Törkiädä matbuğat çaralarınıñ 30 oktäber sannarında “Dollarnıñ bäyäse tizlek belän töşä, birja ifrat däräcädä kütärelä” digän mäqälälär kürende. Şuşı xäbärlärgä qarağanda, törek birjasındağı kütäreleş, çit il valyutalarınıñ häm protsent belän dividendlarnıñ töşüe arqasında tözälä başladı. İke kön elek İstanbul birjasında aksiälärneñ urtaça bäyäse 25 meñ bal tiräsendä bulsa, 30-nçı oktäberdä 27 meñgä xätle kütärelde. Dollar isä 1 lira 70 tiennän 1 lira 48 tiengä, yevro isä 2 liradan 1 lira 95kä töşte. Bu xäbärlär şatlıq tudırırğa tieşme digän soraw tua. İstanbul birjasındağı aksiä paylarnıñ 70 % tiräse çit il kapitalına bäyle. Dimäk, birjadağı aksionerlar ottırsa da, otsa da, töreklärne bik qızıqsındırmasqa tieş. Çönki birjada qazanılğan aqçanıñ 70 % çit illärgä kitä. İlneñ ekonomikası tik birjadağı aksiälärneñ alış- bireşennän kilgän fayda yäki zıyanğa bäyle tügel. Döres, töreklär şatlanırlıq xäbärlär kötälär. Tabiği törek watandaşları ğına tügel, bigräk tä xökümät öçen yaxşı xäbärlärgä moxtac. Çönki xalıqnı tınıçlandırırğa kiräk.
Çınbarlıq niçegräk tora, monı eşen yuğaltqannarğa, fabrika-zavodların yapqannarğa häm ğomumän kiläçäkkä ömet belän qaramağannardan sorarğa kiräk. Waqlap satuçılar, yäğni waq yäki ere kibet xucaları alış-bireşne canlandıru, xalıqnı alış-bireşkä öndäw öçen çaralar uylıy başladılar. 2001 yälğı ekonomik krizis waqıtında, xalıqnı ekonomiä yasamıyça elekkeçä äyber alırğa öndägän “Törkiä öçen” digän kompaniälär ütkärelgän ide. Şuşı kompaniäneñ faydası da az-maz bulğan ide. Bu yulä da waq käsepçelär Törkiäneñ iñ zur säwdä oyışması - İstanbul Säwdä Oyışması belän şundıy ber yaña proyekt buldıru öçen bäyläneşkä kerdelär.
Qayber ekonomistlar häm zur eşquarlar xökümätne Xalıqara Valyuta Ғondı IMF belän kontrakt tözergä çaqıralar. Premyer-ministr Tayip Erdoğan: “Bez alarnıñ täğlimätı belän iqtisatıbıznı alıp barırğa cıyınmıybız”, di. Çönki IMF üzennän kredit alğan ildän, qayber ekonomik şartlar ütäwen taläp itä. Yäğni xökümätlär üz ekonomikaların IMF täğlimätına kürä alıp barırğa mäcbür bula. Misal öçen IMF bügenge köndä däwlätneñ törle tarmakarında ekonomiä yasarğa çaqıra, ä Tayip Erdoğan monıñ belän riza tügel, çönki kiläse mart ayında cirle saylawlar bulaçaq. Ul Törkiäneñ burıçın artıru xisabına bulsa da, xalıqnı waqıtlıça törle subsidiälär belän qänäğätländerergä teli.
Törkiäneñ iñ zur bankalarında Eş Bankası general direktorı Ersin Özincä dä “Bezgä IMҒ tügel, ä kredibilitet, yäğni ışanıç atmosferası kiräk. Monıñ öçen isä ilneñ yaxşı alıp barıluı bik möhim”, di. Ul başta tışqı säwdädäge defitsitnıñ kimetelüe şart, çönki ekonomik qurqınıç, sotsial' qurqınıçqa äwerelde dip belderde.
Çınnan da Törkiä xökümät kürsätergä tırışqança şatlanırlıq wäzğıättä tügel. Almaniäneñ “Deutshe Bank” isemle bankınıñ isäpläwlärenä qarağanda, Törkiäneñ ekonomikasın torğızu öçen 90 milliard dollar kreditqa ixtiac bar. Bu turıda amerikan gazetası “The Washingon Post” yazdı. Fransuz gazetası “Le Monde” isä “Törkiä ğorurlığınnan waz kiçep, Xalıqara Valyuta fondına möräcäğät itärgä tieş, çönki il häläkätkä taba bara” dip yazdı. Britaniäneñ ekonomika gazetası “Ғinancial Times” isä Kön'yak Afrika belän Törkiä kebek zur çit il burıçları bulğan illärneñ IMF-dän kredit alu öçen kiräkle taläplärne tormışqa aşırunıñ qıyın buluı turında yaza.
Çınbarlıq niçegräk tora, monı eşen yuğaltqannarğa, fabrika-zavodların yapqannarğa häm ğomumän kiläçäkkä ömet belän qaramağannardan sorarğa kiräk. Waqlap satuçılar, yäğni waq yäki ere kibet xucaları alış-bireşne canlandıru, xalıqnı alış-bireşkä öndäw öçen çaralar uylıy başladılar. 2001 yälğı ekonomik krizis waqıtında, xalıqnı ekonomiä yasamıyça elekkeçä äyber alırğa öndägän “Törkiä öçen” digän kompaniälär ütkärelgän ide. Şuşı kompaniäneñ faydası da az-maz bulğan ide. Bu yulä da waq käsepçelär Törkiäneñ iñ zur säwdä oyışması - İstanbul Säwdä Oyışması belän şundıy ber yaña proyekt buldıru öçen bäyläneşkä kerdelär.
Qayber ekonomistlar häm zur eşquarlar xökümätne Xalıqara Valyuta Ғondı IMF belän kontrakt tözergä çaqıralar. Premyer-ministr Tayip Erdoğan: “Bez alarnıñ täğlimätı belän iqtisatıbıznı alıp barırğa cıyınmıybız”, di. Çönki IMF üzennän kredit alğan ildän, qayber ekonomik şartlar ütäwen taläp itä. Yäğni xökümätlär üz ekonomikaların IMF täğlimätına kürä alıp barırğa mäcbür bula. Misal öçen IMF bügenge köndä däwlätneñ törle tarmakarında ekonomiä yasarğa çaqıra, ä Tayip Erdoğan monıñ belän riza tügel, çönki kiläse mart ayında cirle saylawlar bulaçaq. Ul Törkiäneñ burıçın artıru xisabına bulsa da, xalıqnı waqıtlıça törle subsidiälär belän qänäğätländerergä teli.
Törkiäneñ iñ zur bankalarında Eş Bankası general direktorı Ersin Özincä dä “Bezgä IMҒ tügel, ä kredibilitet, yäğni ışanıç atmosferası kiräk. Monıñ öçen isä ilneñ yaxşı alıp barıluı bik möhim”, di. Ul başta tışqı säwdädäge defitsitnıñ kimetelüe şart, çönki ekonomik qurqınıç, sotsial' qurqınıçqa äwerelde dip belderde.
Çınnan da Törkiä xökümät kürsätergä tırışqança şatlanırlıq wäzğıättä tügel. Almaniäneñ “Deutshe Bank” isemle bankınıñ isäpläwlärenä qarağanda, Törkiäneñ ekonomikasın torğızu öçen 90 milliard dollar kreditqa ixtiac bar. Bu turıda amerikan gazetası “The Washingon Post” yazdı. Fransuz gazetası “Le Monde” isä “Törkiä ğorurlığınnan waz kiçep, Xalıqara Valyuta fondına möräcäğät itärgä tieş, çönki il häläkätkä taba bara” dip yazdı. Britaniäneñ ekonomika gazetası “Ғinancial Times” isä Kön'yak Afrika belän Törkiä kebek zur çit il burıçları bulğan illärneñ IMF-dän kredit alu öçen kiräkle taläplärne tormışqa aşırunıñ qıyın buluı turında yaza.
