Rusiä belän Gruziä arasındağı suğış başta siwil xalıqnı bärde, yözlägän keşe ülde, yöz meñ tiräsendä keşe qaçqın xälenä töşte. Gruziäneñ infrastrukturası cimerelde, bolay da iqtisat problemaları bulğan ilne ayaqqa torğızu ozaq yıllarğa suzılaçaq.
Gruziä prezidentı Saakaşvilineñ, xalıqara xoquq normalarına kürä, üz territoriäse bulğan Kön'yak Osetiägä qorallı interventsiäse arqılı qabınğan suğış, üzenä genä zıyan kitermäde. Törkiä dä bu nizağtan turıdan-turı zıyan kürde. Mäskäw dä, Qavqazlar da üz rizalığınnan tış säyäsi üzgäreşlärgä yul birmäyäçägen, Gruziä niçä märtäbälär östen bulğan xärbi köçläre belän kürsätte.
Gruziägä çiktäş Törkiädä nizağ qabınğan berençe könnän ük, barlıq mäğlümat çaralarınıñ töp teması şuşı waqiğa ide. Rusiä matbuğatı belän räsmi şäxesläreneñ qıyu räweştä Törkiä Gruziä armiäsenä yärdäm itä digän gäyepläwläre Anqaranı borçıdı. Konflikt rayonına törle televidenie kanalları üz xäbärçeläre belän kameraların cibärdelär. Gruziädä eşlägän yäki turist bulğan töreklär ilne taşlap kittelär. Jurnalistlardan berniçäse bäreleşlärdä cäräxätlände.
Suğış başlağaç Baku-Tiblisi aşa Törkiäneñ Urta diñgezdäge Cäyhan portına totaşqan ütkärgeçtän kilgän neft’e tuqtaldı. Könenä 90 meñ barrel' neft' tapşırıla Cäyhan portına. Ber ük waqıtta Baku-Tiflis ütkärgeçe aşa Törkiäneñ tön'yak-könçığışındağı Ärzurum şähärenä dä tabiği gaz tapşırıla. Tulayım ber yılda 10 milliard kubometr. Neft'neñ zur öleşe Yevropağa tapşırıla. Gaz da kiläçäktä Nabukko proyektı arqılı könbatışqa tapşırılaçaq. Bu atnada här ike energiä çığanağı tuqtatıldı. Baku – Tiflis - Cäyhan ütkärgeçe rus xärbi oçqıçları tarafınnan şartlatıldı digän xäbärlär dä çıqtı. Ä ütkän atnada bu ütkärgeçneñ Törkiä öleşendä sabotaj yasalğan häm 20 meñ tonna çi neft’e yuqqa çıqqan ide.
İnde Törkiäneñ neft’e belän gazdan kürgän zıyanına östämä bularaq, suğış säbäple törek yök maşinalarınıñ Gruziä aşa uzu mömkinlege dä qalmadı. Könenä 500 yök maşinası uzğan Gruziä-Törek çigendäge Sarp qapqası yabıldı. Bu Törkiäneñ eksportına zur zıyan.
Näticädä Törkiä citäkçeläre başta şuşı konfliktqa däşmiçä tordılar, xätta Putin kollegası Erdoğan belän telefon aşa da söyläşmäde digän xäbärlär çıqqan ide. Läkin 13 avgustta premyer Erdoğan, tışqı eşlär ministrı häm başqa berniçä ministr belän Bodrumdağı yal resortınnan kinättän Mäskäwgä oçtı.
Anı biredä premyer Putin belän prezident Medvedev qabul ittelär, xätta bergäläp töşke aşnı aşadılar. Oçraşuğa Lavrov belän kollegası Babacan da qatnaştılar. “Xörriät”, “Millilät” kebek gazetalar, moña Rusiä Törkiägä zur ähämiät kürsätte, Kavkaz ittifaqı berlege täqdimenä yäşel ut yaqtı, dip bäyäläde.
Premyer Erdoğan ber-ike kön elek Kavkazlarda oxşaş nizağlar çıqmasın öçen barlıq Kavkaz häm rayondağı çiktäş illärneñ urtaq berlegen tözü täqdimen kertkän ide. Premyer Erdoğan jurnalistlarğa Törkiä belän Rusiä arasında ekonomik, säyäsi häm xärbi ölkälärdä mönäsäbätlärneñ täräqqi itüe, Rusiäneñ Törkiäneñ berençe säwdä partnerına äwerelgän buluı turında äytte. Medvedev ta “mönäsäbätlär här yaqtan täräqqi, bez Gruziäneñ agressiäse turında söyläştek”, dide. Putin da “Törkiädä stabillek Rusiä öçen möhim, Törkiä küptännän bezneñ ışanıçlı urtağıbız” dide. Tege yaqtan prezident Gül dä Medvedev häm Saaqaşvili belän telefon aşa söyläşte.
Prezident Erdoğan Mäskäwdän soñ Tifliskä dä säfär yasadı. Añlaşılğança, Törkiä konfliktta aktiv rol' uynıy başladı. Çönki rayonğa stabillek kire qaytmasa, Törkiägä baytaq ekonomik zıyan bulaçaq. Saakaşviline Kreml' taläplären ütärgä künderü dä ciñel tügel. Prezident Buşnıñ Rusiäne kisätüe, Pol'şa, Ukraina, Estoniä, Litva häm Latviä prezidentlarınıñ Tifliskä kilüläre Saakaşviligä qıyulıq birgänder.
Qısqası, bu mäs'älädä Yevropa Berlegenä äğza illär arasında da urtaq qaraş bulmawı añlaşıla. Ämma şuşı citdi konfliktnı emansiä belän çişep bulmıy. Anqara monı yaxşı añlap Rusiäne Kavkazlarda stabillek urnaştırırğa künderü kebek awır ber rol'ne almaqçı.
Gruziä prezidentı Saakaşvilineñ, xalıqara xoquq normalarına kürä, üz territoriäse bulğan Kön'yak Osetiägä qorallı interventsiäse arqılı qabınğan suğış, üzenä genä zıyan kitermäde. Törkiä dä bu nizağtan turıdan-turı zıyan kürde. Mäskäw dä, Qavqazlar da üz rizalığınnan tış säyäsi üzgäreşlärgä yul birmäyäçägen, Gruziä niçä märtäbälär östen bulğan xärbi köçläre belän kürsätte.
Gruziägä çiktäş Törkiädä nizağ qabınğan berençe könnän ük, barlıq mäğlümat çaralarınıñ töp teması şuşı waqiğa ide. Rusiä matbuğatı belän räsmi şäxesläreneñ qıyu räweştä Törkiä Gruziä armiäsenä yärdäm itä digän gäyepläwläre Anqaranı borçıdı. Konflikt rayonına törle televidenie kanalları üz xäbärçeläre belän kameraların cibärdelär. Gruziädä eşlägän yäki turist bulğan töreklär ilne taşlap kittelär. Jurnalistlardan berniçäse bäreleşlärdä cäräxätlände.
Suğış başlağaç Baku-Tiblisi aşa Törkiäneñ Urta diñgezdäge Cäyhan portına totaşqan ütkärgeçtän kilgän neft’e tuqtaldı. Könenä 90 meñ barrel' neft' tapşırıla Cäyhan portına. Ber ük waqıtta Baku-Tiflis ütkärgeçe aşa Törkiäneñ tön'yak-könçığışındağı Ärzurum şähärenä dä tabiği gaz tapşırıla. Tulayım ber yılda 10 milliard kubometr. Neft'neñ zur öleşe Yevropağa tapşırıla. Gaz da kiläçäktä Nabukko proyektı arqılı könbatışqa tapşırılaçaq. Bu atnada här ike energiä çığanağı tuqtatıldı. Baku – Tiflis - Cäyhan ütkärgeçe rus xärbi oçqıçları tarafınnan şartlatıldı digän xäbärlär dä çıqtı. Ä ütkän atnada bu ütkärgeçneñ Törkiä öleşendä sabotaj yasalğan häm 20 meñ tonna çi neft’e yuqqa çıqqan ide.
İnde Törkiäneñ neft’e belän gazdan kürgän zıyanına östämä bularaq, suğış säbäple törek yök maşinalarınıñ Gruziä aşa uzu mömkinlege dä qalmadı. Könenä 500 yök maşinası uzğan Gruziä-Törek çigendäge Sarp qapqası yabıldı. Bu Törkiäneñ eksportına zur zıyan.
Näticädä Törkiä citäkçeläre başta şuşı konfliktqa däşmiçä tordılar, xätta Putin kollegası Erdoğan belän telefon aşa da söyläşmäde digän xäbärlär çıqqan ide. Läkin 13 avgustta premyer Erdoğan, tışqı eşlär ministrı häm başqa berniçä ministr belän Bodrumdağı yal resortınnan kinättän Mäskäwgä oçtı.
Anı biredä premyer Putin belän prezident Medvedev qabul ittelär, xätta bergäläp töşke aşnı aşadılar. Oçraşuğa Lavrov belän kollegası Babacan da qatnaştılar. “Xörriät”, “Millilät” kebek gazetalar, moña Rusiä Törkiägä zur ähämiät kürsätte, Kavkaz ittifaqı berlege täqdimenä yäşel ut yaqtı, dip bäyäläde.
Premyer Erdoğan ber-ike kön elek Kavkazlarda oxşaş nizağlar çıqmasın öçen barlıq Kavkaz häm rayondağı çiktäş illärneñ urtaq berlegen tözü täqdimen kertkän ide. Premyer Erdoğan jurnalistlarğa Törkiä belän Rusiä arasında ekonomik, säyäsi häm xärbi ölkälärdä mönäsäbätlärneñ täräqqi itüe, Rusiäneñ Törkiäneñ berençe säwdä partnerına äwerelgän buluı turında äytte. Medvedev ta “mönäsäbätlär här yaqtan täräqqi, bez Gruziäneñ agressiäse turında söyläştek”, dide. Putin da “Törkiädä stabillek Rusiä öçen möhim, Törkiä küptännän bezneñ ışanıçlı urtağıbız” dide. Tege yaqtan prezident Gül dä Medvedev häm Saaqaşvili belän telefon aşa söyläşte.
Prezident Erdoğan Mäskäwdän soñ Tifliskä dä säfär yasadı. Añlaşılğança, Törkiä konfliktta aktiv rol' uynıy başladı. Çönki rayonğa stabillek kire qaytmasa, Törkiägä baytaq ekonomik zıyan bulaçaq. Saakaşviline Kreml' taläplären ütärgä künderü dä ciñel tügel. Prezident Buşnıñ Rusiäne kisätüe, Pol'şa, Ukraina, Estoniä, Litva häm Latviä prezidentlarınıñ Tifliskä kilüläre Saakaşviligä qıyulıq birgänder.
Qısqası, bu mäs'älädä Yevropa Berlegenä äğza illär arasında da urtaq qaraş bulmawı añlaşıla. Ämma şuşı citdi konfliktnı emansiä belän çişep bulmıy. Anqara monı yaxşı añlap Rusiäne Kavkazlarda stabillek urnaştırırğa künderü kebek awır ber rol'ne almaqçı.
