İranğa yaña çikläwlär. Ämma ni däräcädä qırıs?

Dönyanıñ iñ qüätlelärdän sanalğan 6 däwläte bu atnada İranğa qarşı yaña çikläwlär kertü xaqında kileşte. Ä menä şul çikläwlärneñ ni däräcädä qırıs bula aluı mäs'äläsendä yaqlar urtaq fikergä kilä almadı.

Aylarça däwam itkän satulaşu häm säyäsi bäxäslärdän soñ, Amerika Quşma Ştatları, Britaniä, Fransiä, Qıtay, Germaniä häm Rusiä wäkillärennän torğan şuşı "altılıq" İranğa qarşı yaña çikläwlär xaqında nihayät kileşä aldı. Şunnan soñ Davostağı Dönya iqtisadi forumına kilgän Condoleezza Rice, amerikan däwlät sekretare, bu kileşüne berdämlekneñ ber bilgese dip bäyäläde:

"İminlek Şurasınıñ daimi äğzaları häm dä Germaniä bu kileşüne qabul itep, bezneñ berdäm bulıp qaluıbıznı, İrannı atom qoralına iä bulğan ber däwlät itep kürergä telämäwebezne, bezneñ İrannı xalıqara yöklämälären ütäwgä künderäçägebezne kürsätte", di däwlät sekretare Rice "altılıq"nıñ İranğa basımnı tağın arttıru belän kileşüe xaqında.

İran citäkçeläre ere däwlätlärneñ şuşı yaña qararına cawap itep, Tähran üz atom programın bernigä dä qaramıy däwam itteräçäk digän belderü yasadı. Prezident Mäxmüt Äxmädinecad "İran xalqı üz yulın inde sayladı häm ul şunnan baruın däwam itäçäk", dide.

Ul arada iğlan itelgän "berdämlek"kä qaramastan, "altılıq"nıñ üzendä dä şaqtıy tirän qarşılıqlar buluı açıqlana başladı. Çärşämbedä Rusiä tışqı eşlär ministrı Sergey Lavrov, kileşengän qararda Tähranğa qarşı yaña qırıs çikläwlär kertü qaralmağan, digän süzlär äytte:

"İminlek Şurası öçen äzerlängän ölgedä qırıs çaralarğa öndäw yuq. Ul barı tik dönya illären İran belän säwdä, iqtisadi, transport häm başqa törle mönäsäbätlär urnaştırğanda saq bulırğa ğına öndi, andıy bäyläneşlär İran atom programmasında qullanıla alırlıq tıyılğan matdälär belän säwdä itügä kitermäskä tieş dip kisätä", di Sergey Lavrov.

Quşma Ştatlar isä Rusiäneñ mondıy qaraşın açıqtan-açıq "döres tügel" dip bäyäli, Ricenıñ urınbasarı Nicholas Burns näq menä şulay belderä häm "altılıq" ireşkän qarar İrannı cäzalıy torğan ber qarar bulıp tora, di.

Kileşüneñ teksti älegä kiñ cämäğätçelekkä çığarılmadı. Moña qädär kürengän xäbärlärdä, Quşma Ştatlar häm anıñ Yewropa berektäşläre İrandağı tağın ike bankka çikläw quyunı alğa sörde, ämma Rusiä belän Qıtay moña qarşı çıqtı, dielgän ide. Şuña da xäzer süz, şul banklarnıñ eşen küzätüne arttıru turında ğına bara ala dip xäbär itelä.

Berläşkän Millätlärneñ İminlek Şurası, üz atom programı qısalarında atom bombasın da eşlärgä tırışuda şiklänelgän İranğa qarşı törle çikläwlär cıyılmasın inde ike märtäbä qabul itkän ide. Washington alarnı xäzer tağın da arttırunı, qırıslatunı alğa sörä.

"Altılıq"nıñ İranğa qarşı yaña çikläwlär turındağı kileşüe qarar ölgese bularaq İminlek Şurasına bügen citkereläçäk. Anı qabul itü tağın berniçä atnağa suzıla ala.