Küptän tügel genä Anqarada “Tetragon” kitap näşriäte tarafınnan “Yegerme berençe yözdä İdel-Ural” isemle mäqälälär cıyıntığı näşer itelde.
Anıñ tözüçese Sadri Mäksudineñ onığı Gönül Pultar. Mäqälälär cıyıntığı 433 bittän tora. Cıyıntıqta unaltı mäqälä urnaşqan. Bu mäqälälär Gönül Pultar tarafınnan 2004-nçe yılnñ fevralendä Anqara Bilkent universitetında oyıştırılğan “İdel-Ural tikşerenüläre” isemle simpoziumda yasalğan çığışlardan tora.
Cıyıntıq Ğosmanlı tarixi buyınça ataqlı ğalim Halil İnalcıqnıñ “Qazan xanlığı nigä cimerelde?” digän mäqäläse belän başlana. Artınnan şulay uq ataqlı tatar telçese Mirfatix Zäkiewneñ “İdel-Ural törkiläreneñ etnik tarixı”, Hatice Şirin Usärneñ “Etnolingvistik yaqtan Bolğar-Çuwaş häm Bolğar-Tatar teoriäläre”, İl'yas Kamalovnıñ “Tatar häm Altın Urda isemnäre turında” digän mäqäläse, Äminä Gürsoy Nasqalineñ “Sovet çorında İdel-Uralda isemnär häm isem birü metodikası”, Mostafa Önärneñ “Milli añ buldıruda süzlek: Cämal Wälidi belän Üzbäk Bayçura”, Azadä-Ayşä Rorlicneñ “Milli añ häm kollektiv añ: Söyembikä”, Timur Qozirevneñ “Millätne buldıru häm diasporada tatar milli añı”, Nadir Däwlätneñ “Mäskäw belän Qazan arasındağı köräş häm monıñ Tatarstanda demokratiäneñ täräkqıätenä tä'sire”, Läysän Şahinnıñ “İmperiä häm milli azçılıqlar probleması eçendä tatar-başqort mönäsäbätläre”, Ali Aqışnıñ “Yevraziä häm İdel-Ural däğwäsı”, Ayşän Uslu Bayramlınıñ “Tatar romanında xatın: ürnäktän idealizmğa”, Gönül Pultarnıñ “Yegermençe yözdä xıyal belän çınbarlıq: İsxaqinıñ “Öygä taba”sı belän Möxämmädiewneñ “Sirat Küpere”, Märtxan Dündarnıñ “İngliz dokumentlarında Sadri Maksudi Arsal häm Rusiä Мљселманнарыныŋ ireklek tırışlıqların sanğa suqmaw” häm iñ soñğı Camilla Däwlätşin-Linderneñ “Alman säyäsäte, panturanizm häm Törek çit il politiqası: İkençe dönya suğışı waqıtında Almaniädäge Törki Sovet xärbi äsirläre” isemle mäqäläläre urın alğan.
Kitapnıñ tışlığına Söyembikä manarası belän Qol Şärif mäçete balqıp torğan ber fotoräsem urnaştırılğan. Kitapnıñ artqı tışlığında isä “Rusiä federatsiäse 2008 yılnıñ avgust ayında Gruziädäge ike avtanom respublikanıñ bäysezlegen yaqlaw maqsatı belän xärbi köçlären cibärgäç, küzlär Rusiäneñ üz eçendäge avtonom respublikalarğa töbälde”, dip yazılğan.
Menä bu cıyıntıqta tatar-başqortlarnıñ tarixı, mädäniäte häm ütkännän bügenge säyäsi wäzğıätenä qağılğan baytaq material bar. Şul yağı belän bu äsär İdel-Ural belän qızıqsınuçı häm qızıqsınaçaq törek uquçısına täfsille mäğlümat biräçäk.
Gönül Pultar cıyıntıqnıñ kereşen baytaq ozın totqan, şuşı kereş cıyıntıqtağı 16 mäqäläneñ sigezennän ozınraq. Şulay itep ul Törkiädä İdel-Ural turında başqarılğan fänni aktivlıqlarnıñ 2003-nçe yıldan soñğı öleşenä añlatma birgän bula. Kitapnıñ täqdim öleşen Xälil İnalcıq kebek çığışı belän Qırım tatarı bulğan professor Kämäl Qarpat yazğan.
Urnaştırılğan mäqälälär arasında tatarlardan tış, yäş törek belgeçläreneñ dä buluı tatar-başqort mäs’äläsenä Törkiädä dä qızıqsınunıñ artuın kürsätä. Dimäk, tatar-başqortlar Törkiä fänni dairälärendä tanıla başladı. Bu şatlıqlı ber täräkqıät. Bu cıyıntıq rus, tatar yäki ingliz tellärendä dä basılsa, kiñräk uquçığa barıp citär ide.
Cıyıntıq Ğosmanlı tarixi buyınça ataqlı ğalim Halil İnalcıqnıñ “Qazan xanlığı nigä cimerelde?” digän mäqäläse belän başlana. Artınnan şulay uq ataqlı tatar telçese Mirfatix Zäkiewneñ “İdel-Ural törkiläreneñ etnik tarixı”, Hatice Şirin Usärneñ “Etnolingvistik yaqtan Bolğar-Çuwaş häm Bolğar-Tatar teoriäläre”, İl'yas Kamalovnıñ “Tatar häm Altın Urda isemnäre turında” digän mäqäläse, Äminä Gürsoy Nasqalineñ “Sovet çorında İdel-Uralda isemnär häm isem birü metodikası”, Mostafa Önärneñ “Milli añ buldıruda süzlek: Cämal Wälidi belän Üzbäk Bayçura”, Azadä-Ayşä Rorlicneñ “Milli añ häm kollektiv añ: Söyembikä”, Timur Qozirevneñ “Millätne buldıru häm diasporada tatar milli añı”, Nadir Däwlätneñ “Mäskäw belän Qazan arasındağı köräş häm monıñ Tatarstanda demokratiäneñ täräkqıätenä tä'sire”, Läysän Şahinnıñ “İmperiä häm milli azçılıqlar probleması eçendä tatar-başqort mönäsäbätläre”, Ali Aqışnıñ “Yevraziä häm İdel-Ural däğwäsı”, Ayşän Uslu Bayramlınıñ “Tatar romanında xatın: ürnäktän idealizmğa”, Gönül Pultarnıñ “Yegermençe yözdä xıyal belän çınbarlıq: İsxaqinıñ “Öygä taba”sı belän Möxämmädiewneñ “Sirat Küpere”, Märtxan Dündarnıñ “İngliz dokumentlarında Sadri Maksudi Arsal häm Rusiä Мљселманнарыныŋ ireklek tırışlıqların sanğa suqmaw” häm iñ soñğı Camilla Däwlätşin-Linderneñ “Alman säyäsäte, panturanizm häm Törek çit il politiqası: İkençe dönya suğışı waqıtında Almaniädäge Törki Sovet xärbi äsirläre” isemle mäqäläläre urın alğan.
Kitapnıñ tışlığına Söyembikä manarası belän Qol Şärif mäçete balqıp torğan ber fotoräsem urnaştırılğan. Kitapnıñ artqı tışlığında isä “Rusiä federatsiäse 2008 yılnıñ avgust ayında Gruziädäge ike avtanom respublikanıñ bäysezlegen yaqlaw maqsatı belän xärbi köçlären cibärgäç, küzlär Rusiäneñ üz eçendäge avtonom respublikalarğa töbälde”, dip yazılğan.
Menä bu cıyıntıqta tatar-başqortlarnıñ tarixı, mädäniäte häm ütkännän bügenge säyäsi wäzğıätenä qağılğan baytaq material bar. Şul yağı belän bu äsär İdel-Ural belän qızıqsınuçı häm qızıqsınaçaq törek uquçısına täfsille mäğlümat biräçäk.
Gönül Pultar cıyıntıqnıñ kereşen baytaq ozın totqan, şuşı kereş cıyıntıqtağı 16 mäqäläneñ sigezennän ozınraq. Şulay itep ul Törkiädä İdel-Ural turında başqarılğan fänni aktivlıqlarnıñ 2003-nçe yıldan soñğı öleşenä añlatma birgän bula. Kitapnıñ täqdim öleşen Xälil İnalcıq kebek çığışı belän Qırım tatarı bulğan professor Kämäl Qarpat yazğan.
Urnaştırılğan mäqälälär arasında tatarlardan tış, yäş törek belgeçläreneñ dä buluı tatar-başqort mäs’äläsenä Törkiädä dä qızıqsınunıñ artuın kürsätä. Dimäk, tatar-başqortlar Törkiä fänni dairälärendä tanıla başladı. Bu şatlıqlı ber täräkqıät. Bu cıyıntıq rus, tatar yäki ingliz tellärendä dä basılsa, kiñräk uquçığa barıp citär ide.