Accessibility links

Кайнар хәбәр

Dönya Bankı: Qaysı ildä käsep alıp baru ciñelräk?


Bu atnada dönya bankı qaysı ildä käsepçelek belän şöğellänüneñ ni däräcädä ciñel buluı turında söyläwçe xisabın iğlan itte. Xisap barlığı 175 ilne bäyäli. Anda käsepçelek alıp barunıñ ni däräcädä ciñel buluı 10 yaqtan qarap bäyälänä. Alar arasında käsepne terkäw, salım tüläw, çik aşa säwdä alıp baru. Baltıyq däwlätlären isäplämägändä Ärmänstan belän Gruziä elekke sovet respublikaları arasında iñ yaxşı urında. Ä Ğömümän isemlektä alar 34-nçe häm 37-nçe urın alğan. Äfğänstan 162-nçe, Üzbäkstan 147-nçe häm Taciqstan 133-nçe urında.

2005-nçı yıl näticälärenä qarap Dönya Bankı 175 il arasınnan käsepçelek iñ ciñel bulğan il dip Singapurnı atadı. Ä Aziä illäre arasınnan administrativ häm iqtisadıy reformalarnı iñ tiz alıp baruçı il Qıtay bulıp çıqtı.

Dönya bankı bu xisapnı äzerlägändä şirkätne açu yäki yabu, kredit, litsenziä alu, salım tüläw häm başqa şundıy eşlärneñ küpme waqıt häm aqça taläp itüen isäpkä aldı.

2002-nçe yılda käsep alıp baru iñ ciñel il Yaña Zelandiä bulğan. Ämma 2005tä litsenziä alu qıyınlaşqannan soñ ul ikençe urınğa küçkän. Öçençe urında AQŞ, annan soñ Kanada häm Hoñkoñ kilä.

Xisapnı äzerlägän törkem citäkçeläreneñ berse, ölkän iqtisadçı Caralee McLeish äytüençä, Ärmänstanda milekne terkäw öçen urtaça 4 kön citä. Belarusta isä bu eş urtaça 231 köngä suzıla.

Ul şulay uq Belarus salım tüläw yağınnan da dönyada iñ yaman urında tora di. Belarus käsepçese xökümät quyğan barlıq formal taläplärne ütägän oçraqta keremeneñ 186 protsentı birergä tieş bula. Salım tüläw tärtibe käsepşedän yılına 125 märtäbä törle salımnar tüläwne taläp itä.

Salım tüläw qıyınlıqları yağınnan Belarustan soñ kürşe Ukraina kilä. McLiesh Ukrainada salımnar yuğarı ğına tügel, salım sisteması da bik qatlawlı di. Häm bu käsepçelärgä zur qıyınlıqlar tudıra. Mäsälän Ukraianada käsepçelär öçen yıllıq salım tüläw qäğäzläre 92 bit ozınlıqta.

"Urtaça zurlıqtağı şirkätkä barlıq salım tüläw taläplären ütäw öçen 2185 säğät taläp itelä" di McLiesh

Rusiä käsepçelek ciñellege yağınnnan urtadaraq, 96-nçı urında tora. Yaña şirkät açu ciñellege yağınnan 33-nçe, litsenziälär yağınnan 163-nçe, xezmätkärlär yallaw yağınnan 87-nçe milek terkäw yağınnan 44-nçe häm kredit alu ciñellege yağınnan 159-nçı urında.

Ämma Rusiädä käsepçelek ciñellärdän sanalmasa da bu qıyınlıqlar qayberäwlärgä qısqa ğına waqıt eçendä dönyanıñ iñ bay keşelärenä äwerelergä, millardlarça dollar belän bäyälängän törle milekkä iä bulırğa qomaçawlıy almağan. Üzäk häm Könçığış Yewropadağı mäğlümät çaraları äzerlägän, Üzäk häm Könçığış Yewropanıñ iñ bay 100 keşese digän isemlektä berençe 10 urınnı Rusiä watandaşları alğan.

Berençe urında ğömümi milke 19 yarımlap milliard dollar belän bäyälängän kürenekle käsepçe, Çukotka gubernatorı Roman Abramoviç, ikençe urında 13-läp milliard dollarlıq milke belän Oleg Deripaska, Öçençe urında annan az ğına qalışıp Mixail Fridman kilä.

İsemlektä berniçä tatar keşesen dä oçratıp bula. 11-nçe urında Ukrainanıñ iñ bay keşese Rinat Äxmätov. Anıñ milke 7 milliard 180 millionlap dip bäyälängän. 44-nçe urında Radik Şäymiev. Tatarstan käsepçeseneñ milke 1 milliard 320 millionlap dollarğa tiñ dielgän. 52-nçe urınnı 1 milliard dollarlıq milke belän öçençe tatar eşmäkäre Ayrat Xäyrullin alğan.

Naif Aqmal, Praga.
XS
SM
MD
LG