İldä nilär bulıp yata? - 17.IV.2008

►Zäki Zäynullin tayaqqa tayanıp kemne yaqlıy? ►"Dinnär tarixı" däreslegenä uñay bäyä birelde ►Qazan eşlämägänne Mäskäw eşlime? ►Almannar Ğäli awılı balalarına soqlanıp tuya almıylar
--------------------------------------------------------------------------------------------

►Zäki Zäynullin tayaqqa tayanıp kemne yaqlıy?

Zäki Zäynullin,
Qazanda uzğan uram cıyınında tatarlar häm möselmannarğa qarşı alıp barıluçı ezärlekläwlär turında söylände. Protestçılar Rusiädä häm Tatarstanda sovet çorındağı kebek qurqıtu, kizü xezmätläre idaräse xäkimlek itä dip sanıy. Milli xäräkät Çallıdağı TİÜ räise Räfis Qaşapovnı utırtırğa cıyınalar dip borçıla. Şulay uq dini kitaplarnı tıyu turında da süz buldı. Uramı cıyınında qatnaşuçı Äxät Yosıpov kitaplarnı tıyu, möselmannarnı totqarlaw eşen Rusiäneñ imperiaçel säyäsäte däwamı dip bäyäli.

Rusiädä häm Tatarstanda qurqıtu xäkimlek itä dip sanıylar. Uram cıyınındağı yazu. 17 april, İrek mäydanı, Qazan.Uram cıyınında bulğan Zäki Zäynullin da Çallı balalar yortında bulğan urıs pravoslav ruxaniye ğıybadäten iskä ala. Bu ğämälgä qarşı eş başlağan Çallı TİÜse häm Räfis Qaşapovqa isä bu qıymmätkä töşkän. Zäynullin alarnı utırtırğa telilär, di.

Cıyındağı imperiaçelek, tatarlarnı mısqıl itü turındağı yazularnı uqıp yörüçe urıs xanımı İrina Andreyeva tatar yazuçısı häm säyäsätçese fikere belän kileşmi. Ul tatarnı kimsetü yuq dip sanıy. “Tatarstanda bar türä dä tatar bit”, - di. Ä Zäynullin isä Tatarstan türälären “Mäskäw xezmätçeläre” dip urıs xanımına añlata.

Räfis Qaşapovqa açılğan eş Rusiä cinayät kodeksınıñ 282 maddä, berençe bülege belän bilgelänä. Bu – millätara häm dinara nizağ tudıru xaqında. “Xristianlaştıruğa – yuq!” digän möräcäğätne taratuğa 3 ayğa yaqın waqıt uzdı. Şuşı waqıt eçendä älege möräcäğätkä nigezle bulğan dini, milli nizağlar buluı xaqında mäglümätlär yuq.


--------------------------------------------------------------------------------------------

►"Dinnär tarixı" däreslegenä uñay bäyä birelde

Islam belgeçe Rafik Möxämmätşin häm mäğärif ministrı Nail Wäliev
Tatarstan mäktäplärendä “Dinnär tarixı” fäne uqıtıla başlawına yartı yıl ütte. Şul isemdäge däreslekkä uquçılar üz bäyälämäsen birde. "Dinnär tarixı" däreslegeneñ qullanıla başlaw häm bu fänne uqıtıp qarawnıñ berençe näticäläre belän bügen Tatarstannıñ fän häm mäğärif ministrı Nail Wäliev, şuşı däreslekne yazğan keşelärneñ berse Rafik Möxämmätşin tanıştırdı.


Belgängezçä, Rusiä buylap mäktäplärgä “Pravoslav mädäniät nigezläre” därese kertelä başlağan ide. Tatarstan citäkçelege ber genä dinneñ nigezlären uqıtuğa qarşı çıqtı häm yaña däreslek ezerläwdä qatnaştı. Näticädä “Dinnär tarixı” däreslege barlıqqa kilde.

Rusiäneñ töp dinnäre turında tigez külämdä mäğlümat birgän bu däreslekkä, uquçılar nigezdä uñay bäyä birgän. Bu fän respublikanıñ 71 mäktäbendä, 10-11 sıynıflarda uqıtılğan. Anı tarix häm cämğeyät beleme uqıtuçıları alıp barğan.

“Dinnär tarixı” fänen mäktäplärdä ni räweşle häm niçä säğät külämendä uqıtu milli töbäk komponentına bäyle. Mäğärif ministrı Nail Wäliev qomponentnı qaytaru öçen köräş alıp baruın yañadan rasladı. Ägär federal standart qına qalsa, dinnär tarixı da, tuğan tel häm ädäbiät fännäre öçen uqu säğätläre bik az qalaçaq.


--------------------------------------------------------------------------------------------

►Qazan eşlämägänne Mäskäw eşlime?


318nçe balalar baqçası
Tatarstanda tatar telenä ixtibarnı matdi yaqtan xuplaw turında eş niçä yıllar buyı süzdän artmağan ber mäldä, Mäskäwdä tuğan telen belüçelärgä xezmät xaqın 15% arttırıp tülilär.

Mäskäwdä tatar etnomädäniäte yünäleşendä eşläwçe 3 balalar baqçası häm ike mäktäp bar. Cyüri äğzaläre 1186 mäktäptä, häm öçençe yıl inde tatar balaların tärbiä itkän 2497 nçe sanlı, şulay uq 318nçe balalar baqçasında da yäş talantlarnıñ uñışların bilgeläde.

Mäskäwdä «Ence börtekläre» festivalı eşen başladı. Äle tağın 959 mäktäp talantların qarağannan soñ, 20 äpreldä Mädäni üzäktä festivalneñ Gala konsertında qatnaşuçılarnı bilgeläw oçraşuı bulaçaq. «Ence börtekläre» Festivale 1998 yıldan birle ütkärelä. Festival komitetınnan başqa, Festivalne oyıştıruçılar Milli mädäni möxtäriät kenä tügel, Mäskäw xökümäteneñ milli oyışmalar belän bäyläneş bülege dä.

Şulay itep, Festival barışında tatar etnomädäni yünäleşendä eşläwçe mäktäp, balalar baqçalarında çınlap ta tatar cırına, tatar şigriatenä iğtibar bulğanlığın kürep ber söyensäk, tatar etnomädäniäte yünäleşendä eşlägännäre öçen genä dä xökümät tarafınnan eş xaqlarınıñ 15 %artıq tülänülären belep, tağın ber söyendek.


--------------------------------------------------------------------------------------------

►Almannar Ğäli awılı balalarına soqlanıp tuya almıylar


Samar ölkäsendä Ğäli awılı iñ zur tatar awıllarınnan sanala.

Biredä buldıqlı, uñğan, dinle möselman tatarları yäşi. Bu awıl qıp-qızıl kommunistik ideologia çorında da manarasınnan azan äytep, namaz uqıp, uraza totıp yäşäde. Qışqı burannarda da här yortta diärlek yäm-yäşel qıyarlar, qıp-qızıl pomidorlar üsterdelär.

Üzeşçän sänğät tügärägenä yörüçelär kiem-salımnı tegärgä atelelärğa iltmilär, alar tatar kiemnären üzläre tegälär. Käwsäriä Şäyxetdinowa äytüenä qarağanda, mäktäptäge barlıq tärbiä eşe çın tatar xalıq pedagogikasına nigezlängän. Çittän berni ezlämilär, bolğar babalarıbız qaldırğan dinebez islam qısalarında ber digän watanpärwarlar tärbiälilär. Äle genä Germaniadän kilgän delegasia awılda öç kön torıp, tatarça sıylanıp, tatar cır-biülärenä, tatar balalarınıñ maturlığına soqlanıp tuya almağan.

--------------------------------------------------------------------------------------------

Omskinıñ “Umırzaya” ansamble qabat Qazanda

Omskidän kilgän Umırzaya ansamble
12 äpreldä Qazanda Bötenrusiä xalıqları sänğäte Festival-konkursı bulıp uzdı. Anda Omski şähäreneñ “Umırzaya” folklor ansamble dä qatnaştı.

Omskinıñ şähär milli mädäni möxtäriäte qarşında eşläwçe “Umırzaya” tatar-başqort folklor ansamble 12-13 äprel könnärendä Qazan şähärendä bulıp qayttı.

Älege çaranıñ töp oyıştıruçıları Tatarstan respublikasınıñ Mädäniät ministrlığı, Qazan Däwlät mädäniät häm sänğät universitetı häm älege universitet qarşındağı Milli sänğät institutı buldılar. Festival-konkurs universitet binasında bardı. Anda Rusiäneñ törle töbäklärennän kilgän sänğätkärlär folklor ansambllär, sınlı sänğät häm Rusiä xalıqlarınıñ milli uyın qoralları nominasialäre buyınça yarışıp, ostalıqların kürsättelär. 12 äprel könne universitetnıñ konkurslar barğan auditorialäre häm konsertlar zalı alarnıñ çığışınnan şaw-gör kilep tordı