Bäyräm şähäre, xıyal şähäre, gönah şähäre, nurlar şähäre, qunaqxanälär şähäre nikaxlar şähäre, Nevada çülendäge şartlaw, äkiät şähär härkem bu şähärne üzençä atıy. Häm bu bilgelämälär barısı da döres diärgä bula.
Amerikanıñ üzennän genä tügel, dönyanıñ başqa küp kenä illärennän dä aqça qapçıların üzenä suıruçı, çül urtasında urnaşqan Las Vegas şähäre härber diärlek tatar yäki başqort awılınnan yäşräk. Tarixi çığanaqlarğa qarağanda aña 1905 yılda ğına nigez salınğan. Las Vegas alannar dip tärcemä itelä. Küräseñ zamanında bu urınnıñ çül urtasındağı oazis buluı täesir itkän. Häm çül aşa ütüçe poyezdlar biredä yağulıq, su alırğa, yal itärgä tuqtala torğan bulğan. 1920 yıllarda Las Vegasta yäşäwçe xalıq sanı 5-6 meñnän artmıy.
Ämma 1931 yılda şähär tarixına iskitkeç zur täesir yasağan waqıyğa bula. 20-nçı ğasır başında Quşma Ştatlarnıñ böten öleşlärendä dä tıyılğan kasino kebek qomarlı uyınnarnı Nevada ştatında röxsät itüçe qanun çığa. Bu qanunnı yaqlawçılar kazinolar ştatnıñ büdjetın tulılandırırğa yardäm itäçäk, ul aqçalar mäğärifne finanslawğa totıla ala digän dälillär kiterä.
Bu çınnan da qıyın yıllar bula. Amerika iqtisadı zur depressiä kiçergän çaq. Kazinolarnı röxsät itü, qomarlı uyınnar açılu da Nevada büdjetına, mäktäplärgä ällä ni zur yardäm itmi.
Ämma İqtisadıy kütäreleş başlanu belän näq menä Las Vegasqa taba millionnarça dollarlar ağıla başlıy. 1978 yılda New Gersy ştatınıñ Atlantic City şähärendä Nevadadan çittäge berençe räsmi röxsät itelgän kazino açılğançığa qädär kazino yaratuçı amerikalılar üz illärendä kazinoda aqça tuzdıru öçen barı tik Las Vegasqa ğına yöri torğan bula
Qayber çığanaqlarğa qarağanda ul çaqta biredä tözelgän zur kazinolarda, qunaqxanälärdä Mafiä bik zur rol uynıy. Häm bu küp kenä kinolarda, şul isäptän Martin Scursesenıñ Casino isemle filmında da soñraq 80 yıllar Las Vegası şulay sürätlänä.
Bügen yartı millionlı Las Vegas üzeneñ qunaqların hawa alanında uq uyın maşinaları belän qarşılıy. Xäyer oçqıçtan çığu belän ul maşinalarğa taşlanırğa kiräkmi. Hawa alanınnan qunaqxanägä, şähärneñ üzendäge maşinalarğa, kazinolarğa barıp citü öçen bik ozaq tüzägrä kiräkmi.
Qunaqxanälärgä kilgändä, alar qunaqlarnı cälep itü öçen bersennän bersen uzdırırğa, şaqqatırırğa tırışa. Xätta xäzer küplär Las Vegasqa kasinolarda uynar öçen tügel, ber niçä kön buyı şul qunaqxanälärne, alardağı tamaşalarnı qarap yörü öçen genä dä kilä. Biredäge qunaqxanälärgä yözlärçä milliard dollar salınğan. Häm yaña qunaqxanälär şul qädär zur ki, alar üzläre ber keçkenä şähär xätta ilgä oxşatıp tözelgän.
Mısırdağı Heops piramidasına oxşatıp tözelgän Luksor qunaqxanäsendä 4400 bülmä, Artur patşa sarayına oxşatıp salınğan Ekskalibur saray-qunaqxanäsendä 4000 bülmä, Venetsiägä oxşatıp tözelgän Venetsiäle qunaqxanäsendä 4 meñ bülmä, Eurfel manarasınıñ 2 märtäbä keçeräytelgän küçermäse, häm Parijnıñ başqa küçermäläre belän tözelgän Parij qunaqxanäsendä 3 meñläp bülmä, New Yort küçermäläre belän tözelgän New York New York qunaqxanäsendä 2 meñ bülmä, MGM qunaqxanäsendä 5700-läp bülmä bar.
Qısqası Quşma Ştatlardağı iñ zur 30 qunaqxanäneñ 20-se Las Vegasta urnaşqan. Ä qunaqxanälär sanı anda berniçä yöz belän isäplänä. Dönyanıñ iñ zur turism üzäklärennän berse sanalğan New York ta Las Vegasqa qunaqxanä bülmäläre sanı yağınnan küpkä ottıra.
Ul qunaqxanälärdä 15 metrlı şarlawıqlar da, Van Gog, Picassolarnıñ çın äsärläre belän bizälgän restorannar da, 8 qatlı yort bieklegendä su atıp bii torğan fontannar da, borınğı korablar bäreleşe tamaşaları da, başqa törle küñel açu çaraları da bar. Qısqası härqayda şaqqatırırğa telilär. Şuña kürä küplär biregä balaları belän tamaşa qaraw öçen kilä. Şunısın da äytergä kiräk, balalar, döresräge baliğ bulmağannar uyın yortlarına kertelmi. Ä küplär Las Vegasqa öyläneşü öçen kilä. Biredä niqaxnı terkäw bik çiñel, tiz başqarıla, yılına 100 meñnän artıq tuy uynala.
Ämma uyın avtomatları, Kazinolar Las Vegasnıñ töp kerem çığanağı bulıp qala.
AQŞ Turizm sänäğäte berläşmäse ütkärgän fiker beleşü näticälärenä qarağanda, Amerikannarnıñ 38 protsentı ber genä märtäbä bulsa da Las Vegasqa barğan. Qomarlı uyınnar başqalasında baruçı härber keşe urtaça alğanda anda 4 kön bulğan. Härber 10 qunaqnıñ 9-ı qomarlı uyınnar uynağan. Härber uyınçı kazinoda urtaça 4 säğät bulğan. Häm urtaça 580 dollar tuzdırğan. Näticädä Nevada ştatı turistlar iñ küp aqça qaldıra torğan başqa ştatlar arasında 5-nçe 6-nçı urınnarda tora.
Las Vegasta canıñ telägän qädär aqça belän uynarğa bula. Telägän keşe berär sentlı maşinalarda uynıy. Döres andıy maşinalarda iñ zur otış ta barı 15 dollar ğına bula ala. Ämma andıylarnı iñ qızıqtırğanı maşina töymäsenä basqalap utırunıñ arzanlığı. Aqçaları kübräk bulğannar ayırım bülmälärdä uyınğa millionnarça dollar quya ala. Mondıy uyın yortları xucalarınıñ töp qağidäse, uynawçını üzlärendä mömkin qädär ozağraq totu. Ozağraq uynağan sayın kübräk aqça qaldıra. Şuña kürä uyın yortlarında ber çirdä dä säğät elenmi. Uyın yortlarında täräzälär bulmıy. Uynawçı waqıt ütkänen, kiç citüen, tañ atuın sizmäskä tieş. Uyın yortları berqayçan da yabılmıy. Qunaqlar ğına çıdasın. Şähär berqayçan da yoqlamıy.
Naif Aqmal, Praga.
Amerikanıñ üzennän genä tügel, dönyanıñ başqa küp kenä illärennän dä aqça qapçıların üzenä suıruçı, çül urtasında urnaşqan Las Vegas şähäre härber diärlek tatar yäki başqort awılınnan yäşräk. Tarixi çığanaqlarğa qarağanda aña 1905 yılda ğına nigez salınğan. Las Vegas alannar dip tärcemä itelä. Küräseñ zamanında bu urınnıñ çül urtasındağı oazis buluı täesir itkän. Häm çül aşa ütüçe poyezdlar biredä yağulıq, su alırğa, yal itärgä tuqtala torğan bulğan. 1920 yıllarda Las Vegasta yäşäwçe xalıq sanı 5-6 meñnän artmıy.
Ämma 1931 yılda şähär tarixına iskitkeç zur täesir yasağan waqıyğa bula. 20-nçı ğasır başında Quşma Ştatlarnıñ böten öleşlärendä dä tıyılğan kasino kebek qomarlı uyınnarnı Nevada ştatında röxsät itüçe qanun çığa. Bu qanunnı yaqlawçılar kazinolar ştatnıñ büdjetın tulılandırırğa yardäm itäçäk, ul aqçalar mäğärifne finanslawğa totıla ala digän dälillär kiterä.
Bu çınnan da qıyın yıllar bula. Amerika iqtisadı zur depressiä kiçergän çaq. Kazinolarnı röxsät itü, qomarlı uyınnar açılu da Nevada büdjetına, mäktäplärgä ällä ni zur yardäm itmi.
Ämma İqtisadıy kütäreleş başlanu belän näq menä Las Vegasqa taba millionnarça dollarlar ağıla başlıy. 1978 yılda New Gersy ştatınıñ Atlantic City şähärendä Nevadadan çittäge berençe räsmi röxsät itelgän kazino açılğançığa qädär kazino yaratuçı amerikalılar üz illärendä kazinoda aqça tuzdıru öçen barı tik Las Vegasqa ğına yöri torğan bula
Qayber çığanaqlarğa qarağanda ul çaqta biredä tözelgän zur kazinolarda, qunaqxanälärdä Mafiä bik zur rol uynıy. Häm bu küp kenä kinolarda, şul isäptän Martin Scursesenıñ Casino isemle filmında da soñraq 80 yıllar Las Vegası şulay sürätlänä.
Bügen yartı millionlı Las Vegas üzeneñ qunaqların hawa alanında uq uyın maşinaları belän qarşılıy. Xäyer oçqıçtan çığu belän ul maşinalarğa taşlanırğa kiräkmi. Hawa alanınnan qunaqxanägä, şähärneñ üzendäge maşinalarğa, kazinolarğa barıp citü öçen bik ozaq tüzägrä kiräkmi.
Qunaqxanälärgä kilgändä, alar qunaqlarnı cälep itü öçen bersennän bersen uzdırırğa, şaqqatırırğa tırışa. Xätta xäzer küplär Las Vegasqa kasinolarda uynar öçen tügel, ber niçä kön buyı şul qunaqxanälärne, alardağı tamaşalarnı qarap yörü öçen genä dä kilä. Biredäge qunaqxanälärgä yözlärçä milliard dollar salınğan. Häm yaña qunaqxanälär şul qädär zur ki, alar üzläre ber keçkenä şähär xätta ilgä oxşatıp tözelgän.
Mısırdağı Heops piramidasına oxşatıp tözelgän Luksor qunaqxanäsendä 4400 bülmä, Artur patşa sarayına oxşatıp salınğan Ekskalibur saray-qunaqxanäsendä 4000 bülmä, Venetsiägä oxşatıp tözelgän Venetsiäle qunaqxanäsendä 4 meñ bülmä, Eurfel manarasınıñ 2 märtäbä keçeräytelgän küçermäse, häm Parijnıñ başqa küçermäläre belän tözelgän Parij qunaqxanäsendä 3 meñläp bülmä, New Yort küçermäläre belän tözelgän New York New York qunaqxanäsendä 2 meñ bülmä, MGM qunaqxanäsendä 5700-läp bülmä bar.
Qısqası Quşma Ştatlardağı iñ zur 30 qunaqxanäneñ 20-se Las Vegasta urnaşqan. Ä qunaqxanälär sanı anda berniçä yöz belän isäplänä. Dönyanıñ iñ zur turism üzäklärennän berse sanalğan New York ta Las Vegasqa qunaqxanä bülmäläre sanı yağınnan küpkä ottıra.
Ul qunaqxanälärdä 15 metrlı şarlawıqlar da, Van Gog, Picassolarnıñ çın äsärläre belän bizälgän restorannar da, 8 qatlı yort bieklegendä su atıp bii torğan fontannar da, borınğı korablar bäreleşe tamaşaları da, başqa törle küñel açu çaraları da bar. Qısqası härqayda şaqqatırırğa telilär. Şuña kürä küplär biregä balaları belän tamaşa qaraw öçen kilä. Şunısın da äytergä kiräk, balalar, döresräge baliğ bulmağannar uyın yortlarına kertelmi. Ä küplär Las Vegasqa öyläneşü öçen kilä. Biredä niqaxnı terkäw bik çiñel, tiz başqarıla, yılına 100 meñnän artıq tuy uynala.
Ämma uyın avtomatları, Kazinolar Las Vegasnıñ töp kerem çığanağı bulıp qala.
AQŞ Turizm sänäğäte berläşmäse ütkärgän fiker beleşü näticälärenä qarağanda, Amerikannarnıñ 38 protsentı ber genä märtäbä bulsa da Las Vegasqa barğan. Qomarlı uyınnar başqalasında baruçı härber keşe urtaça alğanda anda 4 kön bulğan. Härber 10 qunaqnıñ 9-ı qomarlı uyınnar uynağan. Härber uyınçı kazinoda urtaça 4 säğät bulğan. Häm urtaça 580 dollar tuzdırğan. Näticädä Nevada ştatı turistlar iñ küp aqça qaldıra torğan başqa ştatlar arasında 5-nçe 6-nçı urınnarda tora.
Las Vegasta canıñ telägän qädär aqça belän uynarğa bula. Telägän keşe berär sentlı maşinalarda uynıy. Döres andıy maşinalarda iñ zur otış ta barı 15 dollar ğına bula ala. Ämma andıylarnı iñ qızıqtırğanı maşina töymäsenä basqalap utırunıñ arzanlığı. Aqçaları kübräk bulğannar ayırım bülmälärdä uyınğa millionnarça dollar quya ala. Mondıy uyın yortları xucalarınıñ töp qağidäse, uynawçını üzlärendä mömkin qädär ozağraq totu. Ozağraq uynağan sayın kübräk aqça qaldıra. Şuña kürä uyın yortlarında ber çirdä dä säğät elenmi. Uyın yortlarında täräzälär bulmıy. Uynawçı waqıt ütkänen, kiç citüen, tañ atuın sizmäskä tieş. Uyın yortları berqayçan da yabılmıy. Qunaqlar ğına çıdasın. Şähär berqayçan da yoqlamıy.
Naif Aqmal, Praga.