Наян кеше – төлке кеше, надан кеше – көлке кеше.
Мәкаль

Друзья, с огромным удовольствием представляем вам наш новый урок, и на этот раз у нас новые интересные слова для обогащения татарского языка.

СИНОНИМЫ

• Көлке “забавный, смешной” используется в значении смешной и забавный (көлке сүзләр – смешные слова, көлке куян – забавный зайчик, көлке халәт – забавное состояние). В татарском говорят “тычканга – үлем, мәчегә – көлке”, что означает “мышке – смерть, кошке – потеха”, а про “комнату смеха” говорят “көлке бүлмәсе”.

Так же вы часто можете услышать “көлке капчыгы тишелгән”, что означает “смешинка в рот залетела”. Слово “көлке” имеет такую особенность, что может употребляться и в противоположном значении. Например, выражение “көлкегә калу” переводится как “опозориться”.

• Наян с татарского языка означает “озорной, веселый”, который идет в значениях: озорной (наян кыз – озорная девочка, наян елмаю – озорная улыбка, наян эт баласы – веселый щеночек); хитрый (наян кеше – хитрый человек, наян эш – хитрое дело).
• Кызык “смешной, интересный” употребимо в значениях: интересный (кызык вакыйга – интересное событие, кызык сәфәр – интересное путешествие); привлекательный (кызык әйбер – привлекательная вещь); смешной (кызык сүз – смешное слово); своеобразный (кызык холыклы – своеобразный характер, кызык кеше – своеобразный человек).

В татарском часто используется выражение “кызык итү” – “подшутить”. А выражение “кызык кылану” означает “странновато вести себя”.

• Уенчак на русский язык переводится как “забавный, игривый”. Слово употребляется в значениях: игривый (уенчак песи баласы – игривый котенок, уенчак караш – игривый взгляд, уенчак йөреш – игривая походка); веселый (уенчак егет – веселый парень, уенчак бала – озорной ребенок); кокетливый (уенчак тавыш – кокетливый голос, уенчак көлү – кокетливый смех, уенчак хәрәкәтләр – кокетливые движения); резвый (уенчак ат – резвый конь).

АНТОНИМЫ

• Сүрән “неинтересный, не веселый” используется в значениях: неинтересный (сүрән тормыш – неинтересная жизнь, сүрән әңгәмә – неинтересная беседа); не веселый, печальный (сүрән кәеф – не веселое настроение, сүрән халәт – опечаленное состояние, сүрән күңел – опечаленная душа).

Так же когда человек очень пассивный, какой-то опечаленный, о таких говорят “сүрән кеше” – “пассивный человек”.

• Ямансы “скучный, неинтересный” используется в значениях: скучный (ямансы кыяфәт – скучный вид, ямансы сәбәпләр – скучные мотивы, ямансы сөйләм – скучная речь); печальный (ямансы чак – печальная пора, ямансы вакыт – печальное время, ямансы яңалык – печальная новость).
• Дәртсез переводится как “вялый, пассивный” и употребляется в значениях: вялый и пассивный (дәртсез халык – пассивный народ, дәртсез мускуллар – вялые мускулы, дәртсез баланс – пассивный баланс); безжизненный (дәртсез гәүдә – безжизненное тело, дәртсез караш – безжизненный взгляд, дәртсез рәвеш – безжизненный вид).

В татарской речи часто можно услышать фразу “дәртсез йөрәк”, который означает “бесчувственное (не страстное) сердце”.

• Боек на русский язык переводится как “не веселый, подавленный” и употребляется в значениях: унылый (боек йөз – унылое лицо, боек күзләр – унылые глаза, боек кыяфәт – унылая физиономия); подавленный (боек күңел – подавленное настроение, боек хис – чувство подавленности).

*****

Ну а сейчас давайте выполним несколько заданий:

1. Прочитайте и переведите небольшой текст с новыми словами:

Кечкенә чагымда минем дусларым күп иде: наян песием Муйнак, уенчак үрдәгем Аппак һәм елгыр атым Карлыгач. Дусларым белән көн дә кызык вакыйгаларга юлыгып, мавыгып, юктан көлке ясап уйный идек.

Муйнак хәйләкәр һәм назлы булуы белән үзенә гел тартып тора иде. Мин күрмәгәндә тәмле каймакны кабып йотарга гына тора иде ул. Аппак үрдәк дустыма суда коенырга, ләмдә һәм сазлыкта актарынырга ошый. Үзенең телендә “бак-бак” килеп миңа нидер сөйли, нидер көйләргә ярата иде. Бервакытны ап-ак үрдәгем кап-кара булып каяндыр кайтып керде. Аны агартам дип, юа-юа кулларым калмаганын һаман да хәтерлим. Карлыгач дустымны Сабантуйларда беренчелекне яуларга, төннәрен көтү көткәндә ярдәм иткәнгә бик якын күрдем. Ул минем иң җитез, иң батыр дусларымның берсе иде.

Күңелем бераз боек, кәефем сүрән чакларда, без дусларым белән җыелышып уйный идек. Алар белән үземне тыныч, иркен хис итәм, ямансы уйларымны читкә куып җибәрә идем.

Хәзер мин шәһәрдә яшим, ә якын дусларым еракта. Дәртсез чакларымда, күңелемне күтәрер өчен булса да, авылга кайтып киләм. Дусларым күптән юклар, әмма җылы һәм матур хатирәләр һаман да йөрәгемдә.

2. Пройдите тест для самопроверки. Нужно отметить недостающее слово:

Тест: синонимы (көлке)

Сынау

Башла

Надеемся, вам понравился урок и наша рубрика. Будем рады вашим отзывам, предложениям, критике. Написать их вы можете в нашей группе в Вконтактеили по адресу: eydetat@gmail.com

Не забывайте заглядывать на наш сайт, каждый день вы найдете что-то новое и интересное! Также подписывайтесь на наши соцсети: мы есть в Вконтакте, Telegram-е, Facebook-е и Instagram-е.

Встретимся на следующем занятии, сау булыгыз!