2006 yılnı qarşı alğanda zäñgär ekrannardan Samar gubernatorı Konstantin Titov, Samar şähär türäse Georgiy Limanski xalıqnı qotladılar. Säyäsi firqälär küp bulsa da zäñgär ekranınnan tik “Berdäm Rossiä”yulbaşçısı Sergey Sıyçev qına xalıqqa bäxet teläde. Ä bit Yaña yılğa ike kön genä qalğaç Sıyçev, vitse- gubernator bularaq, ataqaylarnı, yähüdlärne häm tatarlardan xäzrätne çaqırıp yaña yılda Samar ölkäseneñ mäktäplärendä pravoslau kul'turası kerteläçägen kisätte. Tanışqan belgeçlär fikerençä, bu fän “Pravoslau kul'turası” dip atalsa da , çın mäğnäsendä pravoslau din däresläre. Samar tatar milli xäräkät isemennän oçraşuda şähär milli – mädäni möxtäriäte citäkçese Cämil Väliullin qatnaştı. Cämil Väliullin:
“Bezneñ tatarlarıbızda tellärebez yuğalmas, Allahı teläsä. Bezne İvan Groznıylar yuq itä almağannı, bernindi Sıçevlar da berqaya tığa almas. Şuşı könnärdä min tügäräk östäldä qatnaştım. Anda pravoslau din ähelläre, yähüdlär häm tatarlardan xäzrät belän min qatnaştıq. Anda süz mäktäplärgä, yuğarı uqu yortlarına xristian dinen kertü turında süz bardı. Säbäben bik ğadi añlatalar. İmeşter däwlät ruslarnıqı, dimäk dine dä alarnıqı. Bu eşne poplar kütärep çıqtı, ä vitse- gubernator Sıyçev poplarnı xupladı. Bezneñ qarşılıqqa: “Sez az”,- ğına dip awıznı yomdılar. Min alarğa:”İwan Groznıy könen kiteräsegez kilä. Sez tınıç yäşi belmisez, Sezgä härwaqıt orşış, talaş, suğış,”- kiräk didem.
Samar ölkä citäkçeläreneñ mäktäplärgä xristian, pravoslau dinen genä küpertep kürsätkän däreslärne mäktäplärgä kertügä qarşı xatnı Cämiğ mäçetenä comğa namazında xalıqqa citkezde İrşat xäzrät Safin.
“Tuğan tel” isemle Samara ölkä tatar cämğiäte häm Samar şähäreneñ tatar milli- mädäni möxtäriäte citäkçeläre qänäğätsezlek xatın Rusiä prezidentı Vladimir Putinğa, “Berdäm Rossiä” firqäse yulbaşçısı Grıyzlovqa, Samar ölkäse buyınça baş federal' inspektor Kogtevqa, Samar gubernatorı Konstantin Titovqa, Ölkä Duma räise Viktor Sazonovqa, ölkä mäğärif ministrı Put'qoğa, Federatsiä Sovetı äğzası Andrey İşçukqa, Samar ölkäsennän saylanğan Däwlät Duması deputatlarına häm Tatarstan İlbaşı Mintimer Şäymievkä näfrät xatı ozatıldı.
Zur xatnıñ qısqaça eçtälege tübändäge fikerlärdän tora.
“ İnde ozaq waqıt mäktäplärgä pravoslau kul'turası fänen kertmäskä digän cämäğätçelek fikerenä qolaq salmıyça Samar yeparxiäseneñ säyäsäten tormışqa aşırırğa niätlilär. ä mäktäplärgä pravoslau dinen genä küpertep kürsätkän däreslär Rusiä Federatsiäseneñ töp qanunına qarşı, mäğärif qanunnarına qarşı.
Bez bertuqtawsız täqrarlap torabız, ä fikerebezgä qolaq salmıylar. Mäktäplärdä pravoslau kul'turasın tügel, ä dinnär tarixın uqıtırğa kiräk, şul waqıtta ğına küpmillätle töbäktä tüzemlelek, tolerantnost' digän närsägä ireşergä bula.
Bezne şul närsä borçıy ki, cämğiättäge xäyerçelekne, äxlaqi bozıqlıqnı, cinayätçelekne, xättä bala tapmawnı da Allağa ışanmawğa qaytarıp qalalar. Bu yünäleştä rus pravoslau çirkäwe armıy- talmıy tuqıldıy. Ğäcäp, däwlät çinovnikları bu balalarnıñ töp säbäben belä torıp ataqaylarnı xuplıylar. Mäktäplär yarlılıqtan intekkän çorda, programmalardan milli tellär qısrıqlap çığarıp beterä yazğan çorda pravoslau kul'turası däreslärenä yılına 500 säğät waqıt birergä cıyınalar. Xristianlıykqa waqıt ta tabılğan, aqça da caylanğan.
Sıyçev äfände, ä niçek soñ töbäktä 100 millät yäşäwe häm 23 dini konfessiä buluın isäpkä almadığız meni? Bügenge köndä äle genä süngän bol'şevizmnı pravoslavie belän almaştıru bara. Moña açıq misal bulıp armiä, militsiä, yuğarı uqu yortları tora. Saflarda nindi dindä basıp toruına qaramastan izge sunı barçasına da börkilär, tärene barçasınıñ da borın töbendä selkilär.
Bezne ber närsä ğäcäpländerä. 15 yıldan birle mäktäplärdä tatar telen uqıtunı cayğa salunı sorıybız. Ä cawap ber kilä. Aqça yuq, waqıt yuq. Ä pravoslau dinenä kinät kenä aqça da tabılğan, waqıtı da bar ikän.
Xörmätle Sıyçev äfände! İsegezgä töşeräbez, Yevropa Sovetınıñ Dürtençe Parlament Assambleyası “Mäğärif häm din” isemle täqdim qabul itte. Näq menä şul dokumentta Yevropa mäktäplärdä din sabaqları tügel, ä din tarixların öyränergä täqdim itä, ä Samarda “Zakon Bociy”nı mäktäplärgä österäp kertergä torasız.
Bälki sotsiologlar fikerenä qolaq salırsız, Rusiädä xalıqnıñ tik 5%-ı ğına dini, qalğannarı dinneñ ayırım yolaların ğına ütilär, yä bulmasa ber dingä dä aşanmıylar.
Küñelebezne teträtkäne şul, Samarnıñ ayırım mäktäplärendä mäğärif çinovnikları häm pravoslau ruxaniları pravoslavie uqıtunı röxsät itep ata- analardan imzalar cıyu oyıştıralar.
Bezneñ fikerebezçä, dini tärbiä – ul ğailä wazifası, ä däwlät mäktäplärendä ber nindi dingä dä urın bulırğa tieş tügel.
Bez irekle ildä, ireklekneñ garantı bulğan Konstitutsiäle häm qanunnar xökemlek itkän ildä yäşisebez kilä, milli- dini aparteid däwlätendä yäşisebez kilmi”, - dielä Samar tatar milli xäräkäte yulbaşçıları yullağan näfrät xatlarında.
“Tuğan tel” cämğiäte äğzası Azat Nadirov äytüençä, xatnıñ tulı eçtälege bastırır öçen “Tatarskie kraya”, “Tatar ile”, “Azan”, “Berdämlek” gäcitlärenä dä cibärelgän. Milli xäräkät ideologı Azat Nadirov bolay di: “Hiç tä añlap betererlek tügel. “Berdäm Rossiä” firqäse Rusiäne berläşteräse urınğa anıñ Samar citäkçese Sergey Sıyçev kiresen eşli. Prezident partiäsen Samarda citäklägän şäxes bularaq, Sıyçev bik zur qänäğätsezlek uyata bezdä”,- di Azat Nadirov.
Şamil Bahautdin, Samar