“İzge Bolğar Cıyını”na bıyıl ayıruça Rusiä töbäklärennän küp kilgännär ide. Alarnıñ qayberläre kilep qunğannar, qorbannar çalğannar. Qaznnan isä irtän 3 avtobus Qamal teatrı yanınnan tulı kitte. Alar arasında törle qatlam wäkilläre – ölkän keşelär, studentlar, cämäğät eşlekleläre, artistlar bar ide. Şulay uq “Bolğar” mäçete tüläwle säfär oyıştırdı. Xalıqnıñ kübese bäyägä qaramıyça da barırğa äzer, läkin oyıştıru ğına sülpän. Uzğan yılnı da Qamal teatrı yanında sıymıyça distälägän keşe basıp qalğan ide.
Qazan xätle Qazan şähärennän barı 4-5 avtobus keşe alıp baru xurlıq. Tatarstan rayonnardan anısı bar ide şaqtıy avtobuslar.
Cıyınğa Çiläbedän qädär 5 avtobus belän kilgännär ide 2 täwlek buyı, Volgogradtan ike qatlı avtobuslar şaqtıy kürende, Çuaşstannar belän Başqortstannarnı äytäse dä yuq- sanap betergesez avtobuslar häm ciñel maşinalar. “Bolğar” mäçetenä cıyınğa barırğa teläp yözlägän xalıq şaltıratqan. Urın yuq digäç üpkä belderüçelär dä şaqtıy buldı dip belderde mäçet wäkilläre.
Qazannan avtobuslar säğät 7 dä quzğaldı. Cıyın başlanu 10 da qaralğan ide. Qazan wäkillege kilep citkändä meñlägän xalıq mäş kilep säwdä noqtaları yanında böterelä. Bıyıl säwdä ayıruça muldan oyıştırılğan.
Boxara bazarlarınnan da kim tügel. Qazan mäçetläre qarşında eşläwçe kibetlär şäxsi maşinalarında kilep, şämail, yaulıq, qomğan, kitap kebek äyberlär belän säwdä itsä, Mordoviädäge millättäşlärebez çat sayın qazılıqların, könbağış-semeçqaların täqdim itte. Şulay uq üzbäk, taciklar keçkenä genä tuqlanu urınnarın açıp cibärep xalıqnı xäläl ittän äzerlängän pılau, şaşlıq, qaynar çäy belän sıyladı. Yäşlärgä Cıyınnıñ ayıruça şuşı yağı qızıq ide. Olı buın wäkilläreneñ kübese bilgele doğa qılırğa, wäğäz tıñlarğa kilä maxsus Tälğät Tacetdinnıqın. Bu “Bolğar Cıyını” başlanğıçı belän näq ul yäğni Rusiä möselmannarı Üzäk Diniä Näzäräte räise Tälğät Tacetdin çıqqan ide. Anı isä tatar kongressı xuplap alıp berlektä oyıştırıla başladı. Aldağı könne kongressnıñ din komissiäse utırışında älege Cıyında Rusiä möftilär şurası räise Rawil xäzrät Ğaynetdin qatnaşır tösle äytelsä dä, ul bulmadı. Tatarstan möselmannarı Diniä Näzarätennän dä “Bolğar” mäçete imamı İldus xäzrät Fäiz genä kilgän ide.
Şulay itep säğät unnarda Tälğät Tacetdinğa qarağan mäçetlärneñ wäkilläre täkbir äytüne başladılar. Täwdä qılular buldı. Xalıqnıñ qaysı basıp, qaysı çirämgä utırıp tıñladı, üze dä quşılğaladı.
İkençe yaqta säxnädä çığışlar başlanıp kitte. Bıyıl uzğan yılğıdan ayırmalı bularaq, yazuçılar, şağirlär kilmägän ide Fäwziä Bäyrämovadan tış, kübese möğayın Sabantuylarda bulğandır. Säxnädä yalqınlı çığışlar buldı, şiğerlär söylände. Annan märtäbäle qunaqlar süz aldı.Ästerxan ölkäse möftie Nazıymbäk xäzrät İl'yazov:
Sezgä Ästerxan ölkäsennän säläm. Ästerxan häm Qazan tatarları arasında härwaqıt duslıq bulğan. Ästerxannan 2 avtobus tulı kildek. Nik utırtmıysız dip qaluçılar küp buldı. Bu bezneñ berdämlekne kürsätä.Ästerxan möftie Nazıymbäk İl'yazovtan soñ Xantı-Mansi avtonomiäle okrugı möftie Tahir xäzrät Samatov:
Xantı-Mansi, Kemerovo häm başqa ölkälärdäge tatarlardan sälam. Şuşı cirlärdä bezneñ ata-babalarıbız dinebez, millätebezne saqladılar. Bez çittä yäşäwçe tatarlardan kötäbez – iminlek bulsın ide. İrek zamannar kilde häm dinebez, millätebez öçen kübräk xezmät itärgä tieşbez.Xantı-Mansi avtonomiä okrugı möftie Tahir xäzrät Samatov bu Cıyında Seber yaqlarınnan da şaqtıy millättäşlärebez kilüen äytte. Monnan tış,
Törkiä Premyer-ministrınıñ general' kiñäşçese Äxmät Dawutuğlı:
Bu zur waqiğa häm minem tirän xislärem bar. 922нче yılda Bolğarda İslam dinen qabul itkännär. Bu iñ alğa kitkän sivilizatsiä bulğan. Tatar xalqı küp awırlıqlar arqılı ütte. Qazannan kitärgä mäcbür buldılar. Läkin niçä yıllar ütkännän soñ, tatarlar kire şuşı cirlärgä qayttılar. Älege millät bik xäräkätçän. Yaponiädän alıp Litvağa qädär bu dinne taratalar. Bezneñ ruxıbız ber. Häm tatarlar awırlıq kilgändä Törkiägä sıyına alaçaq. Tarixta bergä buldıq häm bulaçaqbız. Xoday berdämlekne betermäsen.
Törkiä Premyer-ministrınıñ general' kiñäşçese Äxmät Dawutuğlı bu könnärdä Qazanda uzuçı İslam konferensiäse Oyışmasınıñ möselman yäşläre berlege çaralarında da qatnaştı. Älege Bolğar Cıyınına bilgele bu möselman yäşlären dä kiterü yaxşı bulır ide, läkin ni öçender törle illärdän kilgän bu yäşlärne Bolğar kürsätergä berniçä kön aldanraq alıp kildelär.
Bolğar Cıyınında räsmi çığışlardan soñ, bergäläp öylä namazın uqu buldı. Küplär inde kire yulğa cıyına başladı. Yıraqlardan kilüçelär genä äle qaysı qorban çala, qaysı uçaqta aş peşerä qaldı.
Landış Xarrasova