Ber dokument nösxäse kilep kerde qulğa. “Pravaslau mädäniätı nigezläre fäne buyınça uqu-uqıtu qullanma äsbapları,” dip atala ul.
Äsbaplar ike törkemgä bülengän. Berençesendä - Mäğärif ministrlığı häm Mäskäw matriarxatınıñ üzara xezmättäşlegen täñgälläşterü Şurası tarafınnan täqdim itelgännäre. Uqu äsbapları arasında menä nindiräk isemleläre dä bar: 1-sıynıf öçen “Bez häm bezneñ kul'tura”, “Sawmı, dönya!” Soñğısı törle töslärgä buyaw öçen eş däftäre dip atala. 2-sıynıf öçen şundıy uq äsbap “Dönya: äylänä-tirädä häm ruxımda” dip atala. Ä inde 3 - 4-sıynıflar öçen - “Rusiäneñ mädäniäten buldıruçı din” digän kitap. Uqıtuçılar öçen metodik äsbaplar da şundıyraq uq mäğnädä.
Äsbaplarnıñ ikençe törkeme – Mäğärif ministrlığı tarafınnan raslanğannarı. “Dopuşçeno”, dielgän. Şundıy uq isemleläre dä bar, üzençälekleläre dä. Mäsälän, “Borınğı Rus' izgeläre”, “İgelekne söyu – dobrolyubie”, “Pravaslau äxlağı nigezläre” häm başqalar. Avtorlar arasında ierey Aleksiy Moroz, protoierey Viktor Dorofeeмlar da bar. 1 – 4 sıynıflar öçen audiokassetalar qaralğan, Pravaslau mädäniätı buyınça uqu kitaplarına mul'timedia quşımtaları da täqdim itelä.
Östälmä uqu-uqıtu äsbaplarınnan - “Çirkäw-slavyan tele”, “Çirkäw-slavyan älifbası”, “Az-Buqi-Wedi” kebeklär. Soñğı ikese 1 – 4 sıynıflar uquçıları häm alarnıñ äti-äniläre öçen buyap uynarğa. “Raskrasqa” dielgän. Bu äsbaplar 2001-yılda uq basıla başlağannar. Soñğıları – 2006 nıqılar. Dimäk, töple häm yaxşı äzerlek alıp barılğan.
Älege uqu-uqıtu äsbapları isemlege “25-aprel'dä qul quyılğan Pravaslau kul'turası nigezläre kursın kertü turındağı 433-sanlı prikazğa quşımta,” digän añlatma belän birelgän häm şul prikaznı tormışqa aşıru çarasıday täqdim itelä. Şul uq prikaznı ütäw maqsatınnan tağın ber xat cibärelgän mäktäplärgä. Anda menä ni dielgän: “2007-yılnıñ 1-sentäberennän Ul'yan qalası mäğärif uçaqlarında “Pravaslau kul'turası nigezläre” fäne kertelü uñayınnan, may axırına qädär bu fänne uqıtırğa kandidatlar bilgeläwne sorıybız. Alar iyün-iyül aylarında Uqıtuçılarnıñ belemen kamilläşterü institutında äzerlek kursın öyränäçäklär“.
Şunısı qızıq: ber ük 433-nçe prikaz nigezendä 2 dokument belän tanışu mömkin, ä prikaznıñ üze äle mäktäplärgä barıp citmägän, bulıp çıqtı. Härxäldä, tanış direktorlar bu prikaznıñ üzen kürmägännären äyttelär. Şähärneñ Mäğärif idäräsenä barırğa turı kilde. Anıñ başlığı Lyudmila Solomenko gubernator Morozov yanına barırğa äzerlänä ide. Sekretare anıñ röxsätennän başqa kürsätmäde. Lyudmila xanımnıñ üz bülmäsennän çığuın kötep torıp, anıñ üzennän sorarğa turı kilde. Tik cawabı qısqa buldı: “Prikaz äle sıroy - peşep betmägän, qayber urınnarın Mäskäw belän kileşteräse bar”, - dide. Ä şulay da äzerlek görli. Bu fän şähärneñ barlıq mäktäplärenä dä iñdereläçäk kebek. Xätta uquçılarınıñ 60 protsentı çaması - tatar-möselman bulğan 55-mäktäpkä dä.
………………..
Bu turıda süz Ölkä prokuraturasında da bulıp aldı. Eş menä närsädä. “Tuğan tel” oyışması milli azçılıqlarğa qarata Mäskäwneñ ğädelsezlekläre turındağı ber ük xatnı törle instansiälärgä yullağan ide. Anıñ qısqaça eçtälege aprel'neñ 15 endä “Azatlıq” radiosı aşa da yañğırağan ide. Bu xatqa cawap sıyfatında älegä Rusiä Xökümäte häm Konstitutsion sudtan otpiskalar kilde. Ä General' prokuror Cirle prokuraturağa anda kürsätelgän qanun bozu oçraqların barlarğa quşqan, küräseñ. “Tuğan tel” aktivistlarına xatta kürsätelgän ğädelsezleklärne nigezlärgä turı kilde. Prokuratura xezmätkäre Rawil Med'zlin qayber ğädelsezleklärne terkäp tä bardı.
Süz uñayınnan Pravaslau kul'turasın tatar-möselman balalarınıñ da başına köçläp tağu tırışlıqları da telgä alındı. Rawil äfände, kürsätelgän dokumentlarnıñ nösxälären yasap, äñgämä turındağı isäp-xisabı käğäzläre yanına quydı. Ğädelsezleklärgä bu faktnı da östärgä qarar qıldı, dip uylıysı kilä, yuğisä.
Näticäse ni bulır tağın…
Ayrat İbrahim, Sember