12nçe yundä Mäskäwdä kiñ küläm çaralar belän Rusiä köne bilgeläp ütelsä, Washingtonda Kommunism qorbannarı häykäle açıldı. Şul isemdäge waqıfnıñ mäğlümatlarına qarağanda, kommunizm çorındağı terror, açlıq, ezärlekläwlär waqıtında törle illärdä 100 millionlap keşe ülgän. Häykäl alarnıñ istälegenä quyıldı. Anı açu tantanasında AQŞ Prezidentı George Bush ta qatnaştı. Üzeneñ çığışında ul, communismnı xäzerge zaman qurçınıçları -terroçılıq häm islam radikalizmı belän çağıştırdı.
Häykäl Washigntonnıñ xäräkät köçle bulğan uramnar çatında, keçkenä parkta quyıldı. Ul 1989 yılda Qıtay studentları Tianammen mäydanında quyğan demokartiä alihäsen häm
AQŞnıñ Azatlıq häykälen xäterlätä.
Kommunizm qorbannarı fondı, keşeçelekkä qarşı zur cinäyätlär qılğan citäkçelär isemlegenä Lenin, Stalinnı, Mao, Kastronı kertä. Kommunizm qorbannarı fondı säxifäsendä şundıy cinäytlär telgä alına. "Bolşeviklarnıñ ülemnär aşa xakimiätkä ireşüläre, Lennıñ yözär meñ Kazaknı yuq itüe, Ukrainada millionlarça xalıqnıñ açlıqtan qırılıuı, Qıtayda cir reforması barışında distälägän million keşeneñ ülüe, Tiananmen mäydanında studentlarnıñ atıp üterelüe häm başqa cinäyätlär berqayçan onıtlmasqa tieş dielä. http://www.victimsofcommunism.org/history_communism.php
12 yundä, Washingtonda Kommunizm qorbannarı häykälen açu tantanasında elekke Sovet illärennän, Estoniä, Latvia, Ukraina, kommusitlar xakimitätä bulğan Chechoslovakiä, Polşadan wäkillär kilde.
Häykälne açu ideyasın küterep çıqqan keşe Lee Edwards tantanda çığış yasadı häm 2007 yılnıñ 12 yundä AQŞ Prezidentı Reagannıñ SSSR citäkçese Mikhail Gorbaçevqa Berlin divarın cimerü täqdimen yasağanğa 20 yıl tuldı, dip xäbär itte.
“20 yıl elek , Prezident Reagan, Berlinnıñ Branderburg qapqası aldında torğanda, mister Gorbaçev, bu divarnı cimeregez, dip äytkän, ul waqıtta, prezident Reagan suzlärennän köldelär, ämma, 2 yıldan soñ, Berlin divarı cimerelde, annan soñ küp tä ütmäde, zolım imperiäse dä yäşäwdän tuqtadı”
AQŞ prezidentı George Bush, häykäl açılu tantanasında, bu sın, 100 million ğäypesez keşeneñ gazaplawları häm cafa çigüläre istälegenä quyıldı, dide. Ul şulay uq, kommunizm qorbannarınıñ sanın ber kem tögäl atıy almıy, bu san bik zur, küpçelek qorbannarnıñ isemnäre ber qayçan da kiñ cämäğätelekkä bilgele bulmayaçaq, digän ide.
“Ayırım keşelärneñ ğazapları tarixqa bilgele, alar artında kommunismnıñ qatı qulı tarafınnan ütertelgän tağın millionlağan keşe qala. Bu Stalin çorındağı açlıqtan qırılğan, isemnäre bilgesez ukrainnar, Stalin zolımı waqıtında ütertelgän urıslar, Sovet Kommunizımınıñ Seber ülem lagerlarına sörelgän Litva, Latvia, Estonia keşeläre” - dip äytkän George Bush açu tantanasında.
Ul şulay uq, kommunizman bügenge kön qurqınıçlarına paralel ütkärde. Bügenge kön qurqınıçları itep ul radikal islam häm terrorçılıqnı atadı. Salqın suğış çorı däreseläre haman da möhim bulıp qala, ireklek büläk itelä almıy, zolımğa qarşılıq kürsätü kiräk, näfrät ideologäse häm köç belän idärä itkän citäkçe cinäyätlär qıla häm millionlağan keşeneñ ülemenä kiterä. Bushnıñ äytüenä qarağanda xäzer dä andıy däwlätlär bar, 11nçe sentäber höcümären äzerlägäne şundıylardan.
“Bezgä höcüm itkän terroçılar häm radikalarnıñ, kommunistlar şikelle ülemnär kiterüçe irekleklekne qısa, başqaça fikerläwne röxsät itmi torğan, basıp alu ambitsiäläre bulğan, totalitar maqsatların yaqlağan ideologiäne alğa sörä. Kommunistlar kebek, bezneñ yaña doşmannar da xalıqlarnıñ ireklegen sanğa suqmıy, irekle yäşägännärne alar köçsez dip sanyı. Kommunistlar kebek, köç qullanğan islamçı radikalizmnı yaqlawçılar da ciñüelügä duçar iteläçäk.”- dip äytkän ide George Bush.
Wasingtondağı kommunism qorbannarı häykälen quyu öçen aqçanı ayırım keşelär, şirkätlär, xakimiätlär birgän, dip xäbär itelä.
Elekke SSSRdağı repressia qorbannarına bağışlap quyılğan häykällär, memorial taqtalar, islälek bilgeläre elekke Sovet respublikalarında, Rusiäneñ küp kenä ölkälärendä dä şaqtıy. Saharov üzäge internet säxifäse andıy 909 häykäl häm istälek bilgese turında mäğlümat tuplanğan. http://www.sakharov-center.ru/asfcd/pam/list.xtmpl
Rusiädä quyılğan häykälärneñ berse - 1996 yılnıñ 12 yunendä, Rusiäneñ Magadan töbägendä açılğan ide. Gulag törmäsendä 30nçı, 40nçı, 50nçe yıllarda ülgän keşelär istälegenä quyılğan şuşı häykäl, 30 metr bieklegendäfe Qayğı bitlege räweşendä yasalğan. Älege bitlekneñ avtorı - sınçı Ernest Neizvestnıy. Anıñ äti-änise dä 30nçı yıllar repressiäläre qorbannarı bulğan. Ufada säyäsi zolım qorbannarına häykäl 2000nçı yılda açılğan, Qazanda “Kiçer” digän yazu belän stella 2004 yılda quyıldı.
Bikä Timerova.
Kommunizm qorbannarı fondı, keşeçelekkä qarşı zur cinäyätlär qılğan citäkçelär isemlegenä Lenin, Stalinnı, Mao, Kastronı kertä. Kommunizm qorbannarı fondı säxifäsendä şundıy cinäytlär telgä alına. "Bolşeviklarnıñ ülemnär aşa xakimiätkä ireşüläre, Lennıñ yözär meñ Kazaknı yuq itüe, Ukrainada millionlarça xalıqnıñ açlıqtan qırılıuı, Qıtayda cir reforması barışında distälägän million keşeneñ ülüe, Tiananmen mäydanında studentlarnıñ atıp üterelüe häm başqa cinäyätlär berqayçan onıtlmasqa tieş dielä. http://www.victimsofcommunism.org/history_communism.php
12 yundä, Washingtonda Kommunizm qorbannarı häykälen açu tantanasında elekke Sovet illärennän, Estoniä, Latvia, Ukraina, kommusitlar xakimitätä bulğan Chechoslovakiä, Polşadan wäkillär kilde.
Häykälne açu ideyasın küterep çıqqan keşe Lee Edwards tantanda çığış yasadı häm 2007 yılnıñ 12 yundä AQŞ Prezidentı Reagannıñ SSSR citäkçese Mikhail Gorbaçevqa Berlin divarın cimerü täqdimen yasağanğa 20 yıl tuldı, dip xäbär itte.
“20 yıl elek , Prezident Reagan, Berlinnıñ Branderburg qapqası aldında torğanda, mister Gorbaçev, bu divarnı cimeregez, dip äytkän, ul waqıtta, prezident Reagan suzlärennän köldelär, ämma, 2 yıldan soñ, Berlin divarı cimerelde, annan soñ küp tä ütmäde, zolım imperiäse dä yäşäwdän tuqtadı”
AQŞ prezidentı George Bush, häykäl açılu tantanasında, bu sın, 100 million ğäypesez keşeneñ gazaplawları häm cafa çigüläre istälegenä quyıldı, dide. Ul şulay uq, kommunizm qorbannarınıñ sanın ber kem tögäl atıy almıy, bu san bik zur, küpçelek qorbannarnıñ isemnäre ber qayçan da kiñ cämäğätelekkä bilgele bulmayaçaq, digän ide.
“Ayırım keşelärneñ ğazapları tarixqa bilgele, alar artında kommunismnıñ qatı qulı tarafınnan ütertelgän tağın millionlağan keşe qala. Bu Stalin çorındağı açlıqtan qırılğan, isemnäre bilgesez ukrainnar, Stalin zolımı waqıtında ütertelgän urıslar, Sovet Kommunizımınıñ Seber ülem lagerlarına sörelgän Litva, Latvia, Estonia keşeläre” - dip äytkän George Bush açu tantanasında.
Ul şulay uq, kommunizman bügenge kön qurqınıçlarına paralel ütkärde. Bügenge kön qurqınıçları itep ul radikal islam häm terrorçılıqnı atadı. Salqın suğış çorı däreseläre haman da möhim bulıp qala, ireklek büläk itelä almıy, zolımğa qarşılıq kürsätü kiräk, näfrät ideologäse häm köç belän idärä itkän citäkçe cinäyätlär qıla häm millionlağan keşeneñ ülemenä kiterä. Bushnıñ äytüenä qarağanda xäzer dä andıy däwlätlär bar, 11nçe sentäber höcümären äzerlägäne şundıylardan.
“Bezgä höcüm itkän terroçılar häm radikalarnıñ, kommunistlar şikelle ülemnär kiterüçe irekleklekne qısa, başqaça fikerläwne röxsät itmi torğan, basıp alu ambitsiäläre bulğan, totalitar maqsatların yaqlağan ideologiäne alğa sörä. Kommunistlar kebek, bezneñ yaña doşmannar da xalıqlarnıñ ireklegen sanğa suqmıy, irekle yäşägännärne alar köçsez dip sanyı. Kommunistlar kebek, köç qullanğan islamçı radikalizmnı yaqlawçılar da ciñüelügä duçar iteläçäk.”- dip äytkän ide George Bush.
Wasingtondağı kommunism qorbannarı häykälen quyu öçen aqçanı ayırım keşelär, şirkätlär, xakimiätlär birgän, dip xäbär itelä.
Elekke SSSRdağı repressia qorbannarına bağışlap quyılğan häykällär, memorial taqtalar, islälek bilgeläre elekke Sovet respublikalarında, Rusiäneñ küp kenä ölkälärendä dä şaqtıy. Saharov üzäge internet säxifäse andıy 909 häykäl häm istälek bilgese turında mäğlümat tuplanğan. http://www.sakharov-center.ru/asfcd/pam/list.xtmpl
Rusiädä quyılğan häykälärneñ berse - 1996 yılnıñ 12 yunendä, Rusiäneñ Magadan töbägendä açılğan ide. Gulag törmäsendä 30nçı, 40nçı, 50nçe yıllarda ülgän keşelär istälegenä quyılğan şuşı häykäl, 30 metr bieklegendäfe Qayğı bitlege räweşendä yasalğan. Älege bitlekneñ avtorı - sınçı Ernest Neizvestnıy. Anıñ äti-änise dä 30nçı yıllar repressiäläre qorbannarı bulğan. Ufada säyäsi zolım qorbannarına häykäl 2000nçı yılda açılğan, Qazanda “Kiçer” digän yazu belän stella 2004 yılda quyıldı.
Bikä Timerova.