Qazannan 120 çaqrım yıraqlıqta häm Mari Respublikası belän çiktäş bulğan ğäcäyep, säyer ğädätle ber tatar awılı bar. Berençe qaraşqa Baltaç rayonınıñ Arbor awılı qap – ğadi awıl. 375 xucalığı, kolxoz räise, mäktäp, klubı bulğan, tözek tormışlı, matur tabiğät'le awıl. Ä çınlıqta isä awılnıñ keşe qolağı işetmägän häm keşe küze kürmägän ällä nindi üzençälekläre bar. Qayber awıllarda bötenläy bulmağan yäisä bik siräk oçrıy torğan xällär monda şaqtıy ikän. Mäsälän, küp balalı ğailägä ügi äni bulıp kilep, yätimnärne üz balalarıday üsterüçe analar ğına da bu awılda distägä yaqın. Ber räxätneñ - ber mixnäte digändäy, armiädä ülgän yegetlärneñ küplege belän dä ayırılıp tora awıl.
Ser tügel, xäzer küp kenä awıllarda härqaysı üz xucalığın qayğırtıp, irlär eşsezlektän eçkeçelekkä birelä, awılda qart qızlar häm qart yegetlär arta, xalıq konsert – kiçälärgä yörmi. Ä Arbor xalqı bik aktiv, şat küñelle, awılda nindi genä çara ütkärelsä dä, därräw bulıp kütärep alalar ikän.
Ä Arborda iñ ğäcäpländergän bäyrämnärneñ berse - ul Taw bäyräme. Küz aldına da kiterüe awır, köpä – köndez bar awıl xalqı böten eşen taşlap, kön ozın çana şua. Bu bäyrämneñ niçek uzuı turında tulıraq Arbor awılınıñ Mädäniät yortı citäkçese Rawilä Yosıpova söyli:
“Bezneñ awıl ike yaqtan da tawlar arasında utıra. Şundıy matur tawlarıbız bulğanda nigä äle bez taw bäyräme ütkärmibez dip xezmättäşlärem belän uylaştıq ta, xucalıq räisenä möräcäğät ittek. Ul bu eşne xupladı. Berençe yılnı bez bu bäyrämne kiç belän oyıştırğan idek. Bik küñelle buldı, awıl xalqına bik oşadı. Xätta kürşe awıllardan da kilep bezdä çana şudılar. Şunnan soñ inde ul bezneñ traditsiägä kerep kitte häm menä inde dürt yıl rättän bez taw bäyrämen uzdırabız.
İşetüegezçä, başqa awıl häm şähärlärdä yat bulğan bäyrämnär uzdırıp, Arbor xalqı tormıştan yäm tabıp yäşi. Küz aldına da kiterüe awır, olısı - keçese böten eşen taşlap kön ozın çana şua.
“Bu taw bäyrämen uzdırır aldınnan bez sälämätlek unkönlege iğlan itep, här könne nindi dä bulsa çara ütkäräbez. Monda inde awıl buyınça olısı – keçese cıyılıp yögerü, balalar belän küñelle startlar, voleybol, ziräklär häm tapqırlar uyını, futbol häm başqalar. Menä şulay itep här könne bäyrämgä qädär berär çara uzdırabız. Ä inde unınçı köngä taw bäyrämen ütkäräbez. Xäzer inde bu bäyrämne bez köndez, böten keşene eştän buşatıp taw şuarğa alıp barabız. Ul kön bezneñ yal bula. Taw şuu timer, ağaç çanalar belän tügel, ä polietilen qapçıqqa salam, kipkän peçän tutırıp başqarıla. Menä şulay itep böten keşe balaları, äti – äniläre belän taw şua. ”
“Cäyge Saban tuyınnan soñ ikençe könne bezneñ tirä – kürşe awıllar rayon Saban tuyına kitälär. Ä bezneñ awılda alay tügel. Bezneñ awıl xalqı ikençe könne Kätäy digän urman yanında cıyıla. Anda yañadan bäyräm başlana. Härkem üze niçek buldıra şulay bäyräm itä. Anda yarışı da, köräşe dä, cırı da bula. Bu bäyräm bezneñ awılğa ğına xas bäyräm. ”
Soñğı yıllarda bu awılda suğış, ütereş, cinayätçelek oçraqları terkälmägän. Arbor awılında xalıq uyınnarına, ğomumän yal itügä bik citdi qarıylar. Bu täcribäne sport, mädäniät eşläre belän şöğellänüçe metodistlar öyränep, berär näticä çığaru turında mäğlümat yuq. Arbor ber yalğızı, Arburça häm tatarça yäşäp yata.
Gölnaz Şäyxetdin
