Sişämbe irtäsendä Qazannıñ Kamal teatrı binasında Rusiäneñ törle töbäklärennän kilgän millättäşlärebez cıyıldı. Monda 500dän artıq tatar tele uqıtuçıları, milli mäğärif belgeçläre tatar telen uqıtu, ana telen saqlap qalu, üsterü problemaları xaqında kiñäşläşte. Kamal teatrı 28 mart könne ğädättägeçä kiç tügel, ä irtännän ük şığrım tulı ide. Läkin monda kilüçelär bu yulı spektakl’ qaramadılar, alar Rusiä töbäklärendä milli mäğärif problemaları xaqında kiñäşläşergä cıyıldı.
Cıyılış ütkän zalda Ğabdulla Tuqaynıñ İ tuğan tel, i matur tel, ätkäm, änkämneñ tele dip yazılıp quyılğan bulsa da, cıyılış monda bik tä urınlı bulğan Tuğan tel cırı belän tügel, ä Rusiä gimnın yañğıratu belän başlanıp kitte. Artınnan Tatarstannıñ gimnı da başqarıldı. Annarı çığışlar kitte. Berençe bulıp qorıltay qunaqların Tatarstan parlamentı citäkçese Färit Möxämmätşin sälämläde. Ul çittä yäşäwçe tatarlarnı qıyuraq bulırğa, üzläreneñ xoquqların yaqlarğa çaqırdı häm Rusiädä milli eşlärgä qaraşnı tänqitläde. Ul üzeneñ çığışın tatarça yasadı, läkin qayber fikerlären rusça, spiker süzlärençä, tatarnıñ ikençe däwlät telendä, äytte. Bu süzlär Rusiäneñ Fän häm Mäğärif ministrlığınnan kilgän wäkilgä añlaşılsın öçen kiräk, äytkäläşäse kilä, dide ul. Xäyer, Mäskäwdän kilgän qunaq äytkäläşep toru niäten beldermäde, barı tik Rusiä ministrı Andrey Fursenkonıñ qorıltayda qatnaşuçılarğa sälämnären genä citkerde. Xäyer, ministrlıqnıñ ber departamentınıñ baş belgeçe ällä ni äytergä dä xoquqlı tügelder şul inde.
Möxämmätşinnan soñ Tatarstannıñ Fän häm mäğärif ministrı Räis Şäyxleslamov çığış yasadı. Ul soñğı berniçä yılda tatar mäğärifen üsterü yünäleşendä eşlängän eşlär turında söyläde, mäğärif ölkäsendä Rusiä töbäkläre belän imzalağan kileşülär, çittäge tatar yäşlärenä respublika yuğarı uqu yortlarına kerü mömkinlegen birgän kvotalar, tatar mäğärife könnäre häm başqalar turında söyläde. Rusiä ölkälärendä yıldan-yıl tatar mäktäpläreneñ sanı kimüe xaqında da äytte ul. Çığışınıñ axırında
Ministrdan soñ süz alğan Bötendönya tatar kongressı Başqarma komitetı citäkçese Rinat Zakirov ta bik borçılıp küp kenä tatarlar yäşägän şähärlärdä haman da tatar mäktäpläre açılmawı turında söyläde. Tatarstannıñ mäğärif ministrlığı eşçänlege xaqında da ul tänqit süzläre äytte. Urınnardağı milli cämäğätçelekne yaxşıraq eşlärgä, balaların tatar telendä uqıtırğa telämägän ata-analar belän aktivraq eşlärgä çaqırdı, şuşı eşne bik äybät başqarğan Samar, Sember yaqların ürnäk itep kiterde. Kürşe Başqortstandağı tatar mäğärifeneñ yazmışınıñ ayanıçlığı ayırımlap äytelde. Läkin soñınnan çığış yasağan Başqortstannıñ Mäğärif ministrlığınıñ töp belgeçe Flüzä Nazarğulova Zakirov fikere belän kileşmäde, respublikada tatar teleneñ xäle bik äybät dip belderde. Xäyer, monıñ belän inde üz çiratlarında zalda utıruçılar kileşmiçä, Flüzä xanım söylägän waqıtta qul çabıp rizasızlıq belderde. Rinat Zakirovnıñ çığışında Rusiäneñ milli säyäsäte xaqında, tatar telen onıta barğan islam din ähelläre turında tänqit süzläre buldı, ana telen belmägän yäşlär, yıl sayın azaya barğan tatar mäktäpläre problemaları da iğtibarsız qalmadı.
Respublika Däwlät Şurası deputatları Räzil Wäliev, Tufan Miñnullinnıñ çığışları da şuşı problemalarğa bağışlandı häm bik canlı, yalqınlı buldı. Qazan däwlät universitetı, tatar däwlät humanitar-pedagogika universitetı ğalimnäre, ministrlıq belgeçläre isä tatar telen Rusiä töbäklärendä saqlap qalu, milli mäğärif problemaları turında fänni yaqtan çığıp qaradılar.
Menä şulay ütte tatar tele uqıtuçılarınıñ IV Böten Rusiä qorıltayınıñ berençe köne. Çärşämbedä isä qorıltaynıñ eşe seksiälärdä däwam itäçäk.
Gölnaz İlgizär
