Amerikan kongressı komitetınıñ 1915-17-nçe yıllardağı dähşätle waqiğälärne açıqtan-açıq "genotsit" dip bäyäläwe, Washingtonnıñ İkençe dönya suğışınnan soñ Törkiä belän urnaştırğan strategik xezmättäşlegenä zur zian sala ala. Beryaqtan elekke Sovetlar Berlege, ikençe yaqtan islamçı İranğa terälep torğan şuşı möselman ile töbäktä amerikannarnıñ iñ yaqın berektäşe bulıp tordı. Östäwenä Törkiä NATOğa kergän berdänber möselman däwläte. Kongressnıñ ğosmanlı töreklär cinayäten "genotsit" dip atawı Yaqın Könçığıştağı geopolitikanı da üzgärterme?
Amerikan-törek mönäsäbätlären ber dä ikenlänmi, Könbatış tarafınnan ikençe dönya suğışınnan soñ qorılğan bar strategik iminlek qorılmasınıñ möhim ber bağanası dip atap bula. Başta sovetlar ekspansiäsen, annarı suğışçan mullalar citäklägän İrannıñ yoğıntısın çikläw eşendä Könbatış, ayırım alğanda, Amerika Quşma Ştatları öçen sekulär Törkiä tabiği ber berektäş buldı. Moñardan tış möselman illärennän berdänber bularaq töreklär İzrailneñ dä strategik partnerına äylände.
Amerikan kongressındağı tışqı eşlär komitetı qabul itkän qarar monı xäzer tamırdan üzgärtä ala. Törkiä premyer-ministrı Räcäp Erdoğan härxäldä moña açıqtan-açıq işarä itä:
"Quşma Ştatlarnıñ töbäktäge iñ möhimnärennän bulğan ber berektäşe belän mönäsäbätläre qaqşayaçaq. Ärmänstan kiläçäkkä bağlağan uñay qaraşların yuğaltaçaq. Bu barı tik ärmän diasporası faydasına ğına bulaçaq. Häm şulay itep Ärmänstan çittäge ärmän diasporasınıñ tar mänfäğätläre xaqına qorban iteläçäk", dip kisätä törek premyer-ministrı Erdoğan.
İnde äytelgänçä, Änkara ğosmanlılar patşalığınıñ tarqalu çorında million yarım ärmänineñ üterelüen nigezdä kire qaqmasa da, alar şul çorda barğan eçke suğış qorbanı bulıp tora, andıy yuğaltular törek yağında da buldı, dip kilä. Şuña da xäzerge törek xökümäte bu cinayätlärne genotsit itep tanunı qatği kire qağa.
Älegä ayırım ber komitet qına qabul itkän şuşı bäxäsle qararnıñ bar Kongress aşa uzuı oçrağında Törkiä Quşma Ştatlarnı kisken çaralar kürü belän kisätä. Washingtondağı Strategik häm xalıqara tikşerenülär üzägendä Törkiäne tikşerü citäkçese Bülänt Ğaliriza, monıñ ikeyaqlı mönäsäbätlärgä tä''sire tağın da yamanraq bula ala dip isäpli:
"Töreklär inde mona cawap bulaçaq dip äytep quydı. Alar Quşma Ştatlar öçen Incırlıq hawa nığıtması aşa yök taşunı tuqtatu turında süz alıp bara. Çınlap torıp äytkändä, Quşma Ştatlarnıñ İranğa qarşı kiñräk front buldıru ixtiacı sürätendä, Törkiäneñ AQŞ belän bergä eş itärgä telämäwe Quşma Ştatlar öçen bik zur problemalar tudıra", di Washingtondağı Törkiä belgeçe Bülänt Ğaliriza.
Quşma Ştatlar citäkçelege öçen iñ qurqınıçı xäzer, räncetelgän berektäşe Törkiäneñ äkrenläp İran belän yaqınaya başlaw ixtimalı. Citmäsä Änkaranıñ Yewropa Berlegenä quşılu omtılışlarına da Yewropa xökümätläre törleçä kirtä quyarğa tırışa, häm bu töreklärdä Könbatıştan küñelläre qaytu xislären tağın da arttıra ğına. Genotsit mäs''äläse Quşma Ştatlarnıñ, bar Könbatışnıñ Törkiä belän mönäsäbätlärenä zur şäwlä töşerä.
Kärim Kamal
Amerikan kongressındağı tışqı eşlär komitetı qabul itkän qarar monı xäzer tamırdan üzgärtä ala. Törkiä premyer-ministrı Räcäp Erdoğan härxäldä moña açıqtan-açıq işarä itä:
"Quşma Ştatlarnıñ töbäktäge iñ möhimnärennän bulğan ber berektäşe belän mönäsäbätläre qaqşayaçaq. Ärmänstan kiläçäkkä bağlağan uñay qaraşların yuğaltaçaq. Bu barı tik ärmän diasporası faydasına ğına bulaçaq. Häm şulay itep Ärmänstan çittäge ärmän diasporasınıñ tar mänfäğätläre xaqına qorban iteläçäk", dip kisätä törek premyer-ministrı Erdoğan.
İnde äytelgänçä, Änkara ğosmanlılar patşalığınıñ tarqalu çorında million yarım ärmänineñ üterelüen nigezdä kire qaqmasa da, alar şul çorda barğan eçke suğış qorbanı bulıp tora, andıy yuğaltular törek yağında da buldı, dip kilä. Şuña da xäzerge törek xökümäte bu cinayätlärne genotsit itep tanunı qatği kire qağa.
Älegä ayırım ber komitet qına qabul itkän şuşı bäxäsle qararnıñ bar Kongress aşa uzuı oçrağında Törkiä Quşma Ştatlarnı kisken çaralar kürü belän kisätä. Washingtondağı Strategik häm xalıqara tikşerenülär üzägendä Törkiäne tikşerü citäkçese Bülänt Ğaliriza, monıñ ikeyaqlı mönäsäbätlärgä tä''sire tağın da yamanraq bula ala dip isäpli:
"Töreklär inde mona cawap bulaçaq dip äytep quydı. Alar Quşma Ştatlar öçen Incırlıq hawa nığıtması aşa yök taşunı tuqtatu turında süz alıp bara. Çınlap torıp äytkändä, Quşma Ştatlarnıñ İranğa qarşı kiñräk front buldıru ixtiacı sürätendä, Törkiäneñ AQŞ belän bergä eş itärgä telämäwe Quşma Ştatlar öçen bik zur problemalar tudıra", di Washingtondağı Törkiä belgeçe Bülänt Ğaliriza.
Quşma Ştatlar citäkçelege öçen iñ qurqınıçı xäzer, räncetelgän berektäşe Törkiäneñ äkrenläp İran belän yaqınaya başlaw ixtimalı. Citmäsä Änkaranıñ Yewropa Berlegenä quşılu omtılışlarına da Yewropa xökümätläre törleçä kirtä quyarğa tırışa, häm bu töreklärdä Könbatıştan küñelläre qaytu xislären tağın da arttıra ğına. Genotsit mäs''äläse Quşma Ştatlarnıñ, bar Könbatışnıñ Törkiä belän mönäsäbätlärenä zur şäwlä töşerä.
Kärim Kamal