►Qazan xoquq yaqlaw üzäge Maqarturlar bülägenä iä ►Cirle xakimiat sovetça qorılamı? ►Onişenko: Balalarnıñ rizığı tieşençä tuqlıqlı tügel
--------------------------------------------------------------------------------------------
►Qazan xoquq yaqlaw üzäge Maqarturlar bülägenä iä
2008 yılğı büläkkä Nigeria, Madagaskar, Hindstan, Quşma Ştatlar häm Meksikadan barlığı 8 ictimağıy oyışma layıq bulğan. Alar arasında Rusiädän häm Yewropadan berdän-ber Qazan xoquq yaqlaw üzäge dä bar.
Djon häm Ketrin Makarturlar waqıfı fänne, sivil cämğıyatne üsterü, tormış şartların yaxşırtu öçen ayırım keşelärgä häm oyışmalarğa grantlar da birä. Älege grantnı Qazandağı xoquq yaqlaw üzäge menä 5 yılğa yaqın daimi räweştä alıp kilä.
Bilgele bulğança, Rusiädä keşe xoquqları saqlanmıy diärlek. Üzäk daimi räweştä däwlät oyışmalarında eşläwçe xakimiat wäkillärenä keşe xoquqlarınıñ ni ikänlege turında añlatular ütkärä.
Bu üzäk eşli başlağannan birle 620 möräcäğät terkälgän. Ä kilüçelärneñ sanı berniçä tapqır artıq ikän. Üteneçlärne tıñlap tikşergäç, berençe çiratta xoquqları nik bozılğannar belän eş başlana.
Bilgele bulğança, Rusiädä cinayät bozuçılarnıñ barsı da cawaplılıqqa tartılıp betmi. Türä-qara rişwät birep, yä östän şaltıratıp qotılıp qala.
Qazan xoquq yaqlaw üzäge 2001 yılda eşli başlıy. Anıñ ürnägendä mondıy üzäklär Çuwaşstan, Xakasiä, Tuva, Baykal aryağında da açıla.
--------------------------------------------------------------------------------------------
►Cirle xakimiat sovetça qorılamı?
2009 yılda Rusiädä cirle üzidärä qanunı tulısı belän ğämälgä kerä. 2006 yıldan birle küçeş çorı bardı. Şul waqıtta qayber awıllarnıñ wazıyfaların rayonnar üzenä aldı.
Xäzer isä munitsipäl rayonnar bu wazıyfalarnı tulısı belän üzendä qaldırmaqçı bula, çönki şulay eşlägändä ul poselenie (berniçä berläşterelgän awıl) aqçaları şul rayon citäkçeläre qulına küçäçäk. Älege mäsäläne xäl itü öçen cirle xakimiatne däwlätneke itü täqdim itelä.
-------------------------------------------------------------------------------------------
►Onişenko: Balalarnıñ rizığı tieşençä tuqlıqlı tügel
Qullanu ölkäsen küzätüçe federal oyışmanıñ citäkçese Genadiy Onişenko Qazanda ütkän cıyında Rusiädäge balalarnıñ niçek tuqlanuı turında söyläde
Onişenko Rusiädäge mäktäplärdä tuqlanu mäsäläsenä bağışlanğan kiñäşmädä çığış yasağanda, Rusiädä balalarnıñ aşağan rizığı tieşle däräcädä tuqlıqlı, törle tügel, dip belderde. Şunıñ arqasında, küpçelek Rusiä töbäklärendä, küp balalar aş qazanı, qan, üt quığı awıruları belän çirli. Rusiädä 10% bala fizik yaqtan citlekmi qala. İkençe yaqtan, balalarnıñ yaqınça 7% çamadan tış tazarudan integä, dide Genadiy Onişenko.
Bik maylı, ballı, tozlı äyberlärneñ reklamsı balalarğa ayıruça tä’sir itä, di ul. Balalarnıñ kiptergän bäränge, hamburger häm coca-colağa bulğan “mäxäbbäten” zamança texnologialär yärdämendä genä ezerlängän sälamät häm faydalı rizıq yärdäme belän ciñep bula, dide Genadiy Onişenko.