SSSRnıñ da, Rusiäneñ dä törle-törle Atqazannarı bixisap. Sovet çorında “İketellelek” bayrağı astında ana telen qorıtuda oluğ rol' uynağan “Atqazanğan Mäğärif xezmätläre”, Ğäliäskär Qamal teatrı tamaşasına mäktäp uquçıların kertmäwne tä'min itkän Atqazanğan Mädäniät xezmätkäre kebek tatar xanımnarı da bar alar arasında. Milli xäräkät ähellärenä mondıy isemnärneñ berwaqıtta da tätemäwen küzdä totıp, “Tuğan tel” oyışması 2001-yılda üze çın millätpärvarlarlarğa “Mäşhür tatar” isemen birü başlanğıçı belän çıqqan ide. Menä alar – mäşhürlär: qaharman şäxes, şağir häm rässam Gakıyl' Sägıyrev, balalarnı milli sänğat'kä cälep itüçe ataqlı sanduğaçıbız Älfiä Ramazanova, iñ-iñ uqıtuçılarıbız Zöhrä Xäbibullina, Venera Vaxitova, Mönirä Djumaeva.
“Tuğan tel” idäräseneñ soñğı utırışında 2006-yılnıñ Mäşhür tatarı isemenä Rozaliä Matrosova layıq dip tabıldı. Rozaliä xanımnı milli tormışnıñ oyıtqısı dip tä atarğa buladır. Nindi genä çara oyıştırılmasın – ul şunda qaynıy, ber genä çara da annan başqa uzmıy. Ul şağir dä, näfis süz ostası da, drama artistı da, tiñsez, diärlek, tegüçe dä. Çaralarda qatnaşuları da törle yaqlap: yä alıp baruçı, yä üze yazğan şiğere belän tamaşanı bizäw, yä onığı belän Söembikä häm Ütämeşgäräy rolendä, yä tamaşanı cır belän bizäw, qayçaqta turı kilgändä – milli kiemnär kolleksiäse belän… Häm oyıştıru eşlärendä qaynaw.
Küplärne ğäcäpländerä dä: närsä etärgeç birä ikän soñ bu xanımğa barlıq çaralarnıñ da üzägendä qaynarğa?
Aña birelgän berençe soraw da şul turıda buldı.
-Ana teleneñ, milli mädäniätneñ tämen añlaw öçen, çittä yäşäp qararğa kiräk, digännär babaylar. Miña da çit-yat cirlärneñ cimeşen tatırğa turı kilde. Yäşlek çorında yazmış mine Qarağanda yaqlarına – şaxterlar arasına ilter çığardı. Anda ana telenä, milli mädäniätkä susaw, alarnı sağınu şul qädär köçle buldı ki, tüzä almadım – qayttım tuğan awılıma. Annan soñ Ul'yanğa kilep urnaştım. Şul sağınuım yäş buın iñ kiräk närsälärdän mäxrüm qalmasın öçen tırışu teläge tudırğandır, dip uylıym
-Ä moña sälät tä kiräk bit äle. Anısı qayan?
-Qannan kiläder inde. Äbiem dä bik cor ide. Äle dä xäterlim: cırlıy da, bii dä, bezne, onıqların, tügäräkkä bastırıp uynata da ide. Äni dä mäktäptä uqıtuçı bulıp eşlägändä miña mäktäpkä kergänçe ük şiğerlär öyrätte. Äti awılda oyışqan kolxoznıñ berençe räise bulğan – awıl muzeyında aña bağışlanğan tulı ber poçmaq bar. Osta garmunçı da ide. Häm garmunçı ğına tügel – balta ostası da äle. Kiçlären törle figuralar yasaw belän dä mawığa ide. Monısı miña da küçkän – eç poşqanda törle figuralar yasap utıram. Şulay da ätineñ balta eşendä ostalığı miña citeşep betmi. Ul bit sıyırçıq oyasın da Kreml' kebek itep yasap quyğan ide. Ul äle dä awılda saqlana, muzeyda.
-Dimäk, sälät näseldän kilgän. Ä anı faydalı qullanu sinnän tora bit. Qänäğätme soñ şulay qaynaşuıñnan?
-Ägär min kemgä dä kiräk ikän, ägär ber tamçı bulsa da faydam tiä ikän – niçek qänäğät bulmasqa inde?
-Ä ana tele, milli kul'turabıyznıñ bügenge xaläte belän?
-Menä monısı belän qänäğät bulu qıyın. Elegräk, 90-yıllar başında yarıysı ğına bara ide eşlär. Tufan Minnulinnıñ “Änilär häm bäbilär” dramasın quyu waqıtları bik küñelle ide. Xäzer sünä barabız menä. Teatr ğına tügel - üzeşçän sänğät tügäräge dä yuq bit ölkä üzägendä.
-Ä sürelüneñ säbäben närsädä küräseñ?
-Ştatta eşläwçelärneñ eş xaqı bik tübän, şuña kürä anda birelep eşläwçelär siräk, yuq ta diärlek.
-Ä sin eş xaqı dip tormıysıñ, buşlay eşläp yöriseñ bit.
-Soñ min bit aqça öçen tügel, canım quşqanğa yörim. Kemneñ küñele niçek bit… Kemder çın yörägennän eşli. Kem aqça öçen – anıñ töp maqsatı kön ütkärü.
Şulaydır şul. Törlelär bit bez. Ä Rozaliä Matrosova kebeklär bik siräk oçrıy älege zamanalarda. Aqça-aqça-aqça quw şartlarında.
Ayrat İbrahim, Sember