Belarusta xämer eçü millätkä qurqınıç tudıruçı problemağa äwerelde dilär. Eçkeçelek problemaların öyränüçe sotsiolog Mixail Zalesskiy räsmi statistikağa qarağanda eçkeçelek ildä keşelärneñ waqıtınnan alda ülüeneñ töp säbäplärennän berse di.
"Ägär dä eçüçelek bulmasa Belarusta ir-atlarnıñ urtaça ğömer ozınlığı 7 yılğa artır ide" di Zelesskiy
Xämer ildä xalıq sanınıñ kimüeneñ töp säbäplärennän berse. Belarusta ir-atlarnıñ urtaça ğömer ozınılığı 63 yıl, xatın qızlarnıqı 75 yıl. Kürşe Polşada ir-atlar urtaça 70, xatın qızlar 79 yıl yäşi.
Belarus şulay uq Yewropada üz-üzlären üterüçelär sanı iñ küp bulğan il.
Zalesskiy 20-nçe ğasır başında 100 meñ keşeneñ bişese üz-üzen ütergän bulsa, xäzer bu san 60-qa citte häm tağın da arta bara di. Anıñ äytüençä, sotsiologlar häm tabiblar monıñ töp säbäbe eçüçelek dip isäpli.
Belarustağı Sotsial-iqtisadıy häm säyäsi tikşerenülär mödir urınbasarı Alyaksandr Sosnov kommunism cimerelgännän soñ Könçığış Yewropadağı küp kenä illärdä qatı eçemleklärdän şärab yä sırağa küçtelär, ämma Belarusta bu elekkeçä qaldı di. Anda sıra eçü artqan, ämma qatıraq eçemleklär eçü ällä ni kimemägän. Sıra eçü üze ber problema di Sosnov.
"Küpçelek sıra eçä, häm ul adım sayın diärlek satıla. Sovet çorında alay tügel ide. Uramda isereklär küp yöri ide. Ämma xäzer eçkännär yöri. Alarnı lıq iserek dip äytep bulmıy, qoyma buyında awnap yatmıylar. Ämma eçkännär bik küp" di Sosnov.
Yäşlärneñ skämyädä sıra eçep utıruı, yäki qulına sıra şeşäse totıp uramda yörüe xäzer ğädäti küreneş. Yış qına sıranı araqı belän dä butıylar. Pivo bez vodki dengi na veter digänne işetmägän keşe inde yuqtır. Sosnov xäzer xämer sovet çorındağı belän çağıştırğanda arzanraq di.
"Bez urtaça xezmät xaqı belän çağıştırıp isäpläp qaradıq. Üzebezdä citeşterelgän xämerneñ arzanayuı açıqlandı. Xäzerge urtaça xezmät xaqına, sovet çorındağı belän çağıştırğanda kübräk xämer alıp bula" di Sosnov.
Anıñ äytüençä, küpçelek Könbatış Yewropalılardan ayırmalı bularaq belaruslar çınbarlıqtan qaçu öçen eçä.
"Xalıq yana torğan böten närsäne eçä. Satıp alu belän şunda uq eçä. Bu zamança eçü kulturasına äwerelde. Kibetlärdä xämer täwlek buyı satıla. Şeşä häm makulatura qabul itü urınnarı da tuqtawsız eşli. Keşelär berär närsä tapşıra, urlap sata da xämer satıp alıp eçä. Alğan çirendä ük. Min monı kön sayın küräm" di Zalesskiy.
Yaña çikläwlär inde xäzerdän ük 1985-nçe yılda Sovetlar Berlegendä Mixail Gorbaçev ütkärgän eçüçelekkä qarşı köräş säyäsäte belän çağıştırıla. Sosnov Lukaşenko da Gorbaçev kebek eçüçelekkä qarşı köräştä çiñelergä häm xalıq arasında anıñ däräcäse töşärgä mömkin di.
Däwlät keremeneñ zur öleşe xämer satudan kilä häm däwlät bu keremen baş tarta almıy. Bu çikläwlär şulay uq Gorbaçev çorındağı kebek röxsätsez xämer citeşterü artuğa säbäp bula ala.
Rekmalanı çikläw ayıruça qıyın bulaçaq. Çönki küpçelek xämer reklaması Rusiä televidenie kanallarınnan bara häm ul härqayda kürsätelä. Sosnov Lukaşenko xökümäte eçüçelekkä qarşı köräşergä hiç tä sälätle tügel, häm xäzerge aftoritar sistema keşelärgä başqa mömkinlek qaldırmıy di.
Naif Aqmal, Praga.
"Ägär dä eçüçelek bulmasa Belarusta ir-atlarnıñ urtaça ğömer ozınlığı 7 yılğa artır ide" di Zelesskiy
Xämer ildä xalıq sanınıñ kimüeneñ töp säbäplärennän berse. Belarusta ir-atlarnıñ urtaça ğömer ozınılığı 63 yıl, xatın qızlarnıqı 75 yıl. Kürşe Polşada ir-atlar urtaça 70, xatın qızlar 79 yıl yäşi.
Belarus şulay uq Yewropada üz-üzlären üterüçelär sanı iñ küp bulğan il.
Zalesskiy 20-nçe ğasır başında 100 meñ keşeneñ bişese üz-üzen ütergän bulsa, xäzer bu san 60-qa citte häm tağın da arta bara di. Anıñ äytüençä, sotsiologlar häm tabiblar monıñ töp säbäbe eçüçelek dip isäpli.
Belarustağı Sotsial-iqtisadıy häm säyäsi tikşerenülär mödir urınbasarı Alyaksandr Sosnov kommunism cimerelgännän soñ Könçığış Yewropadağı küp kenä illärdä qatı eçemleklärdän şärab yä sırağa küçtelär, ämma Belarusta bu elekkeçä qaldı di. Anda sıra eçü artqan, ämma qatıraq eçemleklär eçü ällä ni kimemägän. Sıra eçü üze ber problema di Sosnov.
"Küpçelek sıra eçä, häm ul adım sayın diärlek satıla. Sovet çorında alay tügel ide. Uramda isereklär küp yöri ide. Ämma xäzer eçkännär yöri. Alarnı lıq iserek dip äytep bulmıy, qoyma buyında awnap yatmıylar. Ämma eçkännär bik küp" di Sosnov.
Yäşlärneñ skämyädä sıra eçep utıruı, yäki qulına sıra şeşäse totıp uramda yörüe xäzer ğädäti küreneş. Yış qına sıranı araqı belän dä butıylar. Pivo bez vodki dengi na veter digänne işetmägän keşe inde yuqtır. Sosnov xäzer xämer sovet çorındağı belän çağıştırğanda arzanraq di.
"Bez urtaça xezmät xaqı belän çağıştırıp isäpläp qaradıq. Üzebezdä citeşterelgän xämerneñ arzanayuı açıqlandı. Xäzerge urtaça xezmät xaqına, sovet çorındağı belän çağıştırğanda kübräk xämer alıp bula" di Sosnov.
Anıñ äytüençä, küpçelek Könbatış Yewropalılardan ayırmalı bularaq belaruslar çınbarlıqtan qaçu öçen eçä.
"Xalıq yana torğan böten närsäne eçä. Satıp alu belän şunda uq eçä. Bu zamança eçü kulturasına äwerelde. Kibetlärdä xämer täwlek buyı satıla. Şeşä häm makulatura qabul itü urınnarı da tuqtawsız eşli. Keşelär berär närsä tapşıra, urlap sata da xämer satıp alıp eçä. Alğan çirendä ük. Min monı kön sayın küräm" di Zalesskiy.
Yaña çikläwlär inde xäzerdän ük 1985-nçe yılda Sovetlar Berlegendä Mixail Gorbaçev ütkärgän eçüçelekkä qarşı köräş säyäsäte belän çağıştırıla. Sosnov Lukaşenko da Gorbaçev kebek eçüçelekkä qarşı köräştä çiñelergä häm xalıq arasında anıñ däräcäse töşärgä mömkin di.
Däwlät keremeneñ zur öleşe xämer satudan kilä häm däwlät bu keremen baş tarta almıy. Bu çikläwlär şulay uq Gorbaçev çorındağı kebek röxsätsez xämer citeşterü artuğa säbäp bula ala.
Rekmalanı çikläw ayıruça qıyın bulaçaq. Çönki küpçelek xämer reklaması Rusiä televidenie kanallarınnan bara häm ul härqayda kürsätelä. Sosnov Lukaşenko xökümäte eçüçelekkä qarşı köräşergä hiç tä sälätle tügel, häm xäzerge aftoritar sistema keşelärgä başqa mömkinlek qaldırmıy di.
Naif Aqmal, Praga.