Qıtayda tuıp üsep, xäzer Qazan däwlät universitetında belem aluçı Gölçixrä İmam Qıtay däwlät cır häm biü ansamblen üz küzläreñ belän kürü bezdä bik zur bäxet sanala ul, di.
Qıtayda kürgänem yuq ide. Anı kürü ber bäxet. Qıtayda bulsa televizordan ğına qarap bula.
“Könçığış” ansambleneñ citäkçese Szyan' Szyumin' ber genä buş urın da qalmağan Tatar däwlät opera häm balet teatrına cıyılğan tamaşaçı aldına çığıp:
Bez dönyanıñ 170 tän artıq ilendä buldıq. Mädäniät törle illärneñ xalıqların berläşterüdä zur ähämiätkä iä.
dide. Ä Tatarstan premyerı urınbasarı, mädäniät ministrı Zilä Wälieva:
Bu säxnädä Qıtay artistları berençe tapqır ğına çığış yasamıy. Bez alarnı Nuriev, Şalyapin isemendäge Xalıqara festival'lärdä dä küräbez. Bügen Qıtay mädäniäte, sänğäte, köe belän tanışunı däwam itäbez. Alar Qıtaynıñ traditsion mädäniäten dönyağa tanıtuçılar.
dip äytte. Qıtay xalıq respublikası räise Xu Szin'tao häm Rusiä prezidentı Vladimir Putin qatnaşında 26 martta Rusiädä Qıtay yılın räsmi açu tantanasında da çığış yasağan bu törkem Qazanğa kilgängä qädär Tübän Novgorod häm Çabaqsarda bulğan.
Tamaşa “Barabannar yaña kön tuunı iğlan itä” digän biü belän başlandı. Bu iyünneñ tarixı Qıtaynıñ tön'yak-könçığışında yäşäwçe xalıqlarğa barıp totaşa. Borınğı mäcüsilek sänğäte aşa yazğı yañarışnı häm tormışnıñ mäñgelek buluın sürätli. Tamaşaçılar “Könçığış” ansamble başqaruında Pekin operasınıñ özege “Qızıl yorttağı yoqı”nı qarap yazğı çäçäklärne surätlägän qızlar biüe, şulay uq biü aşa Sin Şixuan imperatorı ğäskärläreneñ batırlığın bügenge köngä kiterep citkergän ir-yegetlär belän dä tanıştı. Meñ ullıq tarixı bulğan ike qıllı erxu uyın qoralı häm şulay uq qıtay gösläse köylären dä tıñladı.
Tatar xalqınıñ “Aylı kiçtä” cırın qıtay telendä Yuy Sinxay başqardı. Bu konsertta Qıtay xalıq cırlarınnan qala Alyab'yevnıñ “Sanduğaçı”, Matusovskinıñ “Mäskäw kiçläre”, Rusiä tamaşaçısı Pugaçeva başqaruında üz itkän “Million alıx roz” häm başqa urıs cırları da yañğıradı. Tamaşa tämamlanğaç, beräwlär qıtaylarnı urısça kübebräk cırlap taşladılar dip ğayepläsä, ikençelär alarnı bu programmaları Rusiädä Qıtay yılı uñayınnan maxsus äzerlängän dip aqladı.
-Maturlıq, güzällekne, xatın-qız täneneñ sığılmalığın, xäräkätlärneñ tögällegen, min andıynı kürgänem yuq ide. Menä bit alar üzläreneñ milli cırların, iyüllären nindi zur däräcägä kütärä alğannar. Bezneñ milli kul'turanı nişläp bez alay kütärä almadıq mikän? Milli cırlarıbıznı, iyüllärebezne şundıy däräcädä kürsätä almıybız dip äytäse kilä. Bezneñ iyüllärebez bu xätle ük eşkärtelgän, näfis tügel.
-Muzıqa uynıy başlıy xäzer çığıp tatarça cırlıylar kebegräk xis itäseñ üzeñne. Bik yaqın. -İyüllärdä, cırlarda, artistlarnıñ üzlären totışlarında şu l qädär tıynaq näfislek. Anı başqaça äytep tä bulmıy. Qabatlanmas tıynaq näfislek. Bu Qıtay mädäniäteneñ bik borınğıdan kilüen häm zur kul'tura buluı turında söyli.
Qazanlılarnıñ Qıtay mädäniäte, sänğäte belän tanışuı sentäber ayında da däwam itäçäk. Köymägä töyälep Şaolin monaxları, uram qurçaq teatrı, sirk artistları kiläçäk. Şulay uq Siçuan' wiläyäte opera häm balet teatrı da Qıtaynıñ Tan dinastiäsenä bağışlanğan äsären kürsätäçäk.
Nail Alan