Berläşkän Millätlär Oyışmasınıñ Narkotiklarğa häm Cinayätlärgä qarşı köräş idaräse äytüençä bıltır dönyada 4620 tonna äfyün citeşterelgän. Häm ul 2004-nçe yılğı belän çağıştırğanda 5 protsentqa kimräk bulğan. Bu sannar İdaräneñ bügen iğlan itkän Dönya Narkotiklar Xisabında kiterelä.
İdaräneñ başqarma mödire Antonio Maria Costa uzğan comğada Waşingtonda xäbärçelär belän oçraşuda äfyün citeşterüçe töp illärne atadı.
"Ğömümän alğanda 90 protsentı Äfğänstannan kilä. Myanmarda da şaqtıy, minemçä 30 meñnän artıq hektarda citeşterelä, ämma ul nıq kimi bara. 14-nçe fevraldä bez Laosnı äfyünsez il dip tanıdıq. Tailandtan berni dä diärlek çıqmıy. Berwaqıt Kolumbiädä 5-6 meñ hektarda tabıldı. Ul inde beraz kimede, ämma haman da qala birä. Kolumbiä mäge Quşma Ştatlarğa, Äfğänstannıqı Yewropa, Qıtay häm Rusiägä kitä" di Costa.
Äfğänstanda ğömümän alğanda äfyün citeşterü kimegän, ämma ilneñ qayber öleşlärendä artqan. Şul uq waqıtta bıyıl bigräk tä Äfğänstannıñ könyağında äfyün mäge üzreterüne tağın da artuı turında xäbärlär bar.
Yıl sayın citeşterelgän äfyün narkotiklarınıñ çirege, tögälräge 24 protsentı iminlek xezmätkärläre qulına elägä. Äfğänstan bıltır 4100 tonna äfyün citeştergän. Häm narkotik taşuçılarnı iñ küp totuçı illärneñ İran, Paqstan häm Qıtay buluı şunıñ belän añlatıla.
Costa narkotik taşuçılarnı totu yäki äfyün mäklären yuq itü genä citärlek tügel di. Costa narkotiklarğa ixtiacnı beterü öçen qatıraq çaralar kürergä çaqıra.
"Bez narkotiklarğa iäläşü probleması häm şuña kürä keşeneñ üz üzen totışı probleması dip qarıy alabız. Bez narkotiklarğa citeşterü häm iqtisadıy problema dip qarıy alabız. Ämma ğömümän alğanda bu ixtiac häm täeminättän torğan bazar. Bu qanunsız bazar, zolım bazarı, ämma anda da ixtiac häm täeminat bar. Başqa tör tawarlar kebek täeminatnı kimetsäñ ixtiac artaçaq. Berär närsä kilep çığaçaq. Berençe çiratta bäyälär kükkä aşaçaq" di Costa.
Costa äytüençä, narkotik satu tabışlıraq bulğan sayın bu tör säwdägä kübräk keşe kereşäçäk, narkotiklar kübräk cirdä citeşterelä başlıyaçaq. Citmäsä heroin qullanuçılar başqa qurqınıçraq narkotiklarğa küçärgä mömkin.
"Şuña kürä minem täqdim citeşterüne awızlıqlawğa qatıraq basım yasaw, häm şulay uq bälki tağın da qatıraq itep ixtiacnı, qullanunı kimetügä basım yasaw" di Costa.
BMO xisabına qarağanda, Üzäk Aziä häm Paqstan aşa narkotik taşu kimegän, İran aşa taşu artqan. Äfğänstanda citeşterelgän äfyün narkotiklarınıñ 60 protsentı diärlek İranğa yäki İran aşa kitä häm alğa taba ul tağın da artaçaq dielä.
Şul uq waqıtta BMOnıñ narkotiklarğa häm cinayätlärgä qarşı köräş idaräse başlığı Costa äytüençä, ğädäti yullarda iminlek köçläreneñ qomaçawlawı säbäple narkotik taşuda Afrikanıñ role bik nıq arta bara.
Naif Aqmal, Praga.
"Ğömümän alğanda 90 protsentı Äfğänstannan kilä. Myanmarda da şaqtıy, minemçä 30 meñnän artıq hektarda citeşterelä, ämma ul nıq kimi bara. 14-nçe fevraldä bez Laosnı äfyünsez il dip tanıdıq. Tailandtan berni dä diärlek çıqmıy. Berwaqıt Kolumbiädä 5-6 meñ hektarda tabıldı. Ul inde beraz kimede, ämma haman da qala birä. Kolumbiä mäge Quşma Ştatlarğa, Äfğänstannıqı Yewropa, Qıtay häm Rusiägä kitä" di Costa.
Äfğänstanda ğömümän alğanda äfyün citeşterü kimegän, ämma ilneñ qayber öleşlärendä artqan. Şul uq waqıtta bıyıl bigräk tä Äfğänstannıñ könyağında äfyün mäge üzreterüne tağın da artuı turında xäbärlär bar.
Yıl sayın citeşterelgän äfyün narkotiklarınıñ çirege, tögälräge 24 protsentı iminlek xezmätkärläre qulına elägä. Äfğänstan bıltır 4100 tonna äfyün citeştergän. Häm narkotik taşuçılarnı iñ küp totuçı illärneñ İran, Paqstan häm Qıtay buluı şunıñ belän añlatıla.
Costa narkotik taşuçılarnı totu yäki äfyün mäklären yuq itü genä citärlek tügel di. Costa narkotiklarğa ixtiacnı beterü öçen qatıraq çaralar kürergä çaqıra.
"Bez narkotiklarğa iäläşü probleması häm şuña kürä keşeneñ üz üzen totışı probleması dip qarıy alabız. Bez narkotiklarğa citeşterü häm iqtisadıy problema dip qarıy alabız. Ämma ğömümän alğanda bu ixtiac häm täeminättän torğan bazar. Bu qanunsız bazar, zolım bazarı, ämma anda da ixtiac häm täeminat bar. Başqa tör tawarlar kebek täeminatnı kimetsäñ ixtiac artaçaq. Berär närsä kilep çığaçaq. Berençe çiratta bäyälär kükkä aşaçaq" di Costa.
Costa äytüençä, narkotik satu tabışlıraq bulğan sayın bu tör säwdägä kübräk keşe kereşäçäk, narkotiklar kübräk cirdä citeşterelä başlıyaçaq. Citmäsä heroin qullanuçılar başqa qurqınıçraq narkotiklarğa küçärgä mömkin.
"Şuña kürä minem täqdim citeşterüne awızlıqlawğa qatıraq basım yasaw, häm şulay uq bälki tağın da qatıraq itep ixtiacnı, qullanunı kimetügä basım yasaw" di Costa.
BMO xisabına qarağanda, Üzäk Aziä häm Paqstan aşa narkotik taşu kimegän, İran aşa taşu artqan. Äfğänstanda citeşterelgän äfyün narkotiklarınıñ 60 protsentı diärlek İranğa yäki İran aşa kitä häm alğa taba ul tağın da artaçaq dielä.
Şul uq waqıtta BMOnıñ narkotiklarğa häm cinayätlärgä qarşı köräş idaräse başlığı Costa äytüençä, ğädäti yullarda iminlek köçläreneñ qomaçawlawı säbäple narkotik taşuda Afrikanıñ role bik nıq arta bara.
Naif Aqmal, Praga.