar qul belän dä. Telägän tös belän. Fabrika zur zakazlarğa, maxsus ayaq kieme itep eşlängän itek-pimalarğa şirkätneñ isemen dä yaza ikän. Salqın seber yaqlarında Gazprom dip yazılğan itek kigän keşe kürsägez, qara äle üzläre çigep utırğan ikän dip uylıy kürmägez. Quqmara ostaları tırışlığı bu. Ä inde telägän keşe bolan, ir-atlar inde älbättä, ä xanımnar göläp çäçäge dä çikterep itek bastıra ala. Tarix tağın şunı da söyli. Bay tatarlar elekke zamanalarda buyalğan iteklär dä kiärgä yaratqan.
Äle yaña ğına Qazanda uzğan Şalyapin isemendäge xalıqara opera festivalen yomğaqlaw konsertları bulğan şimbä-yakşämbe könnärendä dä Tatarstan başqalasında yegermeneñ tege yağındağı salqınnar ide. Älbättä bu bäyrämgä kiez itek kiep kilüçe bulmadı. Zamanası ul tügel. Modası da başqa. İtek kimäw digännän, älegä qädär qış ta cılı buldı bit. Klimat cılınu Quqmara iteklärenä tä'ssirsez tügel. Fabrika başlığı urınbasarı Miñzilä Wälieva da iteklärebez qış başlanır aldınnan yaxşı satılğan ide, könnär cılı torğaç satu tuqtaldı, ä xäzer xalıq yazğa äzerlänä inde, dide. Uzğan yıl belän çağıştırğanda satuda ayırmanıñ küpme ikänlegen äytep torunı kiräk sanamadı. Ämma sinoptiklar fikerençä yaqın arada tağın salqınaytaçaq häm ğalimnär äytüençä kiläse yılda da qışnıñ kilüe bik mömkin.
Nail Alan