Zur cinayätlär qıluda ğäyeplängännärne cämäğät qarşında asıp üterülär, qamçılawlar belän tanılğan İran berniçä kön elek şundıy cäza törlären tağın da arttırdı - ilneñ könyaq-könçığışındağı wilayätlärneñ bersendä cinayätçelär bik siräk başqarıla torğan cäzağa, qulların häm ayaqların çabuğa xökem itelde. Üzen räsmi töstä islam respublikası dip atağan İran öçen dä bu şaqtıy siräk, qarşılıqlı ber waqiğä bulıp tora.
Kübräk urta ğasır çorına xas şuşı cäzalar İrannıñ könyaq-könçığışındağı Sistan-Bälücistan wilayäte başqalası Zahidanda ğämälgä quyıldı. Biş ir-zat anda qorallı talawda, totıq aluda häm politsiä köçlärenä ut açuda ğäyeple dip tabılğan. Xökem qararında alar räsmi töstä "Allahqa qarşı eş itü"dä ğäyeplänä häm şunıñ öçen cäzanı da şäriğättä qaralğança ala.
İran studentlarınıñ mäğlümät agentlığı, doktorlar qarawında xökem itelgän härkemneñ uñ qulı häm sul ayağı çabıldı, dip xäbär itä. İranda taralğan häm islamça yäşäw räweşenä bäylängän ğädät şundıy ki, uñ qul berençe citdi cinayät öçen, ä sul ayaq isä ikençe şundıy ğämäl öçen kiselä.
İslam respublikası bularaq İranda qulayaq çabular qanuni ber cäza bulıp tora, ämma soñğı yıllarda anıñ ğämälgä quyıluı turında xäbärlär yuq ide. Xäzer dä bilgele tügel - Zahidandağı waqiğä bar il buylap yaña ber küreneş taraluın añlatamı, ällä inde ayırım ber töbäktä bulğan çığarma ğına bulıp toramı?
Xalıqara xoquq yaqlaw oyışmaları keşelärne alarnıñ äğzaların çabu belän cäzalawnı küptännän ğäyepläp kilä. Amnesty İnternational, misal öçen, monı qansız, bäğersez dip atıy, häm bu yustitsiäneñ üzeneñ ğarip buluın, qul-ayaqları çabılğanın kürsätä, di.
İranda keşe xoquqların yaqlaw ligası başlığı Ğäbdelkärim Lahici, mondıy cäzalar keşene cäfalawğa kerä häm alar cäza birüneñ qanuni forması tügel, digän fikerdä:
"Qullarnı çabu, qamçılaw, İrandağı islam qanunnarı nigezendä çığarılğan bar şundıy xökem qararları cäfalaw bulıp tora, ä cäfalaw isä xalıqara kileşülär tarafınnan tıyılğan", di xäzer Parisda yäşäwçe Lahici.
Cinayät qıluda ğäyeplängännärneñ, bigräk tä qaraq wä talawçılarnıñ qulların çabu Yämän, Söğüd Ğäräpstanı, Sudan kebek illärdä, Nigeriäneñ möselman töbäklärendä qanuni ber cäza bulıp tora. Taliban xakimiäte çorında bu Äfğanstanda da ğädäti ber küreneş ide.
Cinayätlärne cäzalawnıñ mondıy törläre äle Möxämmät päyğämbär çorınnan uq kilä, şuña da xäzerge şäriğät xäkimnäre ul çaqtağı, yäğni yaqınça meñ yarım yıl elek urnaşqan ğädätkä nigezlänüen äytä. Ämma şul çorda ğädäti bulğan küp kenä närsälär xäzer inde bötenläy başqaça qabul itelä, şul isäptän, islam dönyasında da. Şuña da, şäriğättäge qayber normalarnıñ xäzer dä bernindi üzgäreşsez qullanılıp kilüe islamnıñ üz ğilmi dairälärendä dä şik uyata.
Kärim Kamal
İran studentlarınıñ mäğlümät agentlığı, doktorlar qarawında xökem itelgän härkemneñ uñ qulı häm sul ayağı çabıldı, dip xäbär itä. İranda taralğan häm islamça yäşäw räweşenä bäylängän ğädät şundıy ki, uñ qul berençe citdi cinayät öçen, ä sul ayaq isä ikençe şundıy ğämäl öçen kiselä.
İslam respublikası bularaq İranda qulayaq çabular qanuni ber cäza bulıp tora, ämma soñğı yıllarda anıñ ğämälgä quyıluı turında xäbärlär yuq ide. Xäzer dä bilgele tügel - Zahidandağı waqiğä bar il buylap yaña ber küreneş taraluın añlatamı, ällä inde ayırım ber töbäktä bulğan çığarma ğına bulıp toramı?
Xalıqara xoquq yaqlaw oyışmaları keşelärne alarnıñ äğzaların çabu belän cäzalawnı küptännän ğäyepläp kilä. Amnesty İnternational, misal öçen, monı qansız, bäğersez dip atıy, häm bu yustitsiäneñ üzeneñ ğarip buluın, qul-ayaqları çabılğanın kürsätä, di.
İranda keşe xoquqların yaqlaw ligası başlığı Ğäbdelkärim Lahici, mondıy cäzalar keşene cäfalawğa kerä häm alar cäza birüneñ qanuni forması tügel, digän fikerdä:
"Qullarnı çabu, qamçılaw, İrandağı islam qanunnarı nigezendä çığarılğan bar şundıy xökem qararları cäfalaw bulıp tora, ä cäfalaw isä xalıqara kileşülär tarafınnan tıyılğan", di xäzer Parisda yäşäwçe Lahici.
Cinayät qıluda ğäyeplängännärneñ, bigräk tä qaraq wä talawçılarnıñ qulların çabu Yämän, Söğüd Ğäräpstanı, Sudan kebek illärdä, Nigeriäneñ möselman töbäklärendä qanuni ber cäza bulıp tora. Taliban xakimiäte çorında bu Äfğanstanda da ğädäti ber küreneş ide.
Cinayätlärne cäzalawnıñ mondıy törläre äle Möxämmät päyğämbär çorınnan uq kilä, şuña da xäzerge şäriğät xäkimnäre ul çaqtağı, yäğni yaqınça meñ yarım yıl elek urnaşqan ğädätkä nigezlänüen äytä. Ämma şul çorda ğädäti bulğan küp kenä närsälär xäzer inde bötenläy başqaça qabul itelä, şul isäptän, islam dönyasında da. Şuña da, şäriğättäge qayber normalarnıñ xäzer dä bernindi üzgäreşsez qullanılıp kilüe islamnıñ üz ğilmi dairälärendä dä şik uyata.
Kärim Kamal