Bıyıl tatar milläteneñ kürenekle ulı Sadri Maksudi iseme belän bäyle bulğan berniçä yubiley datası bar.Şularnıñ berse Sadri Maksudi icat itkän milli mädäni möxtäriät qanunı yazıluğa häm 90 yıl tulu bulsa, ikençe anıñ wafatına 50 yıl tulu datası. Anıñ wafatına 50 yıl tuluğa bağışlanğan konferensiä 13 mayda Törkiädä dä uzğan. Ul çaranı uzdıruda Sadri Maksudinıñ onıqları zur öleş kertkän. Anda Törkiä ğalimnäre belän berrättän Mäskäwdän Tarix fännäre doktorı Salawat İsxakov ta qatnaşqan. Salawat İsxakov Sadri Maksudinıñ icatın küptännän öyränüçe ğalim. Ul Sadri Maksudinıñ qızı Adilä Ayda yazğan kitapnı 1996 yılda mäskäwdä rus telendäge tärcemäsen näşer itüdä dä qatnaşqan, häm kitapta küp kenä tarixı çığanaqlarnı kürsätkän. Läkin bügenge xäbärebez Salawat İsxakovnıñ eşçänlegenä öleşçä genä qağıla. Törkiä ürnägendä Mäskäwdä yäşäwçe, Sadri Maksudinıñ abıysı Äxmätxadi Maksudinıñ onığı Röstäm Maksudi da şundıy çaranı mädäni üzäktä uzdırdı. Bu oçraşuda äytep ütelgän ğalim Salawat İsxakov, Äxmät Xadi Maksudinıñ Qazanda yäşäwçe onığı, tabib Färidä Xämitova da qatnaştı. Qızğanıçqa qarşı şunısın da äytep ütärgä kiräk, bu çarağa Mäskäwneñ milli mädäni möxtäriätennän ber genä keşe kilgän ide. Ğomümün alğanda xalıq bik az buldı, küräseñ alar bu çara turında belmi qalğan. Mäskäwneñ milli mädäni üzäge tarixi yort. Zamanında biredä Sadri Maksudi yış qunaq bulğan. Näk 90 yıl elek tna çaması däwam itkän berençe möselman sezdı da şuşı yortta uzğan. Häm şuşı sezda ul üze qatnaşa almasa da, Sadri Maksudinı milli mädäni möxtäriätneñ räise itep saylağannar. Häm milli mädäni möxtäriät turındağı qanunnı da Sadri Maksudi icat itkän. Üzeneñ çığışında ğalim Salawat İsxakov Sadri Maksudi turındağı küp törle mäglümätne Rusiäneñ arxivınnan çabıp aldım. alar bernindi yäşeren saqlağıçlarda tügel, anıñ belän teläsä kem tanışa ala dip belderde. Çığış yasawçılar Sadri Maksudinıñ eşçänlege turında söyläp, anıñ 1921 yılda Fransiädäge çit il wäkilläre belän bulğan oçraşularda açlıqtan intekkän idel buyı xalıqlarına niçek yärdäm oyıştıruın da iskä aldılar.
Niçek kenä bulmasın. Sadri Maksudimnıñ tuğannarı, mäsälän Qazannan kilgän färidä xanım bu oçraşuda bik dulqınlanıp utırdı häm bik qänäğät ide. Anıñ änise, Äxmät xadi Maksudinıñ qızı Bäxrämiä apa äle dönyada, ul minem şuşı oçraşuğa barasımnı belgäç ışanmadı, di färidä xanım.
Färidä xanım kebek,Mäskäwneñ milli mädäni möxtäriät äğzäse Äxmät Galimov ta, Sadri Mausudiğa bağışlanğan mäclesne zurraq itep köz köne uzdırırğa kiräk dip sanıy.
Ä inde bu oçraşunı oyıştırırğa teläge barlığı xaqında ber ay elek beldergän, Sadri Maksudinıñ abıysınıñ tağın ber onığı Röstäm Maksudov, xalıq az buluı bik qızğanıç, min xäbärne internet aşa ğına birgän idem, küräseñ başqaçaraq oyıştırığa kiräk bulğan, ä inde köz aylarında tağın ber oçraşu ütkäräçäkbez. dide.
Şulay itep, xalıq bik az sanlı ğına bulsa da, milli mädäni möxtäriättä, ber törkem millättäşlär Sadri Maksudinıñ eşçänlege häm tormış yulı turında fiker alıştılar. Bu zur şäxes xaqında köz aylarınıñ bersendä zur oçraşu uzdırırğa kiräk digän fiker belän taralıştılar.
Näzifä Kärimova, Mäskäw
