Şuşı atnada tatar yäşläreneñ çirattağı VII Sälät festivale tämamlandı. Här yıldağıça 500dän artıq sälkeş izge Bilär cirendä cıylıp, onıtılmaslıq 4 kön ütkärde. Festivalneñ berençe könendä miña da bulırğa nasip buldı, häm min sezne bügen şul köneneñ qayber mizgelläre belän tanıştırıp kitergä buldım...
Azatlıq tıñlawçısına Sälätneñ närsä ikänen añlatıp torunıñ kiräge yuq. Menä inde 9 yıl yäşäp kilgän bu xäräkät turında bez daimi söyläp kildek. Sälätle balalarnı barlaw, alarğa ana tele genä tügel, ä zamança texnologiä, törle fännärdän belem birüne maqsat itep quyğan Sälät 9 yıl eçendä Tatarstanda ğına tügel, Rusiä külämendä tanıluğa ireşte, Bötenrusiä bäygelärendä qatnaşıp berniçä grant yawladı. Bıyl isä Sälät fondına Musa Cälil isemendäge büläk birelde. Şunısı quanıçlı, Tatarstannıñ törle töbäklärendä yaña Sälät alannarı açıla. Bıyılda, inde bulğan alannarğa Saba, Biektaw, Baltaç östälde. Menä şul alannar barısı bergä 4 köngä Bilärgä cıyıldı... Şulay itep, bügenge süzem, Sälätneñ üze tügel, ä anıñ kiläçäge turında, Bilärdä ütkän festival turında ğına tügel, ä anıñ ni öçen näq menä Bilärdä ütüwe, häm dä bu izge cirdä qayçan da bulsa qalqıp çığaçaq fänni üzäk turında...
Ä xäzer, äydägez yulğa çığıq. Qazannan könyaqqa, Alekseevski rayonı cirlegendä urnaşqan Bilärgä taba. Çulman aşa yaña küper salınğaç Bilär Qazanğa yaqınayğan sıman toyıldı. Här yıldağıça, Bilär üzenä xas sixri-ayazlı-bolıtlı hawası belän qarşıladı. Şul uq Xucalar tawı, İzgelär çişmäse, Çiremşän yılğası, äyterseñ ber yıl ütmägän dä! Kiñ alan urtasında tirmä, çatırlar şähärçege. Açılu tantanasına äle küpmeder waqıt bar. Balalarnı Bilär belän tanıştıru öçen maxsus kilgän galimnär Fayaz Xucin häm Änwär Xäyri belän alannan berniçä çaqırımda urnaşqan Bilär nigezlärenä barıp kilergä buldıq. Eçke şähär sızığına citkäç maşinabız yañğırdan izelgän tufraqqa kerep battı, Bilär ni öçender bezne kertmäskä itte. Maşinanı qaldırıp cäyäw atladıq. Cämiğ mäçete qaldıqlarına citkäç Fayaz äfände süzen başladı. Bilärdä 20 yıl qazınular alıp barğan Fayaz äfände, soñğı yıllarda Kremldä qazına, Qazannıñ 1000 yıllığın isbatlağan ğalim, tarix fännäre doktorı. Alay da, arxeolog bularaq anıñ küñele Bilärdä:
Fayaz Xucin: "Bilär ul bezneñ unikal istälek, X ğasırda Yevropada iñ zur şähärlärneñ berse bulğan.. anıñ mäydanı 800 gektar çaması..."
Änwär Xäyri:"Xäzer min İbn Fadlannıñ yulyazmasın töp nösxäsennän tärcemä itäm, urıs ğalimnäre anı bozıp tärcemä itkän... 922 yılnıñ 16 mayında İbn Fadlan Bolğarğa tügel, Bilärgä kilgän, Bilär ul çaqta başqala bulğan, anıñ zur cämiğ mäçete bulğan..."
Açılu waqıtı citä. Maşinanı köç-xäl süräp çığarıp alanğa aşığabız. Yulda Fayaz äfändedän, qazınu eşläreneñ küpmese bette, digän soraw biräm, cawap – ul eşlärene beterü öçen 10 meñ yıl kiräk...
Alanğa cittek. Festivalne açu tantanası görli. Alanda 500dän artıq sälkeş, Ädip Älmir çaqırılğan qunaqlarğa, Sälätkä yärdäm itüçelärgä räxmät belderä. Tatarstan, Sälät, Festval elämnäre kütärelä, gimn, Sälät marşı yañğırıy... Sälätneñ asılın añlap, aña yärdäm kürsätüçe Yäşlär häm sport eşläre ministrı Marat Bariev üzeneñ qotlaw süzendä Bilär cirendä Fänsar dip atalğan yäşlär akademiäse tözü plannarı belän urtaqlaşa. Min Marat äfändene şuşı niät turında täfsilleräk mäglümät birergä sorıym:
Marat Bariev: "Fänsar – tarix, arxeologiä, fänneñ başqa tarmaqlarında eşlägän yäş ğalimnär urını bulaçaq. Fännär Akademiäse bu fikerne xupladı. Berük waqıtta anı turizm belän bäyläw niäte bar. Xäzer konsepsiä äzerlänä. Xökümät citäkçese projekt äzerläw turında qarar çığardı."
Ni ayanıç, xuşlaşırğa waqıt. Küp törle bäygelär, Sabantuyı, icadi oçraşular, tönge uçaqlarda qatnaşıp bulmayaçaq, kitergä kiräk. Çiremşän yarında şağir Rqail Zäydullanı küräm. Anıñ belän söyläşä başlasañ, oçqıçqa soñğa qaluıñ ixtimal. Şulay da, ğäpläşep alabız. Rqail Sälättä üz keşe. 9 yıl elek, anıñ belän Arçada ütkän berençe Sälättä oçraşqan idek. Min Rkaildän "niçek soñ, üzgäreş barmı?" dip soradım.
Rqail Zäydulla:"9 yıl elek min bu xäräkät şundıy kiñ qolaç alır dip uylamağan idem. Soñğı waqıtta yäşlär säyäsäte yuqqa çıqtı, buşlıqnı törle xilaflıq, millätebezgä yat närsä tutıra.. Sälättä isä milli tärbiä birelä... Bezneñ borıñğı fiker iälärebez ğaqlıy yudan barırğa öndägän, häm iñ döres yul."
Menä şulay xörmätle tıñlawçılar, kiläse yılda Sälätkä 10 yıl tula. Bu keçkenä yubileyına ul xyal tulı yaña niätlär belän atlıy. Min sälkeşlärgä uñışlar teläp qalam, ä sezneñ belän bügengä xuşlaşam, isän-saw bulığız.
Ali Gilmi, Bilär-Praga
Ä xäzer, äydägez yulğa çığıq. Qazannan könyaqqa, Alekseevski rayonı cirlegendä urnaşqan Bilärgä taba. Çulman aşa yaña küper salınğaç Bilär Qazanğa yaqınayğan sıman toyıldı. Här yıldağıça, Bilär üzenä xas sixri-ayazlı-bolıtlı hawası belän qarşıladı. Şul uq Xucalar tawı, İzgelär çişmäse, Çiremşän yılğası, äyterseñ ber yıl ütmägän dä! Kiñ alan urtasında tirmä, çatırlar şähärçege. Açılu tantanasına äle küpmeder waqıt bar. Balalarnı Bilär belän tanıştıru öçen maxsus kilgän galimnär Fayaz Xucin häm Änwär Xäyri belän alannan berniçä çaqırımda urnaşqan Bilär nigezlärenä barıp kilergä buldıq. Eçke şähär sızığına citkäç maşinabız yañğırdan izelgän tufraqqa kerep battı, Bilär ni öçender bezne kertmäskä itte. Maşinanı qaldırıp cäyäw atladıq. Cämiğ mäçete qaldıqlarına citkäç Fayaz äfände süzen başladı. Bilärdä 20 yıl qazınular alıp barğan Fayaz äfände, soñğı yıllarda Kremldä qazına, Qazannıñ 1000 yıllığın isbatlağan ğalim, tarix fännäre doktorı. Alay da, arxeolog bularaq anıñ küñele Bilärdä:
Fayaz Xucin: "Bilär ul bezneñ unikal istälek, X ğasırda Yevropada iñ zur şähärlärneñ berse bulğan.. anıñ mäydanı 800 gektar çaması..."
Änwär Xäyri:"Xäzer min İbn Fadlannıñ yulyazmasın töp nösxäsennän tärcemä itäm, urıs ğalimnäre anı bozıp tärcemä itkän... 922 yılnıñ 16 mayında İbn Fadlan Bolğarğa tügel, Bilärgä kilgän, Bilär ul çaqta başqala bulğan, anıñ zur cämiğ mäçete bulğan..."
Açılu waqıtı citä. Maşinanı köç-xäl süräp çığarıp alanğa aşığabız. Yulda Fayaz äfändedän, qazınu eşläreneñ küpmese bette, digän soraw biräm, cawap – ul eşlärene beterü öçen 10 meñ yıl kiräk...
Alanğa cittek. Festivalne açu tantanası görli. Alanda 500dän artıq sälkeş, Ädip Älmir çaqırılğan qunaqlarğa, Sälätkä yärdäm itüçelärgä räxmät belderä. Tatarstan, Sälät, Festval elämnäre kütärelä, gimn, Sälät marşı yañğırıy... Sälätneñ asılın añlap, aña yärdäm kürsätüçe Yäşlär häm sport eşläre ministrı Marat Bariev üzeneñ qotlaw süzendä Bilär cirendä Fänsar dip atalğan yäşlär akademiäse tözü plannarı belän urtaqlaşa. Min Marat äfändene şuşı niät turında täfsilleräk mäglümät birergä sorıym:
Marat Bariev: "Fänsar – tarix, arxeologiä, fänneñ başqa tarmaqlarında eşlägän yäş ğalimnär urını bulaçaq. Fännär Akademiäse bu fikerne xupladı. Berük waqıtta anı turizm belän bäyläw niäte bar. Xäzer konsepsiä äzerlänä. Xökümät citäkçese projekt äzerläw turında qarar çığardı."
Ni ayanıç, xuşlaşırğa waqıt. Küp törle bäygelär, Sabantuyı, icadi oçraşular, tönge uçaqlarda qatnaşıp bulmayaçaq, kitergä kiräk. Çiremşän yarında şağir Rqail Zäydullanı küräm. Anıñ belän söyläşä başlasañ, oçqıçqa soñğa qaluıñ ixtimal. Şulay da, ğäpläşep alabız. Rqail Sälättä üz keşe. 9 yıl elek, anıñ belän Arçada ütkän berençe Sälättä oçraşqan idek. Min Rkaildän "niçek soñ, üzgäreş barmı?" dip soradım.
Rqail Zäydulla:"9 yıl elek min bu xäräkät şundıy kiñ qolaç alır dip uylamağan idem. Soñğı waqıtta yäşlär säyäsäte yuqqa çıqtı, buşlıqnı törle xilaflıq, millätebezgä yat närsä tutıra.. Sälättä isä milli tärbiä birelä... Bezneñ borıñğı fiker iälärebez ğaqlıy yudan barırğa öndägän, häm iñ döres yul."
Menä şulay xörmätle tıñlawçılar, kiläse yılda Sälätkä 10 yıl tula. Bu keçkenä yubileyına ul xyal tulı yaña niätlär belän atlıy. Min sälkeşlärgä uñışlar teläp qalam, ä sezneñ belän bügengä xuşlaşam, isän-saw bulığız.
Ali Gilmi, Bilär-Praga