Yewropa Berlegeneñ yazğı sammitı dönyaküläm cılınuğa qarşı toru öçen berniçä maqsat bilgeläw turında kileşü belän tämamlandı.
Töp maqsat 2020 yılğa Berlek illärendä hawağa kümer gazları çığarunı 1990 yılğı belän çağıştırğanda 20 protsentqa kimetü.
Xäzerge waqıtta Berlektä räislek itüçe il, Germaniä kanslerı Angela Merkel Berlek bu bik tä möhim eştä äydäwçe bulırğa omtıla dide.
"Bu bezgä yañartu mömkinlege birüçe häm şunıñ belän Yewropa Berlegeneñ xalıqara mäydanda äydäwçe rolenä kütärelüen aqlawçı sıyfatlı tärräqiät" dide Merkel.
AQŞ, Qıtay, Hindstan häm sänäğätläre köçle bulğan başqa illär quşılğan oçraqta Yewropa kümer gazların kimendä 30 protsentqa kimetüne dä täqdim itärgä mömkin.
Merkel Germaniä Zur sigezlektä citäkçe bularaq Sigezlektäge başqa illärne dä bu ürnäkkä quşılırğa çaqıraçaq dide.
Şulay da Brüsseldäge säyäsätçelär häm räsmilär AQŞ, Qıtay, Yaponiä kebek illärneñ niçek cawap biräçägen äytep bulmawın tanıy. Kübese cawap adımnarı bulmaw Yewropanıñ tırışlıqların yuqqa çığara ala di. Dönya külämenä Yewropanıñ bu gazlarnı çığarudağı öleşe bolay da kimegännän kimi bara.
Ul gazlarnı kimetüneñ ber yulı ğädäti energiä çığanaqların , cil, qoyaş, su kebek yañara torğan çığanaqlarğa almaştıru bula ala.
Bu sammitta Yewropa Berlege illäre 2020 yılğa andıy yañara torğan energiä çığanaqların barlıq çığanaqlarnıñ 20 protsentı däräcäsenä citkerergä dip kileşte.
Fransiä sammitta atom energiäseneñ kümer gazların kimetüdä qanuni çara bularaq tanıluına ireşte. Fransiä üze qullanğan elektr energiäseneñ dürrtän öçen atom elektr stansiälärennän ala. Awstriä belän Irlanidä xalqı isä atom energiäsen qullanuğa kisken qarşı çığa.
Ğädäti yağulıqlar qullanunı kimetü Berlekneñ andıy yağulıqlar belän täemin itüçe illärgä bäylelegen dä kimetergä yardäm itä ala.
Sammit näticäläre Berlekneñ energiä çığanaqların häm çığanaqlarnı taşu yulların törleländerü zarurlığın kürsätte. Şulay uq alar Rusiädän neft-gaz cibärüneñ özelü oçraqları yışayğanda näticäleräk çaralar kürü kiräklegen kürsätte.
Yewropa citäkçeläre Berlek energiä çığanaqları belän täemin itüçe häm alarnı tranzitlawçı illär belän tığızraq xezmätäşlekkä omtıla dip belderä. Rusiä belän söyläşülär, Üzäk Aziä, Kaspiy töbäge belän yaña bäyläneşlär şul tırışlıqlarnıñ ber öleşe bulıp tora.
Sammitta öleşçä energiä täeminatı iminlege mäsäläläre belän bäyläp qaralğan tağın ber närsä Berlek illärendäge energiä monopoliälären beterü.
Yewropa komissiäse bu çara köndäşlekne köçäyter häm Gazpromnıñ Berlek bazarlarına alğa taba ütep kerü mömkinleklären çiklär ide dip isäpli. Berlek illären gaz belän täemin itüçe iñ zur şirkät bularaq Gazprom ul illärdäge ütkärgeç torbalarnı da üz qulına alırğa tırışa.
Ämma äğza illär Yewropa komissiäseneñ bu täqdimen bik ük xuplamadı. Berlekkä yaña quşılğan, könçığış Yewropa illäreneñ säyäsätçeläre häm diplomatları Azatlıq radiosına energiä monopoliälären bülgäläw genä Gazpromğa qarşı toru öçen citärlek çara bula almıy dip belderde. Alar strategik yaqtan möhim energiä tarmawları nıqlı däwlät qaramağında qalırğa tieş dip isäpli.
Naif Aqmal
Töp maqsat 2020 yılğa Berlek illärendä hawağa kümer gazları çığarunı 1990 yılğı belän çağıştırğanda 20 protsentqa kimetü.
Xäzerge waqıtta Berlektä räislek itüçe il, Germaniä kanslerı Angela Merkel Berlek bu bik tä möhim eştä äydäwçe bulırğa omtıla dide.
"Bu bezgä yañartu mömkinlege birüçe häm şunıñ belän Yewropa Berlegeneñ xalıqara mäydanda äydäwçe rolenä kütärelüen aqlawçı sıyfatlı tärräqiät" dide Merkel.
AQŞ, Qıtay, Hindstan häm sänäğätläre köçle bulğan başqa illär quşılğan oçraqta Yewropa kümer gazların kimendä 30 protsentqa kimetüne dä täqdim itärgä mömkin.
Merkel Germaniä Zur sigezlektä citäkçe bularaq Sigezlektäge başqa illärne dä bu ürnäkkä quşılırğa çaqıraçaq dide.
Şulay da Brüsseldäge säyäsätçelär häm räsmilär AQŞ, Qıtay, Yaponiä kebek illärneñ niçek cawap biräçägen äytep bulmawın tanıy. Kübese cawap adımnarı bulmaw Yewropanıñ tırışlıqların yuqqa çığara ala di. Dönya külämenä Yewropanıñ bu gazlarnı çığarudağı öleşe bolay da kimegännän kimi bara.
Ul gazlarnı kimetüneñ ber yulı ğädäti energiä çığanaqların , cil, qoyaş, su kebek yañara torğan çığanaqlarğa almaştıru bula ala.
Bu sammitta Yewropa Berlege illäre 2020 yılğa andıy yañara torğan energiä çığanaqların barlıq çığanaqlarnıñ 20 protsentı däräcäsenä citkerergä dip kileşte.
Fransiä sammitta atom energiäseneñ kümer gazların kimetüdä qanuni çara bularaq tanıluına ireşte. Fransiä üze qullanğan elektr energiäseneñ dürrtän öçen atom elektr stansiälärennän ala. Awstriä belän Irlanidä xalqı isä atom energiäsen qullanuğa kisken qarşı çığa.
Ğädäti yağulıqlar qullanunı kimetü Berlekneñ andıy yağulıqlar belän täemin itüçe illärgä bäylelegen dä kimetergä yardäm itä ala.
Sammit näticäläre Berlekneñ energiä çığanaqların häm çığanaqlarnı taşu yulların törleländerü zarurlığın kürsätte. Şulay uq alar Rusiädän neft-gaz cibärüneñ özelü oçraqları yışayğanda näticäleräk çaralar kürü kiräklegen kürsätte.
Yewropa citäkçeläre Berlek energiä çığanaqları belän täemin itüçe häm alarnı tranzitlawçı illär belän tığızraq xezmätäşlekkä omtıla dip belderä. Rusiä belän söyläşülär, Üzäk Aziä, Kaspiy töbäge belän yaña bäyläneşlär şul tırışlıqlarnıñ ber öleşe bulıp tora.
Sammitta öleşçä energiä täeminatı iminlege mäsäläläre belän bäyläp qaralğan tağın ber närsä Berlek illärendäge energiä monopoliälären beterü.
Yewropa komissiäse bu çara köndäşlekne köçäyter häm Gazpromnıñ Berlek bazarlarına alğa taba ütep kerü mömkinleklären çiklär ide dip isäpli. Berlek illären gaz belän täemin itüçe iñ zur şirkät bularaq Gazprom ul illärdäge ütkärgeç torbalarnı da üz qulına alırğa tırışa.
Ämma äğza illär Yewropa komissiäseneñ bu täqdimen bik ük xuplamadı. Berlekkä yaña quşılğan, könçığış Yewropa illäreneñ säyäsätçeläre häm diplomatları Azatlıq radiosına energiä monopoliälären bülgäläw genä Gazpromğa qarşı toru öçen citärlek çara bula almıy dip belderde. Alar strategik yaqtan möhim energiä tarmawları nıqlı däwlät qaramağında qalırğa tieş dip isäpli.
Naif Aqmal