Tөrkiäneŋ kөçığış häm kөnyaq kөnçığış rayonnarında küpçelek Kөrdlär yäşi, şulay uq İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Mersin kebek zur şähärlärdä dä baytaq Kөrd bar. Üz farazlarına kürä, 73 millionlıq Tөrkiä xalığınıŋ 20 millionın, yaki yaqınça 20 %-ın Kөrdlär täşkil itä. Läkin Tөrkiädä xalıq sanı etnik çığışqa kürä bilgelänmägänlektän bu sannıŋ dөres buluwı ikele. Mäğlüm bigräktä Tөrkiäneŋ kөnyaq- kөnçığışında yäşägän Kөrdlär idän astı PKK partizan oyışmasın tөzep, 1980-nçe yıldan birle qorallı kөräş alıp baralar. Läkin şuşı terror aktları säbäple 20 yılda 30 meŋ keşe xälaq bulsa da, PKK uŋışqa ireşä almadı, citäkçeleäre Abdullah Өcalan ğomerlekkä tөrmä cazasına xөkem itelde, inde niçä yıllardan birle anıŋ өçen bilgelängän mäxsus tөrmädä totıla. Dimäk terror Kөrdlärgä өstämä xoquq yaki bäysezlek kiterä almadı. Kөrdlär asılda berdäm xalıq ta tügel, Tөrkiädägeläre Zaza belän Kırmançlarğa bülenä, alar berebereneŋ telen aŋlamıy, şulay uq dini yaqtan da ayırmalıqları bar. İnde ber өleş Kөrd PKK uŋışqa ireşä almağaç, legal säyäsi platformada kөräşergä buldılar. Dөres asılda bugen 550 urınlı parlamentta 100 tiräsendä çığışı belän Kөrd parlament ağzası bar. Alar tөrle säyäsi partiälärneŋ ağzası. Xätta eçke eşlär ministere dä Kөrd. Läkin tөrle partiä ağzası bulğan kөrdlär asılda Kөrdlärneŋ säyäsi, mädäni yaki ekonomik xoquqları өçen turıdan turı kөräş alıp barmıylar. Bay Kөrdlär belän säyäsätçelär Tөrkiäneŋ konstitusiäsendä dä bilgelängän unitarizm prinsipına bäyle qalalar.
Läkin ber өleş Kөrdneŋ tik üzlärenä mäxsus Demokratik Cämğiät Partiäse (DCP) isemle säyäsi partiäläre bar. Alar kөnyaq- kөnçığıştağı cirle urınnarğa saylawlarda zur uŋış ta qazandılar. Läkin parlament saylawlarında 10 % kirtäse bulu säbäple monı üttä almağaç, alardan ber genä kandidat ta parlametqa kerä almadı.
İnde Tөrkiädä parlament saylawlarına 8 ay waqıt qalğaç, partiälärneŋ säyäsi häm propoganda eşçälekläre arttı. DCT-neŋ partiä citäkçelege häm cirle urınnardağı citäkçeläre yasağan çığışlarında qanunnı bouzuda ğäyeplänep küz sağı astına alına başladılar. Bu mäsälädä Tөrek mätbuğatı da, cirle urınnardağı prokurorlar da bik sizger bula, Kөrd citäkçelärneŋ här ber äytkän süzen diqqät belän küzätä başladılar. Soŋğa kөnnärdä DCP ciätçese urınbasarı Aysel Tuğlık, tөrmädä totılğan PKK citäkçese Abdullah Өcalan zähärlände digän spekulatsiälär çıqqaç, “ägärdä Өcalan zähärlängän bulsa monıŋ näticäläre awır bulır” digän belderü yasadı. Bu Tөrek räsmi dairäläre tarafınnan kisätü dip bäyälände. Tege yaqtan Diyarbakır Şähäre DCP citäkçese Hilmi Aydoğdu, Kirkukta yasalaçaq referendum säbäple Tөrkiäneŋ rizasızlığın belderüwe häm şuşı rayonğa Tөrek xärbiläreneŋ intervensiäse ixtimal digän spekulatif xäbärlär taralğaç, “Kirkukka yasalaçaq xөcemnär Diyarbakırğa yasalğan kebek bulır ide” digän belderü yasağaç küz sağı astına alındı. Anıŋ şuşı süze räsmi dairälär tarafınnan ike şähärne tigez däräcägä quyu ikese dä Kөrd şähäre digän närsäne aŋlata digän näticägä kildelär. Tege yaqtan çığışlarında Abdullah Өcalanğa “xөrmätle” dip äytkän өçen 30-lap säyäsätçe qulğa alındı. Bolarnıŋ sanı här kөn sayın arta bara, çөnki Kөrd säysätçelär prokurarlarnı qotırtaçaq süzlär qullanuların däwam itälär.
Tege yaqtan 21-nçe Martta Nevruz qotlanaçaq, Kөrdlär bu bezneŋ bäyräm dip, şuşı kөnne baytaq demonstartsiälär oyıştıralar, Өcalannıŋ räsemnären yaki PKK-nıŋ bayraqların kütärep çığalar. Kierenkelek üsä. Şul säbäple 14-nçe Martta Ankarada terror belän kөräş yuğarı oyışmasınıŋ cıylışı ütkärelde. Qısqası Tөrkiädä şuşı Kөrd-Tөrek nizağı Tөreklär arasında radikalizmnı da üsterä.
Äxtäm İbrahim, Istanbul
Läkin ber өleş Kөrdneŋ tik üzlärenä mäxsus Demokratik Cämğiät Partiäse (DCP) isemle säyäsi partiäläre bar. Alar kөnyaq- kөnçığıştağı cirle urınnarğa saylawlarda zur uŋış ta qazandılar. Läkin parlament saylawlarında 10 % kirtäse bulu säbäple monı üttä almağaç, alardan ber genä kandidat ta parlametqa kerä almadı.
İnde Tөrkiädä parlament saylawlarına 8 ay waqıt qalğaç, partiälärneŋ säyäsi häm propoganda eşçälekläre arttı. DCT-neŋ partiä citäkçelege häm cirle urınnardağı citäkçeläre yasağan çığışlarında qanunnı bouzuda ğäyeplänep küz sağı astına alına başladılar. Bu mäsälädä Tөrek mätbuğatı da, cirle urınnardağı prokurorlar da bik sizger bula, Kөrd citäkçelärneŋ här ber äytkän süzen diqqät belän küzätä başladılar. Soŋğa kөnnärdä DCP ciätçese urınbasarı Aysel Tuğlık, tөrmädä totılğan PKK citäkçese Abdullah Өcalan zähärlände digän spekulatsiälär çıqqaç, “ägärdä Өcalan zähärlängän bulsa monıŋ näticäläre awır bulır” digän belderü yasadı. Bu Tөrek räsmi dairäläre tarafınnan kisätü dip bäyälände. Tege yaqtan Diyarbakır Şähäre DCP citäkçese Hilmi Aydoğdu, Kirkukta yasalaçaq referendum säbäple Tөrkiäneŋ rizasızlığın belderüwe häm şuşı rayonğa Tөrek xärbiläreneŋ intervensiäse ixtimal digän spekulatif xäbärlär taralğaç, “Kirkukka yasalaçaq xөcemnär Diyarbakırğa yasalğan kebek bulır ide” digän belderü yasağaç küz sağı astına alındı. Anıŋ şuşı süze räsmi dairälär tarafınnan ike şähärne tigez däräcägä quyu ikese dä Kөrd şähäre digän närsäne aŋlata digän näticägä kildelär. Tege yaqtan çığışlarında Abdullah Өcalanğa “xөrmätle” dip äytkän өçen 30-lap säyäsätçe qulğa alındı. Bolarnıŋ sanı här kөn sayın arta bara, çөnki Kөrd säysätçelär prokurarlarnı qotırtaçaq süzlär qullanuların däwam itälär.
Tege yaqtan 21-nçe Martta Nevruz qotlanaçaq, Kөrdlär bu bezneŋ bäyräm dip, şuşı kөnne baytaq demonstartsiälär oyıştıralar, Өcalannıŋ räsemnären yaki PKK-nıŋ bayraqların kütärep çığalar. Kierenkelek üsä. Şul säbäple 14-nçe Martta Ankarada terror belän kөräş yuğarı oyışmasınıŋ cıylışı ütkärelde. Qısqası Tөrkiädä şuşı Kөrd-Tөrek nizağı Tөreklär arasında radikalizmnı da üsterä.
Äxtäm İbrahim, Istanbul